نسلی که غرب در پی پرورش آن است

به گزارش بولتن نیوز، برخلاف آنچه در کشور ما برای آموزش زبان انگلیسی تبلیغ می‌شود که دارا بودن مدرک بین‌المللی زبان انگلیسی امتیاز است، بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا چنین اعتقادی ندارند. در حقیقت فراگیری زبان استعمارگران بخصوص انگلیس ترفندی برای تسلط یافتن بر دیگر کشورها بوده است. چراکه از دیرباز دولت‌های استعماری با این استدلال که علم و تکنیک و پیشرفت از آن ماست و بدون آموزش زبان ما نمی‌توانید بدان دست یابید سعی داشتند فرهنگ خود را در دیگر سرزمین‌ها ترویج دهند. اما ایدئولوژی امام خمینی در برهه ای از تاریخ سد راه اندیشه‌های استعماری غرب شد، حال چه شده که با گذشت چند سال از پیروزی انقلاب اسلامی سیاست‌های فرهنگی غرب در سیستم آموزشی مان نفوذ کرده و روز به روز بر تعداد مراکز و مؤسسات آموزش زبان انگلیسی افزوده می‌شود، مبحثی است که در مقال پیش روی بدان خواهیم پرداخت.

همانطور که همگان مطلعند در سال‌های نخست پس از پیروزی انقلاب و تشکیل جمهوری اسلامی، به دلیل فضای انقلابی حاکم بر جامعه و تقابل ایدئولوژی امام خمینی با رژیم پهلوی علاوه بر کاهش میزان فراگیری زبان‌های خارجه، روند فعالیت‌های مؤسسات و سازمان‌های  فرهنگی – آموزشی خارجی نیز به دلیل اشاعه جهان‌بینی غربی در کشور با محدودیت‌هایی چند همراه شد و رو به تعطیلی رفت اما این محدودیت‌ها بدین معنا نبود که با گذشت چند سال هیچ مؤسسه خارجی در ایران نتواند فعالیت داشته باشد. در حقیقت با گذشت تقریباً یک دهه در پی تغییر و تحولاتی که در سیستم فرهنگی و آموزشی نظام اسلامی‌مان پدید آمد بسیاری از سازمان‌های فرهنگی- آموزشی وابسته به دیگر کشورها در ایران فعالیتشان را از سر گرفتند و فراگیری زبان‌های خارجه رونقی دوچندان یافت.

البته برگزیدن زبان انگلیسی به عنوان یکی از دروس اصلی مدارس و دانشگاه‌ها سبب شد که این زبان بیش از دیگر زبان‌های خارجی در مؤسسات آموزشی با استقبال روبه‌رو شود. چراکه نواقص موجود در سیستم آموزش زبان انگلیسی مدارس علتی شد که عده‌ای از دانش‌آموزان برای تقویت خود در این واحد درسی به سراغ آموزشگاه‌های زبان انگلیسی بروند. حال اینکه چرا و توسط چه کسانی این زبان در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان دروس اصلی مدارس و دانشگاه‌ها انتخاب شد خود سؤال‌برانگیز است. چراکه همانطور که گفته شد بحث فراتر از آموزش یک زبان خارجی است و موضوع اصلی تأثیر فرهنگ غرب بر جامعه اسلامی ایران است.

همانطور که پیشتر اشاره شد از روزگار سلطنت پهلوی دوم فضا برای فعالیت مؤسسات و انجمن‌های فرهنگی غربی گسترده‌تر شده و این مسئله سبب رونق بیشتر زبان‌های خارجه به خصوص انگلیسی در کشور گردید. چراکه با توجه به ارتباط قوی دولت ایران با دول غربی به خصوص امریکا و انگلیس، عناصر فرهنگی غرب در بطن جامعه و به خصوص در میان نسل جوان و نوجوان نفوذ یافته و سبب گرایش هرچه بیشتر نسل جوان به فراگیری زبان‌های خارجه و به خصوص انگلیسی شد. در واقع سیاست غرب برای تحت کنترل گرفتن منطقه نفوذ بر فرهنگ و آداب و سنن جوامع بود از این روی سیاستمداران غربی درصدد برآمدند که از طریق آموزش زبان‌های خارجه و به خصوص انگلیسی بر فرهنگ جامعه ایران تأثیر گذاشته و بر آن مسلط شوند. به همین جهت به تبلیغ مؤسسات و انجمن‌های فرهنگی – آموزشی در نشریات زمان پرداختند که البته با استقبال نیز همراه شد. اما این مؤسسات به دلیل تفاوت رویکردشان با آرمان‌های انقلاب اسلامی چند سالی از فعالیت در ایران بازماندند. از مشهورترین مؤسسات خارجی که پس از پیروزی انقلاب آموزش زبان‌های خارجه خود را از سر گرفتند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

این مؤسسه که نامش برگرفته از نام شاعر و فیلسوف سده نوزدهم آلمان است از جمله مؤسسات فرهنگی غیر دولتی آلمان است که نخستین بار در سال ۱۹۵۱م در شهر فرانکفورت پایه‌گذاری می‌شود. تنها هفت سال بعد از پایه‌گذاری نخستین شعبه این مؤسسه در تهران و شعبات دیگرش چند صباحی بعد در دیگر شهر‌های ایران نیز افتتاح شد. لازم به یادآوری است که این مؤسسه از جمله مؤسساتی است که با پیروزی انقلاب اسلامی نیز توانست مجوز فعالیت در ایران را به دست آورد. مرکز آموزش زبان آلمانی این مؤسسه امروزه نیز در تهران دایر است و سالانه صدها تن از هموطنانمان دوره‌های مختلف فراگیری زبان آلمانی را در این مؤسسه به جهت علاقه‌مندی یا دریافت پاسپورت کشور آلمان، می‌گذرانند. افزون بر این، در مؤسسه یاد شده دوره‌های ویژه‌ای جهت بهبود کیفیت تدریس این زبان در ایران برای مدرسان زبان آلمانی نیز برگزار می‌شود.

سابقه فعالیت‌های این انجمن در ایران به روزگار پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بازمی‌گردد و گفته می‌شود تنها مؤسسه فرهنگی خارجی مستقر در ایران است که در نخستین سال‌های پس از تشکیل جمهوری اسلامی نیز تعطیل نشده است. حوزه فعالیت این انجمن زمینه‌های مختلفی چون معماری، هنرهای تجسمی و موسیقی و گفت‌وگوی تمدن‌ها و… را در برمی‌گیرد. اما کلاس‌های آموزش زبان آلمانی این مرکز از سوی ایرانیان با استقبال بیشتری روبه‌رو بوده است.

این مرکز وابسته به بخش فرهنگی سفارت فرانسه در ایران است و برگزاری دوره‌های مختلف مرتبط با زبان فرانسه عمده‌ترین فعالیت‌هایی است که در آن انجام می‌گیرد.

این شورا که در سال ۱۹۳۴م(۱۳۱۳-۱۳۱۲ ) توسط دولت بریتانیا بنیان گذاشته شده را می‌توان یکی از باسابقه‌ترین سازمان‌های بین‌المللی در ارتباط با روابط فرهنگی آموزشی برشمرد. این شورا که عمده‌ترین فعالیتش ترویج زبان انگلیسی در سرتاسر جهان بود فعالیتش را از سال ۱۳۲۱-۱۳۲۰ ش در ایران آغاز کرد. دفاتر این شورا ابتدا در پی پیروزی انقلاب اسلامی در ایران بسته شد اما ۲۳ سال بعد در سال ۲۰۰۱ دگر بار فعالیت خود را در ایران از سر گرفتند تا اینکه مجدداً در سال ۲۰۰۹ فعالیت این شورا در ایران متوقف شد. با این وجود در تارنمای فارسی این شورا که همچنان فعال است آمده که این تعطیلی موقتی و گذراست. آنچه روشن است شورای فرهنگی بریتانیا تلاش می‌کند تا با در اختیار قرار دادن منابع مرتبط با آموزش زبان انگلیسی و برگزاری دوره‌های آنلاین همچنان به فعالیت خویش در ایران ادامه دهد. البته لازم به یادآوری است که فعالیت این شورا و دیگر مراکز خارجی آموزش زبان در کشورمان از سوی زبان‌آموزان هیچگاه محدود به فراگیری زبان‌های خارجه نمانده و اغلب زبان‌آموزان این مراکز تحت تأثیر فرهنگ بیگانه قرار می‌گیرند. همانطور که فعالیت‌های شورای فرهنگی بریتانیا پیش از پیروزی انقلاب چنان بر جامعه تأثیر گذاشت که سبب شد در حد فاصل سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۶ش حدود ۱۰ هزار نفر دانشجو و گردشگر از ایران به سوی بریتانیا روانه شوند.

البته به جز مؤسسات خارجی یاد‌شده شمار فراوانی مرکز و آموزشگاه‌های دولتی و خصوصی نیز وجود دارند که امروزه در امر آموزش زبان‌های خارجی نقشی پررنگ و برجسته ایفا می‌کنند. از جمله مشهورترین و معروف‌ترین این آموزشگاه‌ها که برخی از آنها دارای شعب متعددی می‌باشند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

جهاد دانشگاهی در مرداد سال ۱۳۵۹ به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی تأسیس شد و بنا بر آنچه در ماده دوم اساسنامه آن ذکر شده است توسعه امور فرهنگی در جامعه از طریق همکاری با حوزه، دانشگاه و سایر مراجع و نهادهای فرهنگی از اهداف اصلی آن است. در راستای نیل به این مهم جهاد دانشگاهی دامنه فعالیت‌های خود را در عرصه‌های متنوعی گسترانده است. از جمله این فعالیت‌ها می‌توان از تأسیس مراکز آموزش زبان وابسته به این نهاد یاد کرد. آنچه آشکار می‌نماید، شعب مراکز آموزش زبان جهاد دانشگاهی در حال حاضر در سراسر کشور دایر است و در آن به آموزش زبان‌های گوناگون پرداخته می‌شود. به عنوان نمونه گروه زبان‌های خارجی جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران در مراکز آموزش خود دوره‌های آموزش مرتبط با زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی، عربی، ایتالیایی و روسی را برگزار می‌‌کند. گفتنی است به جز زبان‌های یاد شده در مراکز مختلف این سازمان، زبان‌های چینی، ترکی استانبولی و کردی نیز آموزش داده می‌شوند. در گستردگی و تنوع خدمات ارائه شده توسط مراکز آموزش زبان جهاد دانشگاهی همان بس که در حال حاضر شمار دوره‌های گوناگون که این مرکز در زمینه آموزش زبان‌های خارجی برگزار می‌کند بالغ بر۴۱ دوره است.

این مؤسسه که در حقیقت در دوران جمهوری اسلامی جایگزین مرکز آموزش زبان وابسته به انجمن فرهنگی ایران و امریکا (انجمنی که به پیشنهاد حسین علا و ریاست محمدعلی فروغی در سال ۱۳۰۴ آغاز به کار کرد) شد، به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که از جمله سازمان‌های دولتی متعلق به وزارت آموزش و پرورش است تعلق دارد. در شعبه‌های مختلف این مؤسسه که در سراسر ایران گسترش یافته است، زبان‌های انگلیسی، آلمانی، روسی، عربی، فرانسوی و اسپانیایی آموزش داده می‌شود اما تمرکز اصلی این مؤسسه بر آموزش زبان انگلیسی با لهجه امریکایی است.

از روزگار رژیم پهلوی، به جز دانشگاه‌ها و مؤسسات و مراکز آموزشی غربی، مؤسسات خصوصی آموزش زبان انگلیسی نیز بر آموزش زبان همت می‌گماردند که از پیشگامان این مؤسسات خصوصی می‌توان به مؤسسه زبان شکوه اشاره داشت. نخستین شعبه این مؤسسه در دو کلاس و با ۱۲ زبان‌آموز توسط دکتر محسن شکوه در سال ۱۳۲۹ در تهران بنا نهاده شد ولی طی دو سال چنان توسعه یافت که دکتر شکوه اقدام به افتتاح چند شعبه در تهران کرد. در دوران حیات رژیم پهلوی این مؤسسه زبان چنان رونق گرفته بود که تا پایان عمر این رژیم تعداد شعبه‌هایش به عدد ۶۰ رسیده بود. البته لازم به یادآوری است که پیروزی انقلاب سبب تعطیلی این مؤسسه شد اما پس از مدتی از سوی نظام جمهوری اسلامی از دکتر محسن شکوه برای بازگشایی مؤسسه شکوه دعوت به عمل آمد. آغاز به کار مجدد این مؤسسه آنچنان با استقبال مواجه شد که تا به امروز تعداد شعب این مؤسسه آموزشی زبان در سراسر کشور به حدود ۳۰۰ شعبه رسیده است.

این مؤسسه بزرگ دولتی که متعلق به سازمان مناطق آزاد کیش است دارای شعب بسیار مرتبط با آموزش زبان‌های خارجی است و عمده فعالیتش در زمینه آموزش زبان انگلیسی است اما زبان‌های فرانسوی، آلمانی و اسپانیایی نیز در برخی شعب آن آموزش داده می‌شود.

نخستین شعبه این مؤسسه خصوصی در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۲۰ در تهران افتتاح شد و در حال حاضر دارای ۶۴ شعبه در تهران و شهرستان‌هاست. عمده فعالیت آن در زمینه آموزش زبان انگلیسی است اما یکی از شعب آن در تهران به آموزش زبان فرانسه نیز می‌پردازد.

به جز مؤسساتی که نامشان آورده شد می‌توان از مؤسساتی چون مرکز آموزش زبان‌های خارجی علامه قطب راوندی، مرکز آموزش زبان ایران و کانادا، آموزشگاه زبان ایران آکسفورد(ایرانیان)، مؤسسه فرهنگی – هنری ایران و استرالیا، مرکز آموزش زبان‌های خارجی هرمص، مرکز زبان آریانپور، مؤسسه فرهنگی – هنری و آموزش کیش ایر و کانون زبان آوید نیز نام برد.

علاوه بر مدارس و مراکز دانشگاهی و مؤسسات خصوصی آموزش زبان، پیدایش، گسترش و پیشرفت رسانه‌های ارتباطی نوین نیز در آشنایی مردمان ایران زمین با زبان‌های خارجی به ویژه انگلیسی نقش بسزایی داشته است. به عنوان نمونه با ظهور و گسترش ماهواره در جامعه بسیاری به تماشای شبکه‌های تلویزیونی انگلیسی‌زبان که عمدتاً به پخش فیلم می‌پرداختند و به طور مستقیم یا غیرمستقیم تحت تأثیر قرار گرفته بودند  به فراگیری زبان‌های خارجه روی آوردند، زیرا اغلب آنان مشتاق بودند که سخنان بازیگران فیلم‌ها را دریابند. علاوه بر این یکی از عوامل تأثیر‌گذار برای فراگیری زبان خارجه تبلیغات فراوان آموزش زبان در این رسانه بوده است. از طرفی کاربران ایرانی برای استفاده از این وسیله نوین تکنولوژی مجبور به فراگیری زبان انگلیسی شدند. از طرفی با ورود کامپیوتر به کشور بسیاری به سبب آگاهی یافتن بیشتر از اخبار روز از این فناوری ارتباطی نوین بهره بردند که این مسئله خود در افزایش، آگاهی ایرانیان و به ویژه جوانان ایرانی از کامپیوتر و اینترنت که استفاده بهینه از آنها نیازمند آشنایی با زبان انگلیسی است نیز بی‌تأثیر نبود. آنچه آشکار می‌نماید، استفاده از اینترنت تحول بزرگی را در روند آشنایی ایرانیان با اصطلاحات مرتبط با بازرگانی و تجارت، آموزش، علوم، فناوری و… ایجاد کرده است. اصطلاحاتی که پیش از سربر‌آوردن اینترنت، آگاه شدن از آنها به مهارت بسیار در زبان انگلیسی نیاز داشت.

این روزها که بازار تبلت و گوشی‌های هوشمند و دستگاه‌های قابل حمل در جامعه داغ است و از آنها برای انجام کارهای روزمره و سرگرمی و ارتباطات استفاده می‌شود حتماً نام اپلیکیشن زیاد به گوشتان خورده است چراکه با فراگیر شدن تلفن‌های هوشمند بازدید‌های سایت‌ها کاهش یافته و بیشتر نیازهایی که قبلاً از طریق سایت‌ها تأمین می‌شدند امروزه از طریق اپلیکیشن‌های موبایل برطرف می‌شود. همانطور که می‌دانید اپلیکیشن‌ها، نرم‌افزارهایی هستند که روی موبایل نصب شده و مثل نرم‌افزارهای کامپیوتر خدماتی را ارائه می‌دهند و یکی از دلایل عمده استفاده از آنها همیشه در دسترس بودن‌شان است. از این رو برخی مراکز و مؤسسات آموزش زبان در صدد برآمدند که برای جذب هرچه بیشتر مخاطبان از اپلیکیشن‌ها بهره ببرند. به همین جهت با تبلیغاتی چون دوست داری پشت ماشین در ترافیک یا زمانی که منتظر کسی هستی زبان یاد بگیری یا با در نظر گرفتن جایزه‌های ویژه‌ای چون ماشین شاسی‌بلند! در فضای مجازی یا شبکه‌های ماهواره‌ای سعی دارند نسل جوان را به استفاده از این نرم‌افزارها و فراگیری زبان انگلیسی ترغیب نمایند. در اصل این تبلیغات در همنشینی با پیام‌های غیردینی خود، فرهنگ ما را هوشمندانه نشانه گرفته‌اند.

به عنوان کلام واپسین می‌توان گفت توسعه چشمگیر و فزاینده ارتباطات تجاری در عصر حاضر نیز در گرایش ایرانیان به یادگیری زبان‌های خارجی نقش بسیار داشته است. زیرا ناگفته پیداست که انعقاد قراردادهای بازرگانی بین‌المللی مستلزم آگاهی به زبان‌های خارجی به ویژه انگلیسی است. اما نکته آن است که این آگاهی نباید کار را به جایی برساند که فراگیری زبان‌های خارجه به‌خصوص انگلیسی سبب کم‌توجهی به زبان مادری و فرهنگمان  شود. همانطور که رهبری در بیانات خود در دیدار با فرهنگیان فرمودند:« نمی‌گویم که فردا برویم زبان انگلیسی را در مدارس تعطیل کنیم؛ نه،…حرف این است که… بدانیم طرف می‌خواهد چگونه نسلی در این کشور پرورش یابد و با چه خصوصیاتی.»

منبع: روزنامه جوان