بررسی جنگ نفتکش ها در دوران جنگ تحمیلی و تاثیر آن بر بازار بین المللی نفت

 به گزارش بولتن نیوز، نبردهایی که به منظور عدم انتقال نفت از خلیج فارس در طول جنگ ایران و عراق انجام می شد جنگ نفتکش ها نامیده شده است. در سال 1981، عراق شروع به حمله به کشتی ها کرد تا توانایی مبارزه ایران را تضعیف کند. در آغاز این حملات علیه کشتی های حامل تجهیزات نظامی برای خط مقدم جبهه ها می شد و بعدها شامل کشتی های حامل صادرات ایران هم شد. ایران با حمله به کشتی های متعلق به شرکای تجاری عراق و کشورهایی که به آن کمک می کردند تا از آن پشتیبانی کنند از این اقدام انتقام می گرفت.

 اولین مرحله جنگ نفتکش ها در ماه می 1981 آغاز شد، زمانی که عراق اعلام کرد که تمام کشتی هایی که به بنادر ایران می روند یا از آن به مناطق شمالی خلیج فارس وارد می شوند را مورد هدف قرار خواهد داد. عراق از قدرت هوایی خود برای اجرای این تهدیدات استفاده کرد. عمده این عملیات ها توسط هلیکوپتر های Super Frelon، میراژ اف 1 و میگ 23 مسلح به موشک های کروز ضد کشتی اگزوسه انجام می شد. بین سالهای 1981 تا 1983 نیروهای ایرانی در مقابل آنها در دریا مقاومت کردند.

 اما در سال 1984 عراق تلاش هایش را افزایش داد، و دومین مرحله جنگ نفتکش ها را شروع کرد. رسیدن جنگنده های فرانسوی سوپر اتاندارد که آنها نیز مسلح به موشک های اگزوسه بودند باعث شد که عراقی محدوده عملیاتی گسترده تری داشته باشند. ایران در نهایت انتقام گرفت. چون ایران در سالهای 1984 تا 1986 موشک های کروز ضد کشتی خوبی نداشت، مجبور بود از تاکتیک های ابتکاری برای هدف قراردادن کشتی ها استفاده کند. برای مثال ایران از کشتی های هوا به سطحی استفاده می کرد که برای هدف قراردادن وسایل نقلیه زره پوش زمینی مورد استفاده قرار می گرفتند، از جمله موشک ماوریکس و AS 12S ها که برای اهدافی بسیار کوچکتر از یک کشتی نسبتا کوچک طراحی شده بودند. موشک های ضد زره برای نفوذ به بدنه ضخیم تانک ها طراحی شده اند، قابلیتی که برای حمله به کشتی ها اهمیتی ندارد. حملات ایران باعث آسیب فیزیکی کمی به کشتی ها می شد، اما اصابت موشک ها به اتاق های درون کشتی گاهی اوقات باعث کشته شدن یا زخمی شدن خدمه و با وقفه مواجه شدن حرکت کشتی می شد.

 بعدها در جنگ نفتکش ها، زرادخانه موشکی ایران توسعه یافت و شامل کشتی های کروز ضد کشتی نسبتا ناموثر Sea Killer شد. در سال 1987، ایران از موشک های چینی کرم ابریشم استفاده کرد که سرجنگی بسیار بزرگتری داشتند، نخستین موشک های کروز ضد کشتی موثر ایران.

 در پاسخ به افزایش کارایی حملات ایرانیان در سال 1987، کویت آمریکا را به منطقه آورد تا از رفت و آمد نفتکش هایش مراقبت کنند. نفتکش های کویتی که پرچم خود را به آمریکا تغییر داده بودند. این اقدام باعث می شد که بتوان آنها را توسط اسکورت دریایی آمریکا مورد پشتیبانی قرار داد و امنیت رفت و آمد آنها به کشورهای خلیج فارس را تضمین نمود.

 خلاصه سلسله وقایع بدین شرح است:

 -          7 اکتبر 1980: عراق اعلام کرد که نوار ساحلی ایران یک منطقه جنگی محسوب می شود.

 -          30 می 1982: اطلس 1، نفتکش ترک نخستین نفتکشی بود که در طول جنگ مورد هدف قرار گرفت. این کشتی که از جزیره خارک بارگیری کرده بود توسط بمب های عراقی مورد اصابت قرار گرفت.

 -          18 دسامبر 1982: نفتکش یونانی Scrapmount توسط یک اگزوسه عراقی مورد هدف قرار گرفت و نخستین کشتی بود که در طول جنگ از کار بازماند.

 -          ژانویه 1984: عراقی ها اقدامات خود در دریا را تشدید کردند و ایران با شروع جنگ دریایی به آن پاسخ داد.

-          14 فوریه 1985: یک نفتکش لیبریایی به نام Neptunia توسط یک موشک عراقی اگزوسه آسیب دید و موتورش آسیب دید. این نفتکش سه روز بعد به علت انفجار غرق شد و نخستین نفتکشی که بود که در جنگ ایران و عراق غرق شد.

 -          1 نوامبر 1986: کشور بی طرف کویت از جامعه بین المللی خواست تا از منافع دریایی آن در خلیج فارس حفاظت کنند، که در نتیجه کشتی های کویتی پرچم خود را تغییر دادند. شوروی نخستین کشوری بود که پاسخ داد، اما آمریکا رهبری تلاشهای بین المللی به منظور حداقل ساختن نقش شوروی در خلیج را به عهده گرفت.

 -          7 مارس 1987: آمریکا تصمیم خود مبنی بر قراردادن پرچم آمریکا روی کشتی های کویتی را اعلام کرد.

 -          8 آگوست 1988: ایران و عراق آتش بس را قبول کردند.

 نتیجه گیری

 جنگ نفتکش ها یک نمونه تاریخی مناسب برای پیش بینی روند نبردهای فرضی آینده در تنگه هرمز است. در ادامه چند نتیجه گیری مهم از نبرد هشت ساله ایران و عراق آمده است:

 1.      ایران و عراق در بیش از نیمی از حملات به کشتی های باری در طی جنگ نفتکشها، از کشتی های کروز ضد کشتی در استفاده کردند. عراق در هشتاد درصد حملاتش به کشتی های تجاری حمله کرد.

 2.      نفتکش ها در مقابل حملات خیلی آسیب پذیر نیستند. 61 درصد از کشتی های تحت هدف در طی جنگ نفتکش ها خود نفتکش ها بودند. در کل، تنها 55 نفتکش از 239 (23 درصد) کاملا غرق شدند یا از کار افتادند، در مقایسه با 39 درصد کشتی های فله بر و 34 درصد در کشتی های باری.

 3.      بازار نفت احتمالا با ناآرامی در تنگه هرمز کنار خواهد آمد. در آغاز، جنگ نفتکش ها منجر به کاهش 25 درصدی حجم حمل و نقل تجاری و نیز افزایش سریع قیمت نفت شد. اما این جنگ نتوانست انتقال نفت را با مشکل قابل توجهی رو به رو کند. در واقع، ایران قیمت نفت خود را کاهش داد تا از افزایش حق بیمه بارها جلوگیری کند، و قیمت جهانی نفت نیز از میانه های دهه 1980 کم کم کاهش یافت. جنگ نفتکش ها حتی در شدیدترین مرحله خود نیز نتوانست موجب ایجاد وقفه در حرکت بیش از 2 درصد از کشتی های عبورکننده از خلیج فارس شود.

 4.      ایران انگیزه کمی برای بستن تنگه هرمز دارد. علی رغم تهدیدات مکرر ایران مبنی بر بستن تنگه هرمز در طی جنگ نفتکش ها، ایران این تهدید را عملی نکرد، چون خود برای صادرات نفت که درآمدی حیاتی برای آنهاست به مسیرهای دریایی وابسته اند.