چرا منتقدان برجام، آن را توافقی یک‌طرفه و شکننده دانسته و با آن مخالف بوده و هستند؟
برجام؛ توافقی با دستاورد کم، هزینه زیاد
مخالفان برجام معتقدند این توافق با وجود محدودسازی گسترده فعالیت‌های هسته‌ای ایران، دستاورد اقتصادی و سیاسی ملموسی نداشت و خروج یک‌جانبه آمریکا نشان داد که برجام فاقد ضمانت اجرایی مؤثر بوده است.
گروه اجتماعی: با گذشت نزدیک به یک دهه از امضای توافق هسته‌ای برجام، بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان سیاسی و اقتصادی، این توافق را نه به‌عنوان یک موفقیت دیپلماتیک بلکه به‌عنوان تجربه‌ای پرهزینه برای ایران ارزیابی می‌کنند. منتقدان برجام معتقدند که ایران با کاهش جدی فعالیت‌های هسته‌ای خود، امتیازات قابل توجهی واگذار کرد، اما نه تنها از لغو تحریم‌ها بهره‌مند نشد، بلکه با خروج یک‌جانبه آمریکا، فشارهای اقتصادی و سیاسی افزایش یافت. بی‌اعتمادی به غرب، نبود ضمانت‌های اجرایی، بازرسی‌های گسترده و شکست اروپا در ایفای تعهدات، از مهم‌ترین استدلال‌های مخالفان برجام به شمار می‌رود.
به گزارش بولتن نیوز، حاج حسینی، توافق هسته‌ای برجام در سال ۱۳۹۴ با هدف رفع تحریم‌ها و عادی‌سازی روابط اقتصادی ایران با جهان امضا شد، اما تجربه چند سال اجرای آن، به‌ویژه پس از خروج یک‌جانبه آمریکا در سال ۲۰۱۸، باعث شد بسیاری از کارشناسان و جریان‌های سیاسی داخلی آن را تجربه‌ای پرهزینه و بی‌ثمر بدانند. مخالفان برجام مجموعه‌ای از دلایل و شواهد را برای اثبات ناکارآمدی این توافق مطرح کرده‌اند که در ادامه مرور می‌کنیم:
۱. عدم توازن تعهدات و دستاوردها
در برجام، ایران با کاهش سطح غنی‌سازی، محدودیت تعداد سانتریفیوژها و پذیرش نظارت‌های گسترده، امتیازات سنگینی داد، اما تحریم‌های اصلی بانکی و نفتی عملاً برداشته نشدند و منافع وعده داده‌شده محقق نشد.
۲. ساختار شکننده توافق
این توافق به جای یک معاهده الزام‌آور حقوقی، صرفاً یک توافق سیاسی بود. همین موضوع باعث شد آمریکا تنها با تغییر دولت و یک فرمان اجرایی از برجام خارج شود، بدون آنکه هزینه حقوقی یا بین‌المللی سنگینی بپردازد.
۳. تداوم تحریم‌های غیرهسته‌ای
حتی در دوران اجرای توافق، تحریم‌های مرتبط با مسائل موشکی، حقوق بشر و تروریسم باقی ماند و سرمایه‌گذاران خارجی به دلیل نگرانی از تحریم‌های ثانویه وارد بازار ایران نشدند.
۴. دسترسی‌های گسترده آژانس
مخالفان معتقدند پذیرش پروتکل الحاقی و بازرسی‌های ویژه، امنیت ملی ایران را تهدید کرد و خطر افشای اطلاعات حساس دفاعی و صنعتی را افزایش داد.
۵. فشارهای بیشتر بر حوزه دفاعی و منطقه‌ای
برجام نه‌تنها به کاهش فشارها منجر نشد، بلکه آمریکا از فضای آن برای تشدید فشار بر توان دفاعی و نفوذ منطقه‌ای ایران استفاده کرد.
۶. تجربه بی‌اعتمادی به غرب
خروج یک‌طرفه آمریکا و شکست وعده‌های اروپا در راه‌اندازی سازوکارهایی مانند اینستکس نشان داد اتکا به غرب برای حل مشکلات استراتژیک قابل اعتماد نیست.
۷. وابستگی به سیاست داخلی آمریکا
چرخش سیاست‌ها در واشنگتن ثابت کرد که توافقی بدون پشتوانه قانونی در کنگره یا شورای امنیت، با تغییر دولت‌ها بی‌اعتبار می‌شود.
۸. ضربه به اقتصاد مقاومتی
تمرکز دولت وقت بر برجام، بسیاری از اصلاحات ساختاری و ظرفیت‌سازی داخلی را به حاشیه برد و امید به گشایش خارجی جایگزین برنامه‌ریزی درونی شد.
۹. ناکارآمدی اروپا در ایفای تعهدات
اروپا عملاً نتوانست وعده‌های خود را عملی کند و از ترس تحریم‌های آمریکا عقب‌نشینی کرد، که این موضوع ناکارآمدی اتکا به اروپا را نیز نشان داد.
در مجموع، از دید مخالفان، برجام توافقی بود که نه‌تنها به گشایش اقتصادی و سیاسی منجر نشد، بلکه دستاوردهای هسته‌ای ایران را محدود، قدرت چانه‌زنی کشور را کاهش، و فشارهای خارجی را تشدید کرد. این تجربه به‌عنوان درسی مهم در سیاست خارجی ایران باقی خواهد ماند و نشان می‌دهد توافقات بزرگ بین‌المللی تنها زمانی پایدار هستند که با ضمانت‌های حقوقی و تعهدات واقعی طرف مقابل همراه باشند.
منبع: بولتن نیوز
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
