سازمان يافتگي جرايم ايينه فقه

در یادداشت پیش رو که به قلم هانيه افشار به نگارش در آمده، نگارنده پیرامون بحث سازمان یافتگی در جرایم آورده است: در قانون جمهوری اسلامی ایران،اصولا به بحث سازمان یافتگی به صورت مشخص در مورد حرایم گروهی استفاده شده و تنها در قانون مبارزه با قاچاق انسان ؛عبارت سازمان یافته به کار رفته که البته تعریفی از آن اراءه نشده.

گروه سیاسی: در یادداشت پیش رو که به قلم هانيه افشار به نگارش در آمده، نگارنده پیرامون بحث سازمان یافتگی در جرایم آورده است: در قانون جمهوری اسلامی ایران،اصولا به بحث سازمان یافتگی به صورت مشخص در مورد حرایم گروهی استفاده شده و تنها در قانون مبارزه با قاچاق انسان ؛عبارت سازمان یافته به کار رفته که البته تعریفی از آن اراءه نشده.

به گزارش بولتن نیوز، متن این یادداشت که به صورت اختصاصی در اختیار خبرنگار ما قرار گرفته، به شرح زیر است:

بحث سازمان یافتگي در جرایم به عنوان بحثی قدیمي که به نوعي عمري مساوي عمر ارتکاب جرم دارد، سالیاني است که مورد توجه جرمشناسان و سپس حقوقدانان قرارگرفته و تعریف ها و تبیین هاي متعددي از آن ارائه شده است، با این حال عنوان مذکور در قوانین موضوعۀ جمهوري اسلامي ایران، جز در یک مورد استفاده نشده و تعریفي نیزاز آن ارائه نشده است.سازمان یافتگی و ارتکاب جرایم به صورت گروهی را میتوان به طور تقریبی با عمر خود مساوی دانست. اگرچه اراءه تعریف این نوع جرم از جرایم و اعمال مجازاتهای سنگینتر نسبت به جرایم فردی برای آنها، سابقه ی چندانی ندارد و ضابطه مندی آن به ایام معاصر بر میگردد. در قانون جمهوری اسلامی ایران،اصولا به بحث سازمان یافتگی به صورت مشخص در مورد حرایم گروهی استفاده شده و تنها در قانون مبارزه با قاچاق انسان ؛عبارت سازمان یافته به کار رفته که البته تعریفی از آن اراءه نشده.

در متون فقهي به عنوان ریشۀ قانون های کشور نیز، سیاست خاصی وجود ندارد که دربرگیرندۀ شیوۀ برخورد با جرایم سازماني و گروهي و تشکیلاتي باشد؛ ولي در عین حال در برخي موارد نوع برخورد با مجرمان یک جرم، در حالت فردي با حالت گروهي و سازماني متفاوت است؛ مثل بغي و گاهي اقدام فردي یا گروهي اثري در نوع برخورد و مجازات مرتکب یا مرتکبان ندارد، مثل اشتراک در جنایت که اگر کسي به تنهایي دیگري را به قتل برساند، قصاص ميشود و اگر عده اي به صورت جمعي و گروهي نیز فردي را به قتل برسانند، قصاص مي شوند و البته در فرض قتل گروهي، خانوادۀ مقتول باید زائد دیه را به خانواده هاي قاتلان بپردازند؛ البته در این میان نکتۀ مهم، ارتباط جدي تر برخي عناوین فقهي با این موضوع است که نشان مي دهد بحث سازمان یافتگي در فقه بدون سابقه نیست و در برخي جرایم، بحث اشتراک در ارتکاب جرم، عامل تحقق جرم یا تشدید مجازات شده است. مثلاً جرم بغي با داشتن قیودي همچون منعه، شوکت و کثرت، به صورت فردي تحقق پذیر نیست و نیازمند همکاري چند نفر است،پس اگر یک فرد ولو با تأویل و شبهه علیه حکومت اسلامي قیام کند، باغي نیست؛ اگرچه امثال شهید اول (ره) این نظر را قبول ندارند و قیام حتي یک نفر را با توضیحات فوق، مصداق بغي مي دانند.

« سلاح کشیدن به قصد ارعاب مردم و اخلال در امنیت » در بحث محاربه، با وجود قید به عنوان وجه اشتراک عمدۀ تعریف ها، مي توان تأثیر سازمان یافتگي را مثلاً در موردي دانست که یکي از محاربان دست به سلاح ببرد و عامل صدق عنوان محاربه بر سایر همکاران خویش مي شود. در فقه اهل سنت نیز بدیهي است که وقتي براي تحقق محاربه، راهزني و تسلط بر عابران شرط باشد، وقوع این اقدام از سوي یک فرد ممکن نیست و باید اقدام کنندگان داراي شوکت و قدرت باشند و در قالب دسته و گروه اقدام کنند تا هم بتوانند دیگران را مورد حمله قرار دهند و اموالشان را غارت کنند و هم از خود دفاع کنند. در مورد عنوان اشاعۀ فحشا نکته اي که نشان دهندۀ امکان تسري آن به جرایم گروهي و به کار رفته « عصبه » سازمان یافته است، این بوده که در آیۀ شریفۀ 19 سورۀ مبارکۀ نور ، قید که به معناي جماعت دست به دست هم داده و متعصب است و به عد هاي بین یک تا چهل نفر اطلاق ميشود و نشان دهندۀ آن است که این عنوان حداقل در برخي مصادیق آن، همراه با سازمان یافتگي است و بر همین اساس علامه طباطبایي(ره) بحث افک مذکور در آن را تهمتی ناشي از توطئه مي داند که با هدف از بین بردن قداست و نزاهت رسول اکرم (ص) طراحي و اجرا شده است .

اعانت بر اثم عنوان دیگري است که اگرچه لزوماً به سازمان یافتگي منجر نمي شود، سازمان یافتگي در جرایم اغلب از باب معاونت یا مشارکت است و مصادیقي از آن قطعاً باید با عنوان سازمان یافتگي بررسي شود. تباني در مقام ارتکاب جرم نیز (که در کتب از آن یاد شده و به معناي توافق و اجتماع است) در « تمالو » فقهي اهل سنت با لفظ برخي مصادیق خویش شاید حائز عنوان سازمان یافتگي باشد. بر همین اساس به نظر مي رسد با توجه به ریشۀ فقهي بحث سازمان یافتگي در جرایم و جایگاه و تأثیرات این گونه جرایم در برهم زدن نظم عمومي و امنیت در انواع مختلف آن، ضرورت دارد این عنوان پس از تعریف دقیق، در جرایم مشمول آن استفاده شود، تا تفاوت و تمایز جرایم فردي و گروهي در مقام جر مانگاري، رسیدگي و مجازات به طورشایسته رعایت شود.

جرم بغي به ویژه در نوع داراي سازمان و تشکیلات آن، داراي ویژگي هاي ذیل و حائز بیشترین ویژگي هاي جرم سازمان یافته در معناي مصطلح آن است:

سازماندهي شده بودن ارتکاب فعالیت هاي مجرمانه؛

وجود تباني؛

برخورداري از تشکیلات داراي ساختار هرمي؛

تقسیم وظایف به صورت منظم؛

تعدد مباشر؛

روش مند و نظام مند بودن عملیات ارتکابي

استفاده از ترس، تهدید و گاهي خشونت در راه رسیدن به اهداف مورد نظر.

جرم محاربه به ویژه در تعریف اهل سنت که حاوي منعه و شوکت خواهد بود، دربردارندۀ ویژگي هایي زیر است:

تعدد مباشر و استفاده از ترس؛

تهدید و گاهي خشونت در راه رسیدن به اهداف مورد نظر.

عنوان اشاعۀ فحشا با توجه به وجود قید عصبه در آیۀ شریفه داراي این ویژگ يهاست:

سازماندهي در ارتکاب فعالیت هاي مجرمانه؛

تباني و تعدد مباشران.

اعانت بر اثم از باب صدق بر شرکت یا معاونت در جرم داراي این قیود است:

وجود تباني؛

تقسیم منظم وظایف؛

تعدد مباشران و روش مند و نظام مند بودن عملیات ارتکابي.

تواطؤ نیز فقط حائز یک ویژگي است:

تباني و تعدد مباشر.

این مطلب حاکي از آن است که در عناوین پیش گفتۀ فقهي، حد اشتراک را مي توان در تعدد مباشران جرم و وجود تباني در میان ایشان دانست، اگرچه تباني در همۀ مصادیق تبیین پذیر نیست.

منبع: بولتن نیوز

برچسب ها: جرایم سازمان یافته ، آیینه فقه ، هانیه افشار

لینک کپی شد

گزارش خطا