پیش‌نویس روسیه برای تمدید ۲۲۳۱: چگونه ایران با کمک چین و روسیه کمیسیون برجام را به سپر دفاعی تبدیل کند  

گروه بین الملل در حالی که ساعت انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل (UNSC Resolution 2231) در اکتبر ۲۰۲۵ به صدا درآمده، روسیه با ارائه پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای تمدید ۶ ماهه آن، بازی را تغییر داده است. این پیش‌نویس، که توسط وال‌استریت‌ژورنال و خبرنگار آن لاورنس نورمن گزارش شده، شامل بندی است که می‌تواند مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها (اسنپ‌بک) را تعلیق کند – خبری که اروپایی‌ها (E3: فرانسه، آلمان و بریتانیا) را نگران کرده و فرصتی طلایی برای ایران فراهم آورده.

به گزارش بولتن نیوزاما این مانور روسی تنها آغاز کار است؛ ایران می‌تواند با بهره‌گیری از ظرفیت حقوقی روسیه و چین در کمیسیون مشترک برجام (Joint Commission)، این پیش‌نویس را به ابزاری برای تقویت موضع خود تبدیل کند. این مقاله، با نگاهی به جزئیات پیش‌نویس و استراتژی‌های ممکن، بررسی می‌کند چگونه تهران می‌تواند اتحاد شرقی را برای افزایش کارایی کمیسیون و کاهش تنش‌های هسته‌ای به کار گیرد.
  
پیش‌نویس روسیه، که ابتدا توسط پایگاه امواج‌مدیا گزارش شد و سپس توسط لاورنس نورمن در وال‌استریت‌ژورنال جزئیات بیشتری از آن منتشر گردید، پیشنهاد تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ برای ۶ ماه را می‌دهد.

کلیدی‌ترین بخش آن، بندی است که می‌گوید: «تصمیم گرفته می‌شود که برای دوره تمدید مشخص‌شده، هرگونه بررسی محتوایی مسائل مرتبط با اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ و برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به حالت تعلیق درآید.» نورمن این بند را به عنوان تعلیق اسنپ‌بک تفسیر کرده، زیرا بررسی‌های مرتبط با نقض تعهدات – که نقطه شروع اسنپ‌بک است – را متوقف می‌کند. او مدعی است که این بند، اعتماد E3 به نیت روسیه را از بین می‌برد، اما اذعان کرده که تفسیرش ممکن است نادرست باشد و منتظر نظر کارشناسان است.  

این پیش‌نویس، در حالی ارائه شده که E3 تهدید به فعال‌سازی اسنپ‌بک کرده‌اند، فرصتی برای ایران است تا با حمایت روسیه، فرآیند را به تأخیر بیندازد و مذاکرات را به سمت احیای برجام سوق دهد. چین نیز، به عنوان متحد نزدیک، می‌تواند در این مسیر نقش مکمل ایفا کند.
  
کمیسیون مشترک برجام، نهادی حقوقی متشکل از ایران، روسیه، چین، E3 و اتحادیه اروپا، نقطه مرکزی برای حل اختلافات و نظارت بر اجرا است. طبق JCPOA، این کمیسیون می‌تواند مسائل را بررسی کند، زمان بخرد و حتی نقض تعهدات را ارجاع دهد. با پیش‌نویس روسیه، ایران می‌تواند از ظرفیت حقوقی مسکو و پکن برای افزایش کارایی کمیسیون استفاده کند:

- حمایت حقوقی در جلسات کمیسیون: روسیه، با ارائه این پیش‌نویس، نشان داده که مخالف اسنپ‌بک است. ایران می‌تواند با هماهنگی مسکو، جلسه فوری کمیسیون را درخواست کند تا پیش‌نویس را به بحث بگذارد و با اجماع (با کمک چین)، زمان بررسی اختلافات را تمدید کند. این کار، فرآیند اسنپ‌بک را به تأخیر می‌اندازد و فرصت مذاکره ایجاد می‌کند.
 
- لابی در شورای امنیت: چین و روسیه، به عنوان اعضای دائم شورای امنیت با حق وتو، می‌توانند پیش‌نویس را در آنجا پیش ببرند. اگر مسئله به شورای امنیت برسد، ایران می‌تواند روی وتوی آن‌ها برای جلوگیری از اسنپ‌بک حساب کند – به ویژه با بندی که بررسی‌های محتوایی را تعلیق می‌کند.  

این ظرفیت‌ها، بر اساس گزارش‌های اخیر، واقعی هستند: چین مخالف اسنپ‌بک بوده و روسیه جلسات سه‌جانبه با ایران برگزار کرده تا تهدیدها را مدیریت کند.

برای تبدیل این فرصت به پیروزی دیپلماتیک، ایران می‌تواند استراتژی‌های زیر را اتخاذ کند:

1. هماهنگی سه‌جانبه پیش از کمیسیون: برگزاری جلسات مقدماتی با روسیه و چین برای تدوین موضع مشترک. مثلاً، تأکید بر اینکه پیش‌نویس روسیه نقض تعهدات غرب را برجسته می‌کند و اسنپ‌بک را نامشروع جلوه می‌دهد. این هماهنگی می‌تواند در کمیسیون، اجماع برای تعلیق بررسی‌ها ایجاد کند.  

2. ارجاع متقابل به کمیسیون: ایران می‌تواند با حمایت روسیه، نقض تحریم‌ها توسط آمریکا و E3 را به کمیسیون ارجاع دهد و پیش‌نویس را به عنوان شواهد استفاده کند. چین، با منافع اقتصادی‌اش در ایران، می‌تواند فشار بیاورد تا E3 عقب‌نشینی کند.
 
3. کمپین دیپلماتیک مشترک: راه‌اندازی بیانیه‌های مشترک سه کشور برای برجسته کردن پیش‌نویس در رسانه‌ها و مجامع بین‌المللی. این کار، فشار عمومی بر E3 وارد می‌کند و کارایی کمیسیون را افزایش می‌دهد.

4. بهره‌گیری از زمان انقضا: با تمدید ۶ ماهه پیشنهادی روسیه، ایران فرصت دارد مذاکرات احیای برجام را پیش ببرد، در حالی که چین و روسیه در کمیسیون، فرآیند را مدیریت می‌کنند.  

این استراتژی‌ها، الهام‌گرفته از اتحادهای گذشته مانند مخالفت مشترک با خروج آمریکا، می‌توانند کمیسیون را از یک نهاد نظارتی به ابزاری تهاجمی تبدیل کنند.
  
البته چالش‌هایی مانند عدم اعتماد E3 به روسیه وجود دارد، اما ظرفیت حقوقی چین و روسیه – به ویژه با حق وتو – می‌تواند تعادل را به نفع ایران تغییر دهد. اگر ایران این فرصت را غنیمت شمارد، می‌تواند تنش‌ها را کاهش دهد و اقتصاد را احیا کند، همان‌طور که دکتر مصدق با ابزارهای حقوقی، حقوق نفتی را بازگرداند.
  
پیش‌نویس روسیه برای تمدید ۲۲۳۱، با بند تعلیق اسنپ‌بک، سیگنالی قوی است که ایران نباید از دست بدهد. با بهره‌گیری از ظرفیت حقوقی روسیه و چین در کمیسیون مشترک، تهران می‌تواند ماشه را خنثی کند و به سمت دیپلماسی پایدار حرکت کند. این اتحاد، نه تنها تنش‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند آینده برجام را تضمین کند. آیا ایران این گام را برمی‌دارد؟