مشکلات «ایریتک» پیمانکار فولادی، معدنی و انرژی کشور را حل کنید

گروه اقتصادی: رفع مشکلات و توانمندسازی شرکت ایریتک به عنوان بزرگترین پیمانکار فولادی، معدنی، و انرژی کشور، از جمله بسته ماندن حساب‌های بانکی، گواهینامه‌های صلاحیت پیمانکاری منقضی شده در سازمان برنامه، نداشتن کارت بازرگانی، عدم کاریابی جدید در دو سال اخیر، بهبود مدیریت و عملکرد کمیسیون معاملات، نیازمند همراهی سایر نهادهای اقتصادی و صنعتی کشور است تا این شرکت و متخصصان آن را یاری دهند و در خدمت به طرح های توسعه ای کشور توانمندسازند.

به گزارش بولتن نیوز، کارشناسان با اشاره به وضعیت عمومی ایریتک و ضرورت رفع مشکلات آن توسط سایر وزارتخانه هاو سازمان های اقتصادی، خواستار رسیدگی به رفع مشکلات پروژه های در دست اجرای این شرکت بزرگ پیمانکاری و بهبود عملکرد آن هستند.

 الف- وضعیت عمومی ایریتک: مسائلی که حل‌نشده باقی مانده‌اند

پیش از ورود به مصادیق پروژه‌ای، برخی واقعیت‌های جاری شرکت که قابل انتساب به هیچ کارفرمایی نیست :

1-   حساب‌های بانکی شرکت ایریتک پس از گذشت یک سال و نیم همچنان مسدود است. پرسش این است که چگونه یک شرکت پیمانکاری با گستره فعالیت ملی و تعهدات چند هزار میلیاردی می‌تواند در چنین وضعیتی فعالیت عادی داشته باشد؟ این وضعیت نشان می‌دهد مجموعه در سطح بنیادی دچار اختلال در کفایت اعتباری، شفافیت مالی و تعامل با کارفرمایان و پیمانکاران فرعی شده است.

2-   گواهینامه‌های صلاحیت پیمانکاری و مشاوره ایریتک در سازمان برنامه و بودجه منقضی شده و حدود دو سال است که پرونده تمدید معلق مانده است. در حالیکه گواهینامه سازمان برنامه و بودجه، اساس حضور یک شرکت پیمانکاری در بازار مناقصات است.

3-   شرکت ایریتک بدون داشتن کارت بازرگانی معتبرعملاً توانایی واردات قانونی تجهیزات، را از دست داده است. این موضوع با ماهیت تدارکات پروژه ها جهت تامین تجهیزات با کمترین قیمت در تضاد است.

4-   نزدیک به دو سال است که ایریتک در هیچ مناقصه‌ای موفق نشده و پروژه جدیدی کاریابی نکرده است، در حالیکه عرصه پروژه‌های بزرگ فولادی، معدنی و انرژی کشور همچنان فعال بوده است.

اگر بخش عمده‌ای از مسائل بنیادین شرکت حل‌نشده باقی مانده، طبیعی است که توان عملیاتی و اعتبار فنی-اجرایی شرکت در برابر کارفرماها کاهش یابد. چالش¬هایی که انتساب آن به " کارفرماها" موضوعیتی ندارد.

ب- سایر شواهد پروژه‌ای:

مرور عملکرد شرکت بین المللی مهندسی ایران در چند پروژه مهم میتواند نشان دهد که تأخیرات و توقف‌ها، صرفاً ناشی از کمبود نقدینگی کارفرمایان بوده یا خیر:

1-   پروژه احداث کارخانه احیا مستقیم مکران: با کارفرمایی شرکت فولاد مکران چابهار که سال 1394 آغاز شد و مقرر بود طی 4 سال به بهره برداری برسد. ولی نه تنها پروژه نیمه کاره رها شد بلکه مغایرت چند میلیون یورویی ناشی از ابهامات همچنان پابرجاست. اختلافی که ردّ آن را می‌توان در همان مسدودی حساب‌های بانکی ایریتک یافت.

2-   پروژه احیاء مستقیم اردبیل: در جایی که ایریتک هم پیمانکار طرح و هم سهامدار شرکت کارفرما می باشد. با وجود اقدام کارفرما جهت افزیش سرمایه از سال 1402 و تامین آورده توسط سایر سهامداران، به علت عدم تامین آورده توسط ایریتک به عنوان یکی از سهامدارن، ظاهرا افزایش سرمایه شرکت مطعل مانده است.

3-   پروژه افزایش ظرفیت واحد F مبارکه : که یکی از سود آورترین و زودبازده ترین پروژه های آن مجتمع میتوانست باشد، به دلیل عقب ماندن پیشرفت فیزیکی پروژه از پیشرفت مالی پروژه و عدم توانایی ایریتک از ادامه کار، در نهایت کارفرما مجبور شد ساخت و خرید تجهیزات را از خدمات پیمانکار خارج نماید و خود به انجام آن بپردازد.

4-   تجربه پروژه میلگرد و کلاف SBQ میبد نیز بر همین روند تأکید دارد، پروژه‌¬ای راهبردی و خاص در صنعت فولاد کشور که شرکت معدنی و صنعتی چادرملو در ابتدای پروژه بیش از 200 میلیارد تومان پیش پرداخت آن را پرداخت نمود. آیا کمبود نقدینگی و عدم تزریق مالی کارفرما باعث توقف پروژه شد، یا تعلل پیمانکار در انجام برخی امور مهم و کلیدی سبب این موضوع گشت؟

5-   در پروژه فولادسازی و نورد پیوسته قروه که از سال 1401 آغازشد، شرایط به نحو مشابه پیش رفت و پروژه از پیشرفت بازماند. به طوریکه پیشرفت فیزیکی فعلی پس از گذشت قریب به 3 سال به 5 درصد نیز نرسیده است.

6-   پروژه افزایش ظرفیت مخازن آهن اسفنجی هرمزگان، یک پروژه در مقیاس کوچک از سال 1401، که مقرر بود ظرف دو سال به اتمام برسد به دلیل تعلل پیمانکار با بهانه های مختلف هنوز کمتر از نیمی از پیشرفت خود را محقق کرده است. آیا کمبود نقدینگی و عدم تزریق مالی کارفرما باعث تاخیرات پروژه گشته در حالیکه بارها کارفرما با تعدیل و بروزرسانی قیمت پروژه موافقت کرده و حسن نیت خود را اثبات نموده تا روزی شاهد اتمام این پروژه باشد، اما امیدی که هنوز به واقعیت نقش نبسته است.

7-پروژه استحصال طلای کردستان که ساختار EPC داشت همان الگو و روند مشابه با بقیه پروژه ها تکرار شد. تعلل آن‌چنان طولانی شد که کارفرما خرید تجهیزات را از تعهدات پیمانکار خارج و مسئولیت آن را بر عهده گرفت.

کمیسیون معاملات

چابکی، شفافیت و کارآمدی کمیسیون معاملات، یکی از ارکان حیاتی فعالیت یک شرکت پیمانکاری است.، بدیهی است که کمیسیون معاملاتی که از افراد خبره و متعهد خالی شود، نه تخصصی در خرید صحیح دارند، نه اهتمامی، که در نهایت منجر به خروج تدریجی چرخه تامین از اختیار شرکت پیمانکار میشود؛ روندی که در پروژه‌های فوق تکرار شده است.

خوانش دقیق پروژه‌های ایریتک، نه یک سلسله اتفاق پراکنده، بلکه رشته‌ای از یک الگو را نشان میدهد: تصمیم‌گیری‌هایی که کند و حتی فاقد انسجام بوده‌اند، انتخاب‌هایی که یا با تأخیر صورت گرفته یا منجر به خروج خرید از اختیار پیمانکار شده‌اند، و فرایندهایی که نه شفاف بوده‌اند و نه کارآمد. حتی عدم ایفای تعهد مالی در پروژه‌ای که خود شرکت، سهامدار آن بوده و یا توقف پروژه‌هایی که کارفرمایانشان نقدینگی کافی داشته‌اند.

این پرسش دوباره مطرح میگردد که آیا می‌توان همه این موارد را با توضیح عدم تزریق مالی کارفرما پوشش داد؟

بهبود مدیریت

ایریتک در واکنش‌های اخیر خود گویی چنین تصویر می‌سازد که پروژه‌ها به‌اجبار به این شرکت واگذار شده و کارفرمایان بدون ایفای تعهدات مالی انتظار پیشرفت دارند.

این در حالی است که شرکت در صیانت از دارایی‌های خود نیز ناتوان بوده است. نمونه بارز آن قرارداد اجاره واحد احیای ایمپادکو با فولاد خراسان است؛ قراردادی با نرخ اجاره پایین‌تر از عرف و شرایط بهره‌برداری نامتوازن که بیانگر ضعف جدی در دفاع از منافع شرکت است.

امید آن است که این گزارش فرصتی برای بازنگری در شرکت باشد، رویکردی که اگر از مسیر فرافکنی فاصله گرفته و بر شناخت و حل چالش‌های داخلی متمرکز شود، می‌تواند به اصلاحات بنیادین و احیای جایگاه تاریخی ایریتک در صنعت فولاد کشور منجر شود.