متاسفم که به سیاستهای تورم زا و اشتغال زدا افتخار می کنید

به گزارش بولتن نیوز به نقل از جماران، دکتر فرشاد مومنی، استاد گروه برنامه ریزی و توسعه اقتصادی با بیان اینکه بزرگ‌ترین خدمتی که جامعه اندیشه‌ورز ایران می‌تواند داشته باشد، این است که به ساختار قدرت، هزینه فرصت غفلت از تولید را گوشزد کند، گفت: جامعه‌ای که پشت به تولید می‌کند، قطعا یک جامعه تحت سلطه و دست آموز و وابسته به بیگانگان خواهد بود، ولو اینکه شعارهای رادیکال بدهد یا ادعاهای رادیکال داشته باشد.

دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی که در مراسم روز جهانی کارگر که از سوی باشگاه اندیشه و گروه جامعه شناسی صلح انجمن جامعه شناسی صلح برگزار شده بود، با بیان اینکه امروز به شدت نیاز به گفت وگوهای اعتلابخش برای کنار زدن توهمات و آدرس‌های غلط و تمرکز بر مسائل حیاتی و اساسی جامعه‌مان داریم، خاطرنشان کرد: در ربع اول قرن بیست و یکم، درخشان‌ترین گزارشی که درباره صلح و نقطه مقابل آن یعنی خشونت و جنگ انتشار پیدا کرد، گزارش توسعه جهانی سال ۲۰۱۱ است. عصاره همه بحث هایی که درباره عناصر و عوامل برانگیزاننده خشونت و تحریک مردم به زیر پا گذاشتن صلح، چه در درون جوامع و چه در بین جوامع، مطرح است از دیدگاه این گزارش نابرابری های ناموجه، در درون کشور و در بین کشورها است.

 فساد ناشی از ساختار نهادی، بسیار مهم‌تر از فساد افراد و شرکت‌هاست

وی افزود: در این گزارش توضیح داده می شود که موتور اصلی بازتولیدکننده این نابرابری‌های ناموجه، فساد است و یافته بسیار کلیدی این مطالعه این است که می گوید فساد ناشی از ساختار نهادی، بسیار مهم‌تر از فساد افراد و شرکت‌هاست. در کادر مناسبات رانتی و ضد توسعه‌ای در مورد فساد، ذهن‌ها بیشتر به فاسدان معطوف می شود. اما درباره مناسبات بسترساز فساد و بازتولید کننده و تحریک کننده آن کمتر سخنی به میان می آید.

سلطه فساد در بالاترین سطح، از کانال بازاری کردن همه چیز اتفاق می‌افتد

این اقتصاددان ضمن اشاره به بخشهایی از کتاب «فساد در نظام سرمایه سالار»، نوشته گای استندینگ، که جزء برجسته ترین کارشناسان سازمان بین‌المللی کار است و در زمینه مسائل مربوط به اقتصاد سیاسی اشتغال و بیکاری از برجسته‌ترین چهره‌های دنیاست، ادامه داد: درخشان‌ترین نکته‌ای که در این کتاب طرح می شود، این است که در سراسر جهان، در دنیای امروز، سلطه فساد در بالاترین سطح، از کانال بازاری کردن همه چیز اتفاق می‌افتد و این بازاری کردن به اعتبار آنکه حق را به انسان متعلق نمی‌داند، بلکه حق را به دلار و صاحبان دلار نسبت می دهد و منطقش این است که هرکس آنقدر حق دارد که دلار در اختیار دارد، آثاری ایجاد می کند.

اگر ساختار نهادی مشوق تولید نیست، مشوق فساد و ظلم است

مومنی با بیان اینکه خانم سوزان رُز اَکِرمَن، در کتاب ممتازش با عنوان «فساد و دولت» یکی از عالی‌ترین و عمیق‌ترین تعریف‌ها از فساد را ارائه کرده، توضیح داد: از دیدگاه اقتصاد سیاسی توسعه نمی شود فساد را مستقیما مورد مطالعه قرار داد؛ چرا که فساد یک فعل پنهانکارانه است. بنابراین گفته می شود شیوه عالمانه شناخت فساد از کانال نشانه‌ها انجام می شود. او می‌گوید از جنبه اقتصادی فساد بزرگ‌ترین نشانه ناتوانی ساختار نهادی در ایجاد انگیزش‌های تولیدی است؛ یعنی جامعه‌ای که نظام قاعده گذاری و توزیع منافعش، پاداش‌های بیشتری به غیرمولدها می دهد. که البته این لفظ غیر مولدها، تعبیر بسیار محترمانه‌ای برای طیف متنوعی از کسانی است که به شیوه های غیر شرافتمندانه یا حداقل غیرعادلانه در چارچوب یک بازی با جمع صفر به حقوق دیگران چنگ می‌اندازند تا بر منابع خودشان بیفزایند.بنابراین اگر می‌خواهید ببینید ریشه‌های اصلی فساد کجاست باید به ساختار نهادی نگاه کنید. اگر ساختار نهادی مشوق تولید نبود یعنی مشوق فساد و مشوق نابرابری‌های ناموجه و مشوق همه گونه ظلم قابل تصور است

 فساد بزرگ‌ترین نشانه بحران مشارکت مردم در سرنوشت سیاسی و اقتصادی است

به گفته این اقتصاددان؛ این دریچه نشانه شناختی برای آشنایی با فساد دریچه بسیار خارق العاده است و طبیعتا به خاطر ذات فساد که ماهیت میان رشته‌ای دارد، ما باید نگاه میان رشته‌ای داشته باشیم تا عمق آن را بهتر بشناسیم. متفکران بزرگ علوم سیاسی می گویند فساد بزرگ‌ترین نشانه بحران مشارکت مردم در سرنوشت سیاسی و اقتصادی است. درباره مشارکت سیاسی مردم در سرنوشت شان مناقشه‌هایی وجود دارد، اما برآورد مشارکت اقتصادی بسیار شفاف تر است و داده‌های آن هم کمتر مبتنی بر گمانه زنی و بیشتر مبتنی بر سرشماری است.

مومنی یادآورشد: برای اینکه ابعاد بحران مشارکت در ایران را به خوبی درک کنیم، کافی است به داده‌های آخرین سرشماری نگاه کنیم؛ جایی که تصریح می کند که از کل جمعیت در سنین فعالیت ایران نزدیک به دو، سوم آنها هیچ نقشی در تولید ملی ندارد، حالا ببینید اگر اراده‌ای برای شناخت کانون‌های اصلی گرفتاری‌هامان پدیدار شود و انشالله هویت جمعی هم پیدا کند، هر کدام از اینها چقدر جای گفت وگوهای عمیق و واکاوی های جدی دارد.

هیچ چیز به اندازه نابرابری‌های ناموجه، نشانه مناسبی برای شناخت فساد نیست

این ساختار نهادی پشت به تولید و رو به تشویق رباخواران، رانتخواران، دلال‌ها و وارداتچی‌ها است

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد به آرای جامعه‌شناسان توسعه درباره اینکه هیچ چیز به اندازه نابرابری‌های ناموجه، نشانه مناسبی برای شناخت فساد نیست و نابرابری‌های ناموجه منشأ همه گونه های شناخته شده شرور فردی و اجتماعی هستند و هیچ تهدیدی برای بقای جامعه و نظام های ملی به اندازه تهدید نابرابری‌های ناموجه نیست، تاکید کرد: ریشه همه گرفتاری های ما به گونه‌ای به این برمی گردد که این ساختار نهادی پشت به تولید و رو به تشویق رباخواران، رانتخواران، دلال‌ها و وارداتچی‌ها است و ماجرا به اندازه‌ای گسترش و عمق پیدا کرده که دیگر با رفوکاری هم حل و فصل شدنی نیست. ما به یک بازآرایی سیستمی ساختار نهادی برای برون‌رفت از این ماجرا نیاز داریم. به همین خاطر در میان اقتصادشناسان سیاسی توسعه نوعی اتفاق نظر وجود دارد که نقطه عزیمت حرکت به سمت برابری برای نجات، عادلانه کردن توزیع قدرت است. به ویژه برای جامعه‌ای که در آن انباشتهای غیرعادی ثروت از طریق نزدیک شدن به ساختار قدرت رانتی امکان‌پذیر می‌شود و قاعده بازی مشوق مناسبات رانتی و فساد پرور هم در ساخت سیاسی تعیین می شود.

حرکت به سمت توزیع عادلانه قدرت راه نجات امروز ماست

مومنی با بیان اینکه حرکت به سمت توزیع عادلانه قدرت راه نجات امروز ماست، گفت: اگر حکومتگران گرامی این مساله را به موقع متوجه شوند این اصلاح می‌تواند با کمترین آسیب از نظر انسانی و از نظر موازین صلح صورت گیرد.

مهم‌ترین دستاورد توزیع عادلانه قدرت این است که مولدها بر صدر می‌نشینند

استاد گروه برنامه ریزی و توسعه اقتصادی دانشگاه علامه طباطبایی توضیح داد: شاید مهم‌ترین دستاورد توزیع عادلانه قدرت این است که مولدها بر صدر می‌نشینند. جامعه‌ای که پشت به تولید کرده باشد، کارگران از منزلت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بایسته برخوردار نمی‌شوند. برای اینکه چنین چیزی اتفاق بیفتد به گمان من شاید از جنبه اندیشه‌ای، بزرگ‌ترین خدمتی که جامعه اندیشه‌ورز ایران می‌تواند داشته باشد، این است که به ساختار قدرت، هزینه فرصت غفلت از تولید را گوشزد کند. جامعه‌ای که پشت به تولید می‌کند، قطعا یک جامعه تحت سلطه و دست آموز و وابسته به بیگانگان خواهد بود، ولو اینکه شعارهای رادیکال بدهد یا ادعاهای رادیکال داشته باشد.

مومنی با بیان اینکه نابرابری‌های ناموجه ناشی از پشت کردن به تولید، شکنندگی آورترین گونه های شناخته شده نابرابری‌های ناموجه هستند، به دو گزارش مرکز پژوهش های مجلس در دو ساله اخیر درباره وضعیت فساد و وضعیت محیط زیست در ایران اشاره کرد و اظهارداشت: در ربع قرن گذشته، در هر دوره ای که توزیع قدرت در ایران نابرابرتر شده، شدت انحطاط در کیفیت محیط زیست و تخریب‌های وحشتناک و تا مرز غیرقابل بازگشت بودن در این زمینه در ایران اتفاق افتاده و بالاترین سطوح تجربه هم دقیقا در دوران‌هایی است که به اصطلاح ایده حکومت یکدست و یکدست‌سازی حکومت در دستور کار بود. اینها بخشی از واقعیت‌های محرز شده‌ای است که در گزارش‌های رسمی انتشار پیدا کرده و این بیانیه یک حزب رادیکال نیست.

حکومتی که از نظر مالی دستخوش بهره کشی شده باشد، قادر به انجام وظایف حاکمیتی اش نیست

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد خاطرنشان کرد: پیچیدگی شگفت این اقتصاد سیاسی این است که وقتی پشت به تولید می کند به یک ساختار نهادی استثماری و بهره‌کش تبدیل می شود. گروه‌های هدف این اقتصاد برای بهره‌کشی، خانوارها، بنگاه های تولیدی و دولت است. در ذیل مفهوم دولت تسخیر شده، می توان توضیح داد که به نام حکومت و به نام بخشی از حکومتگران، یا به تعبیر «داگلاس نورث»، «جان والیس» و «باری وینگست»، فرادستان، پدیده هایی را مشاهده می‌کنیم که نیاز به توجه زیادی دارد. در اثر این مناسبات بهره کش، نهاد حکومت دائما رو به افلاس و ورشکستگی می‌گذارد و شدت بهره‌کشی مالی از نهاد حکومت در شرایط کنونی ایران و به گواه مشاهده‌های رسمی پرشمار، از شدت بهره‌کشی از بنگاه های تولیدی و خانوارها شدیدتر است. طنز تلخ روزگار ما این است و حکومتی که از نظر مالی دستخوش بهره کشی شده باشد، قادر به انجام وظایف حاکمیتی اش نیست.