قرآن؛ شفیعی است که شفاعتش قبول است

 

 فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ  
سوره قیامت (75) آیه 18   

ترجمه
پس چون آن را خواندیم، آنگاه خواندنش را دنبال کن.

 

حدیث
1) خطبه‌ای از امیرالمومنین ع روایت شده است که در فرازی از آن، درباره قرآن کریم می‌فرمایند:
... و خداوند – جل وجهه – فرمود: «لکن خداوند شهادت می‌دهد بدانچه بر تو نازل کرده است، آن را به علمش نازل کرد؛ و فرشتگان شهادت می‌دهند؛ و شاهد بودن خداوند کافی است» (نساء/166)
پس قرآن را نوری قرار داد که بدانچه استوارتر است هدایت می‌کند؛ و فرمود: «پس چون آن را خواندیم، آنگاه خواندنش را دنبال کن.» (قیامت/18)
و فرمود: «پیروی کنید از آنچه از جانب پروردگارتان نازل شده است و از غیر آن از ولیّ دیگری پیروی نکنید؛ اندکند کسانی که متذکر می‌شوند» (اعراف/3)
و فرمود: «پس استقامت کن آن گونه که به تو دستور داده شده؛ و نیز کسانی که همراهت‌اند؛ و طغیان نکنید که او بدانچه می‌کنید بیناست» (هود/112)
پس در پیروی از آنچه از جانب خداوند به نزد شما آمده، رستگاری عظیم است؛ و در ترک آن خطایی آشکار؛ که فرمود: «پس اگر از جانب من هدایتی به شما رسید، پس هر که از هدایتم پیروی کند نه گمراه شود و نه شقاوتمند» (طه/123) پس در پیروی آن، هر خیری را که در دنیا و آخرت امید می‌رود، قرار داد ...
تفسير العياشي، ج‏1، ص7

2) از امام صادق ع از پدرانشان روایت شده است که رسول خدا ص فرمودند: ... پس هنگامی که فتنه‌ها هچون پاره‌های شب تار امر را بر شما مشتبه کردند، پس بر شما باد به قرآن، که همانا آن شفیعی است که شفاعتش قبول است و سعایت‌گری [کسی که عیب‌ها را علیه شخص بازگو می‌کند] است که سخنش تصدیق می‌شود؛ کسی که آن را پیش روی خود گذاشت او را به بهشت رهبری می‌کند؛ و کسی که آن را پشت سر قرار داد، او را به سوی جهنم می‌راند ...
 الكافي، ج‏2، ص599

3) رسول خدا ص فرمودند: بدرستی که این قرآن نوری آشکار است ... کسی که او را همچون امام خود قرار دهد که به او اقتدا می‌کند و بازگشتگاه خود قرار دهد که کارش به او پایان می‌یابد، خداوند او را به بهشتِ سراسر نعمت و زندگیِ تنیده در سلامت می‌رساند.
التفسير المنسوب إلى الإمام الحسن العسكري عليه السلام، ص450

1️⃣ پس چون آن را خواندیم، آنگاه خواندنش را دنبال کن.ما باید از قرآن تبعیت کنیم، نه قرآن از ما.
 تفاوت تدبر درست و تفسیر به رای همین است.

 

2️⃣ درباره اینکه مقصود از این آیه چیست، دیدگاه‌های زیر مطرح شده است:
الف. وقتی ما (یا جبرئیل) خواندن قرآن بر تو را تمام کردیم، آنگاه شروع به خواندن کن. (ابن‌عباس ، به نقل مجمع البيان، ج‏10، ص600؛ و نیز المیزان، ج20، ص110)
ب. وقتی آن را جمع کردیم و در سینه تو ثابت نمودیم، آنگاه بدان عمل کن. (ابن‌عباس ، به نقل مفردات ألفاظ القرآن، ص668) (یکی از معانی «قرأ» در لغت، جمع کردن می‌باشد)
ج. وقتی قرآن خوانده شد، به هدایت آن اقتدا کن (حدیث1) و به احکام آن عمل کن (قتاده و ضحاک، به نقل مجمع البيان، ج‏10، ص600)
د. این هماهنگ با آیات قبل و بعد، و مربوط به قیامت است (جلسه قبل، تدبر5)؛ و ناظر است به خواندن نامه عمل، بدین معنا که به بنده‌ای که بر وضع خود بیناست و می‌داند چه گناهانی انجام داده، از باب توبیخ گفته می‌شود عجله‌ نکن که سریع از حسابرسی اعمالت فرار کنی و ببین ما همه اعمالت را جمع کرده‌ایم و وقتی جمع کردن ما را دیدی دیگر مجبوری بپذیری و نمی‌توانی انکار کنی؛ و آیه بعدی هم یعنی سپس حکم راندن در این زمینه برعهده ماست (بلخی ، به نقل مجمع البيان، ج‏10، ص600؛ و نیز: انوار التنزیل (بیضاوی) ، ج5، ص266)

3️⃣ اگر «قرأ» را به معنای «جمع کردن» و «قرآن» را به همان معنای مصطلح قرآن بگیریم، آنگاه شاید یکی از معانی این آیه به رسمیت شناختن و تاکید بر تفسیر قرآن با قرآن باشد، یعنی وقتی ما آن را جمع کردیم و در کنار هم گذاشتیم، آنگاه از قرآن پیروی کن؛ نه از قرآنی که تکه‌تکه شده (حجر/91) ویا برخی از آیاتش کنار گذاشته شده است (مائده/49)

4️⃣ این آیه از آیاتی است که صراحت دارد، لفظ قرآن هم از جانب خداست. جالب اینجاست که تاکید بر اینکه این الفاظ عیناً از جانب خداست بقدری در این آیه شدید است که حتی نفرمود: «وقتی ما خواندیم تو هم آن را بخوان»، بلکه فرمود: «فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ: از خواندنش پیروی کن».