چگونه نگرانی‌های رهبری و رسانه‌های مستقل از یک واقعه امنیتی در بنادر به سادگی نادیده گرفته شد؟
گروه اجتماعی: حادثه مهیب انفجار در اسکله شماره ۳۰ بندر شهید رجایی (بندرعباس) بار دیگر بی‌توجهی به هشدارهای قبلی در حوزه امنیت و مبارزه با قاچاق را نمایان کرد. انفجار سراسیمه‌کننده در محوطه کانتینری این بندر که منجر به کشته و زخمی شدن ده‌ها نفر شد، بار دیگر توجه همگان را به مسئولانی جلب کرد که پیش از این بارها نسبت به مشکلات جاری در گمرکات و بنادر هشدار داده بودند. واقعیت این است که در نخستین روز سال ۹۶ رهبری انقلاب، در سخنرانی جمعی در حرم رضوی تأکید کرده بودند که «مثلاً ۳ تا ۵ هزار کانتینر وارد کشور می‌شود ولی از این تعداد فقط ۱۵۰ کانتینر بازرسی می‌شود!». امروز، بررسی حادثه اسکله ۳۰ نشان می‌دهد چرا آن زمان از نبود بازرسی کافی گمرکی و نظارت ناکارآمد سخن رفته بود.
به گزارش بولتن نیوزرهبر انقلاب در نوروز ۹۶ با جدیت از «ضعف نظارتی در بنادر اصلی کشور» انتقاد کرد و بر ضرورت مقابله با قاچاق تأکید نمود. ایشان با اشاره به حجم عظیم قاچاق گفت «گفته می‌شود ۱۵ میلیارد دلار صرف قاچاق می‌شود؛ این حداقل است ... تا ۲۰ یا ۲۵ میلیارد هم گفته می‌شود! اینها ضربه به اقتصاد کشور است؛ جلوی قاچاق باید گرفته شود». در ادامه بیاناتش تصریح کرد که مبارزه با «باندهای قاچاق» باید به صورت جدی در دستور کار باشد و از «مبادی رسمی کشور که کالای قاچاق وارد می‌شود» نام برد، ضمن اینکه کوتاهی در این‌باره خیانت نیست اما یک قصور بزرگ است. به تعبیر رهبر انقلاب، تعداد چشمگیری از کالاهای قاچاق سازمان‌یافته از طرق رسمی کشور وارد می‌شوند که تنها به دلیل کم‌توجهی مسئولان، از سیستم نظارتی عبور می‌کنند.
ایشان در همان سخنرانی مثال «یک بندر مشخص» را نیز مطرح کرد و گفت: «از فلان بندر در روز مثلا سه هزار تا پنج هزار کانتینر وارد کشور می‌شود. از مجموع این سه‌هزار یا پنج هزار، فقط ۱۵۰ کانتینر بازدید می‌شود!». با این سوژه‌سازی صریح، رهبری هشدار داد که حجم عظیمی از کالاها بدون کنترل وارد کشور می‌شوند. به‌کار بردن عددِ دقیق ۱۵۰ کانتینر بازرسی شده در برابر چند هزار کانتینر ورودی نشان می‌دهد ایشان تا چه حد از اوضاع پشت‌پرده خبر داشتند. حالا، در پی افشای جزئیاتی از حادثه اسکله ۳۰ مشخص شده است که بسیاری از همین کیسه‌های خطرناک با اسناد گمرکی رسمی وارد انبارها شده و بعدها به عنوان «کالای قاچاق» شناسایی می‌شوند.
نکته قابل توجه دیگر این است که مسئولان ذی‌ربط نیز پیش از این نسبت به مسائل مشابهی هشدار داده بودند اما کم‌توجهی کردند. برای مثال، اسفندماه گذشته دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در بازدید از بندر رجایی تصریح کرد «هیچکدام از کانتینرهای وارداتی در این بندر بازرسی نمی‌شوند و حتی از سیستم ایکس‌ری نیز استفاده نمی‌شود». این اظهارنظر صریح در زمان خود چندان انعکاس عمومی نیافت، اما پس از وقوع فاجعه کنونی، اهمیت آن آشکار شد.
بولتن‌نیوز به‌عنوان رسانه مستقل پیش از این به کرات درباره عدم بازرسی منظم کانتینرها در بنادر به‌ویژه شهید رجایی هشدار داده بود. در یک گزارش مفصل آمده است که «بندر شهید رجایی… نقش کلیدی در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. با این حال، موضوع امنیت و بازرسی کانتینرها در این بندر… بحث داغی است» و تأکید شده بود کم‌توجهی به این بازرسی‌ها «می‌تواند به ورود کالاهای خطرناک یا قاچاقی منجر شود». این هشدارها نشان می‌دهد رسانه‌های منتقد پیش از این کمبودها و ناامنی را بارها گوشزد کرده بودند. البته فقط همین گزارش نیست که توسط بولتن نیوز در این رابطه نوشته شده و حداقل می‌توان به این مطالب هم اشاره کرد:
آغاز تخلیه کشتی حامل ۲۰۰۰ خودرو در بندر شهید رجایی (بولتن نیوز، ۱۰ بهمن ۱۴۰۳)
کمبود دستگاه‌های ایکس‌ری در بندر شهید رجایی؛ سهل‌انگاری یا سوءمدیریت؟ (بولتن نیوز، ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴)
ماجرای کشف محموله بزرگ پارچه قاچاق در گمرک شهید رجایی چه بود؟ (بولتن نیوز، ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۲)
بندر شهید رجایی در آتش بی‌توجهی به هشدارهای رهبری سوخت (بولتن نیوز، ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴)
رئیس سازمان بازرسی: به گمرک در خصوص رسوب کالاها هشدار داده بودیم (بولتن نیوز، ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۴)
سرقت ۱۵۰ کانتینر از بندر شهید رجایی پس از انفجار؛ دادستانی ورود کرد (بولتن نیوز، ۹ اردیبهشت ۱۴۰۴)
راز دپوی ۱۳۰ هزار کانتینر در بندر شهید رجایی چیست (بولتن نیوز، ۸ اردیبهشت ۱۴۰۴)
چرا هیچکدام از مسئولین محاکمه و مجازات نشدند؟ (بولتن نیوز، ۱۶ مهر ۱۴۰۱)
آنگونه که آمار و اظهارات رسمی هم تأیید کرده‌اند، در سال‌های اخیر تجهیزات لازم برای بازرسی موثر کالا در بندر رجایی فراهم نشده بود. گزارش‌ها حاکی است دستگاه‌های ایکس‌ری و سامانه‌های پیشرفته کنترلی در شمار لازم در این بندر وجود نداشته و علیرغم «هشدارهای مکرر دستگاه‌های نظارتی درباره کمبود ایکس‌ری»، مسئولان همچنان در تعلل بوده‌اند. بررسی‌های اولیه کمیته ویژه وزارت کشور پس از انفجار نیز نشان داد «قصور محرز در رعایت اصول ایمنی و پدافند غیرعامل» و «اظهار خلاف واقع در برخی محموله‌ها» از عوامل حادثه بوده است؛ یافته‌هایی که حکایت از اهمال سیستماتیک در مدیریت و نظارت بر کالاهای خطرناک دارد.
از سوی دیگر، رئیس سازمان بازرسی کل کشور اعلام کرده بود که «هشدارهای قبلی این سازمان در خصوص رسوب کالا در بنادر نیز به مراجع قضایی ارائه شده و نشان می‌دهد دستگاه‌های نظارتی پیش‌تر تذکرات لازم را داده بودند». این سخن ضمن تأیید داده‌های سابق، نشان می‌دهد دستگاه‌های نظارتی همچون قوه قضاییه و بازرسی کل کشور در گذشته پرونده‌ها و شکایاتی را مطرح کرده بودند که متأسفانه پیگیری کافی نشد. در عمل، مجموعه این هشدارها با رویکردی شبیه به فراموشی مواجه شد. حالا انفجار اسکله ۳۰ خود به نمادی از «غفلت نهادهای نظارتی» تبدیل شده که تکرار هشدارهای مقام معظم رهبری و رسانه‌های مستقل را نادیده گرفته‌اند.
در مقام تحلیل می‌توان گفت حادثه خونین بندر رجایی، همچون آینه‌ای مقابل نهادهای سیاست‌گذار و نظارتی قرار گرفته است. اینجا مصداق بارز عدم پاسخگویی در قبال هشدارهای صریح و تکراری است: رهبر انقلاب کانتینرهای انبوه قاچاق را پیشاپیش شناسایی کرده بود، رسانه‌های مستقل بارها ضعف بازرسی را گزارش کرده بودند، اما مسئولانی که باید عمل می‌کردند، تعلل کردند. حاصل این کوتاهی‌ها به فاجعه‌ای تبدیل شد که می‌توانست با رعایت ساده‌ترین دستورالعمل‌های ایمنی و کنترل گمرکی پیشگیری شود. اکنون وظیفه نهادهای مربوط و مقامات عالی قوه قضاییه است که همان‌گونه که قول داده‌اند، قصور و ترک فعل‌های رخ‌داده را دقیقاً بررسی کنند تا از تکرار مجدد این «آوار غفلت» جلوگیری شود.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
