آیا ایران سرانجام در ژنو2 شرکت خواهد کرد؟

آیا ایران در کنفرانس دوم ژنو به منظور حل و فصل بحران سوریه شرکت خواهد کرد؟ آیا ایران با توجه به ثقل و جایگاه منطقه ای و بین المللی اش، نباید در این کنفرانس حساس شرکت کند؟

تاکنون ایالات متحده پیش شرط مشارکت ایران در این کنفرانس بین المللی را پذیرفتن مفاد نشست اول ژنو و در رأس آنها پذیرش بند مربوط به انتقال قدرت در سوریه اعلام کرده است. این درحالی است که نه روسیه و نه سازمان ملل با گذاشتن پیش شرط هایی به منظور مشارکت ایران مخالفت می کنند. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه امروز در دیدار با اخضر ابراهیمی فرستاده سازمان به ملل و جان کری همتای آمریکایی اش بر ضرورت مشارکت ایران در این نشست تأکید کردند. اما علت اصرارهای این دو مقام مسئول در این باره چیست؟ و چرا ایالات متحده با این خواسته مخالفت می کند و در مقابل حاضر است کشورهایی نظیر قطر و عربستان سعودی که جزو پایه گذاران تروریسم در سوریه بودند در این نشست حضور یابند؟

مشارکت ایران در این کنفرانس بین المللی از چند جهت اهمیت دارد؟ ایران یکی از وزنه های تأثیرگذار در روند تحولات منطقه ای است. ایران یکی از اصلی ترین متحدان دولت سوریه است و با این کشور توافقنامه امنیتی نیز دارد. تهران همچنین در میان احزاب و گروههای سیاسی لبنانی نیز متحدانی دارد. ایران پیش از این و در جریان اقدامات جنگ طلبانه آمریکا به منظور اقدام نظامی علیه دمشق در پی درگرفتن حمله شیمیایی در حومه پایتخت با انجام تلاش ها و میانجیگری ها و ارائه طرحی به روس ها درباره برچیدن سلاح های شیمیایی در سوریه‌ مانع درگرفتن جنگی خونین و پایان ناپذیر در منطقه خاورمیانه شده بود.

این مؤلفه ها همگی باعث می‌شود تا نام ایران در فهرست کشورهای شرکت کننده در این کنفرانس بین المللی باشد. محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران امروز از لبنان توری منطقه ای را آغاز کرد. سفر ظریف به بیروت از این جهت حائز اهمیت است که لبنان در روزهای گذشته شاهد آغاز تلاش ها برای تشکیل دولت است. دیدار ظریف با مقام های لبنانی و به ویژه اعضای گروه 14 مارس (مخالفان حزب الله و جنبش امل) بدان معناست که ایران به دنبال برقراری آرامش و تشکیل دولت در لبنان است و حتی به نظر می رسد موافقت حزب الله با فرمول (8-8-8) برای تشکیل دولت و نادیده گرفتن موضوع یک سوم تعطیل کننده پس از تلاش های تهران صورت گرفته باشد. از این رو،‌ ایران نقش و جایگاهی کلیدی نه تنها در لبنان بلکه در سوریه نیز دارد.

قرار است محمد جواد ظریف فردا عازم دمشق شود و با مقام های این کشور و در رأس آنها بشار اسد رئیس جمهور دیدار کند. این دیدار نیز از آن رو حائز اهمیت است که مقام های تهران در هفته های گذشته ابتکار عملی را برای برقراری آتش بس موقت در زمان برگزاری نشست دوم ژنو مطرح کرده بودند و در سفر اخیر ظریف به ترکیه و دیدار با همتایش احمد داوود اوغلو این ابتکار عمل به صورتی جدی دنبال شد. به نظر می رسد سفر ظریف در این مرحله حساس به سوریه با هدف مطرح کردن برقراری آتش بس صورت می گیرد. این اقدام نیز نشان می دهد تهران می تواند در برقراری آتش بس و نیز بازگشت آرامش و ثبات در سوریه نقشی محوری و کلیدی ایفا نماید.

در روزهای گذشته نیز جان کری وزیر خارجه آمریکا به نقش و تأثیر ایران در معادلات منطقه ای و مشخصا در سوریه اذعان و اعتراف کرده بود. از این رو،‌ مناسب ترین گزینه پیش روی برگزار کنندگان و متولیان برگزاری نشست دوم ژنو،‌ حرکت به سوی مشارکت ایران در این نشست است.

ایران با تحرکات دیپلماتیک گذشت و کنونی خود نشان داده است که می تواند وزنه ای تأثیرگذار در برقراری آرامش و ثبات در منطقه خاورمیانه باشد و برخلاف برخی کشورها که می کوشند آتش تروریسم را در خاورمیانه افروخته تر سازند، بیشتر به دنبال امنیت و ثبات منطقه ای اند. اظهارات رئیس دستگاه دیپلماسی ایران درباره آمادگی برای مذاکره با مقام های عربستان در این مرحله حساس در این سیاق قابل تفسیر است.

تلاش آمریکایی ها برای منع ایران از حضور در این کنفرانس درحالی صورت می گیرد که با مشارکت عربستان و قطر موافقت کرده اند. این دو کشور درحالی به کنفرانس دوم ژنو دعوت شده اند که قطر تا پیش از به قدرت رسیدن امیر کنونی و عربستان پس ازاین مرحله و حتی پیش از آن،‌ بیشترین حمایت ها را از گروههای تروریستی و مسلح در سوریه کرده اند تا جایی که سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان تأکید کرده است که حتی در صورت خودداری غربی ها از حمایت گروههای مسلح،‌ کشورش به تنهایی از این گروهها حمایت خواهد کرد.

آیا در نهایت ایران در کنفرانس دوم ژنو شرکت خواهد کرد؟ به نظر می رسد با توجه به فعال شدن سیستم دیپلماسی ایران در روزهای گذشته و تور منطقه ای ظریف و سفر آتی وی به مسکو و نیز با توجه به اعمال فشار روسیه و اذعان سازمان ملل و دیگر قدرت های بین المللی از قبیل آلمان و فرانسه به ضرورت مشارکت ایران در کنفرانس یاد شده،‌ احتمالا ایران در لحظات و روزهای آخر،‌ دعوتنامه شرکت در این کنفرانس را به دست خواهد آورد. اما اگر از ایران برای کنفرانس یاد شده دعوتی صورت نگیرد،‌ قطعا و با توجه به نقش و جایگاه و تأثیر ایران در معادلات خاورمیانه،‌ بعید به نظر می رسد که این کنفرانس به نتیجه ای دست یازد. خاصه اینکه دو طرف دولت و مخالفان سوریه در حالی می توانند دست کم به توافقات اولیه دست یابند که متحدانشان بتوانند بر آنها اعمال فشار کنند و با توجه به دستاوردهای نظامی ارتش سوریه در ماههای گذشته بعید به نظر می رسد دولت سوریه به آسانی از مواضع خود کوتاه بیاید،‌ مگر ایران در این میان نقشی ایفا نماید.