باید ها و نبایدهای توسعه ساخت داخل در صنعت نفت

بولتن نیوز: سیر صنعتی شدن جامعه ایران با صنعت نفت آغاز شد، اما صنعت نفت ایران با توجه به وابستگی سیاست گذاری آن به آمریکا و انگلستان و کمبود نیروی انسانی متخصص در قبل از انقلاب، فقط در حد بهره برداری رشد کرد. در سال های اولیه پس از انقلاب به علت جنگ و ضرورت رسیدگی به مایحتاج مستقیم مردم، دولتمردان کشور توجه خود را در جهت پاسخ به نیازهای ضروری جنگ و مردم معطوف کردند و توجه به صنعت نفت فقط در حد حفظ توان تولید و پاسخ به نیازهای اضطراری باقى ماند.

پس از جنگ نیز کشور وارد مرحله بازسازی شد و تا اواخر دهه 70 توجه خاصی به توسعه ساخت تجهیزات و کالاهای صنعت نفت نشد، که دلایل آن به طور خلاصه به شرح زیر است:

1. اولویت هر پروژه صنعتی، به تولید رسانیدن آن و سپس افزایش یا حفظ سطح تولید است. از این رو در کلیه مجتمع های صنعتی، ساخت قطعات و تجهیزات تولید جنبه فرعی داشته و اصولاً در وظایف مجری و بهره بردار، پروژه ساخت تجهیزات گنجانده نمی شود. بنابراین در آن زمان تمام توجه وزارت نفت به را ه اندازی پروژه ها و پاسخ به نیازهای ضروری کشور معطوف بود و مجالی برای پرداختن به اموری مانند ساخت داخل فراهم نبود.

2. صنعت نفت ایران از نظر مکانی با قطب های صنعتی ساخت تجهیزات فاصله زیادی دارد. عمده ترین قطب های صنعتی کشور در زمینه ساخت تجهیزات شهرهاى تهران، اصفهان، اراک و مشهد هستند که در آن زمان نیز رسوب دانش فنی در زمینه ساخت تجهیزات دراین مناطق به علت وجود صنایع خودر وسازی، فولاد و صنایع نظامی بود و از این رو شناخت نیازهای صنعت نفت و توانمندی های داخلی بسیار مشکل بود.

3. به علت ضعف دانش فنی و عدم شناخت عمیق از تجهیزات صنعت نفت و به عبارت دیگر به دلیل نیاز به استفاده از تکنولوژی های پیشرفته در  ساخت تجهیزات صنعت نفت و کمبود نیروی انسانی تحصیل کرده، بهر ه برداران علاقه ای به همکاری در ساخت و استفاده از تجهیزات داخلی نداشتند.

4. در دهه هفتاد صاحبان دانش و سرمایه در زمینه ساخت تجهیزات در حوزه محدودتری فعالیت کرده و عمدتاً در صنایع خودروسازى و سایر صنایع متمرکز شده بودند. زیرا صنعت خودرو سازی با قطعه سازی داخلی معنی پیدا می کرد و صنایع نظامی نیز راهی به جز نگاه به داخل نداشتند.

اما چند رویداد در دهه 70 سبب شد تا اندیشه ساخت داخل در حوزه صنعت نفت به طور جدی ترى دنبال شود:

الف) به علت سود سرشار در حوزه صنعت نفت، هزینه های سرمایه گذاری نیز در این حوزه در مقایسه با دیگر صنایع، کاذب و بالاست. این موضوع هنگامی که قیمت های جهانی نفت افزایش می یابد و بنابراین سود تولیدکنندگان نفت بالاتر می رود نمایان تر مى شود. لذا تجهیزات صنعت نفت نیز متأثر از همین موضوع، قیمت های کاذبى دارند.

ب) به علت استراتژیک بودن تجهیزات صنعت نفت و ضرورت تداوم تولید، شرکت های خارجی سازنده این تجهیزات، قیمت های بسیار بالایی را جهت تأمین لوازم یدکی، انجام تعمیرات و نگهداری تجهیزات مطالبه می کنند که کاذب تر از قیمت اصلی تجهیزات است.

ج) در دهه 70 سیاست گذاران حوزه صنعت به این باور رسیدند که بزرگ ترین مزیت نسبی کشور صنعت نفت است.

د) به طور کلی افزایش سطح علمی در تمامى سطوح جامعه و به تبع آن در حوزه صنعت نفت و ساخت تجهیزات باعث افزایش دانش ساخت تجهیزات و توان نرم افزاری مورد نیاز این حوزه شد.

د) توسعه زیرساخت های صنعتی کشور و توسعه ماشین ابزار و شرکت های مهندسی ساخت تجهیزات و تسهیل در ارتباطات، توان سخت افزاری مورد نیاز جهت توسعه ساخت تجهیزات صنعت نفت را فراهم کرد.

ه) یک حساب سرانگشتی نشان می داد که ظرف دهه های آینده سرمایه گذاری چند صد میلیارد دلاری در حوزه صنعت نفت صورت خواهد پذیرفت که 50 تا 70 درصد از این مبلغ صرف خرید تجهیزات خواهد شد.

و) استراتژیک بودن صنعت نفت و وابستگی آن به خارج از کشور، به عنوان یک اهرم فشار بر علیه کشورمان به کار گرفته می شود. لذا از منظر امنیت ملی و چانه زنی های سیاسی، افزایش استقلال در حوزه صنعت نفت بسیار مهم ارزیابى شد.

ز) بهبود وضعیت اقتصادی در این دهه امکان اختصاص بودجه برای امور دیربازگشتى همچون امور تحقیقاتی را بهبود بخشید. لذا اقدامات مختلفی در حوزه توسعه ساخت داخل به انجام رسید که از جمله مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. پشتیبانی و تشویق سازندگان داخلی به شیوه هاى مختلف از جمله در اولویت قراردادن سازندگان داخلی نسبت به رقبای خارجی، ترغیب و امتیازدهی به سازندگان خارجی برای مشارکت با سازندگان داخلی، عقد قرارداد با پیش پرداخت های کلان و تحمل تأخیرها، افزایش تعداد سفارش ها، تنظیم تقاضاهای خرید با توان سازندگان، حمایت و همکاری در انجام تست های کاربردی تجهیزات و رایزنی مداوم برای بهبود کیفی محصولات، استفاده از ظرفیت های قانونی نظیر ترک تشریفات مناقصه و ارائه خدمات مشاوره فنی به سازندگان و تحویل نمونه کالا و هماهنگی بازدید از تجهیزات و سایت های عملیاتی و انبارهای صنعت نفت.

2. حمایت از انجام تعمیرات توسط شرکت های داخلی به عنوان یکی از عوامل مهم در حصول فنآوری تجهیز و انجام مهندسی معکوس و توسعه ساخت قطعات یدکی.

3. سوق پیدا کردن رسالت شرکت کالای نفت تهران از خرید خارج به ساخت داخل و تغییر نام آن به شرکت پشتیبانی ساخت و تهیه کالای نفت تهران و برچیده شدن تدریجى دفاتر خرید خارج از کشور از جمله دفاتر خرید لندن، شارجه و کلگری کانادا.

4. ایجاد واحدهای خودکفایی و ساخت داخل در شرکت های زیر مجموعه وزارت نفت.

5. تشکیل ستاد حمایت از ساخت داخل وزارت نفت.

ستاد حمایت از ساخت داخل وزارت نفت در سال 1374 به منظور ساماندهی و تسریع در امر فعالیت های ساخت داخل به ریاست مدیر عامل شرکت کالای نفت تهران و با عضویت نمایندگان تام الاختیار چهار شرکت اصلی تشکیل شد. از جمله اهدافی که این ستاد پیگیرى می کند عبارتند از:

- شناسائی کلیه اجناس، قطعات و مواد مورد نیاز صنایع نفت، گاز و پتروشیمی که ساخت و تولید آنها در کشور به صورت بالقوه و یا بالفعل امکانپذیر است در جهت برنامه ریزی برای تولید آنها در داخل کشور و جلوگیری از ورود مواد و مصنوعات مشابه خارجی.

- ایجاد بانک اطلاعاتی از کلیه مواد و کالاهای پر مصرف صنعت نفت و منابع تأمین آنها برای جلوگیری از تنوع بی رویه و دوباره کاری در تهیه این اطلاعات و توزیع آنها بین شرکت ها و مدیریت های ذیربط صنعت نفت.

- بررسی و شناسایی منابع بالقوه و بالفعل صنعتی کشور و حمایت از آنها در زمینه های تخصصی و فنی برای تأمین نیازهای صنعت نفت.

- برخوردارى از اختیاراتی همچون امکان ترک تشریفات مناقصه برای اقلامی که برای اولین بار در داخل کشور جهت ساخت آنها اقدام می شود. به علاوه فراهم آوردن امکان پیش پرداخت به میزان ارزش مواد اولیه مورد نیاز حداکثر تا سقف 100 یکصد در صد مبلغ قرارداد به سازندگان و تولیدکنندگان داخلی.

در سال 1379 مجموعه اختیارات و وظایف این ستاد به شرکت کالای نفت تهران منتقل و این شرکت به شرکت پشتیبانی ساخت و تهیه کالای نفت تهران تغییر نام یافت تا به عنوان یک طرح ملی، ناجی سازندگان داخلی و متولی قطع وابستگی به بیگانگان در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی باشد.

 

وضعیت کنونی

اقدامات فوق و توسعه شتابان زیرساختهای نرم افزاری و سخت افزاری کشور باعث شد تا در شرایط کنونی و با وجود تمرکز تحریم های غرب بر صنعت نفت، این موتور محرکه اقتصاد ملی به حدی از خود اتکایی رسیده باشد که نه تنها از حرکت باز نایستاده، بلکه یکی از حوزه های اصلی رشد اقتصادی و جذب سرمایه بوده و در تمام زمینه ها در حال توسعه است.

آمار خریدهای انجام شده طی 30 سال گذشته (1361-1390) بیانگر افت شدید خریدهای خارجی و رشد بسیار بالای خریدهای داخلی است. از سال 1361 (سال تأسیس شرکت پشتیبانی ساخت و تهیه کالای نفت تهران) تاکنون، وضعیت خرید وزارت نفت در بخش داخلی و خارجی به شرح زیر بوده است:

• کل اقلام خریدهای داخلی شامل 697420 قلم به ارزش 53 هزار میلیارد ریال بوده است. (از این تعداد حدود 600 هزار قلم آن طی سال های 84 تاکنون به ارزش 40 هزار میلیارد ریال خریداری شده که با کسر موارد تکراری 290 هزار قلم است)

• کل اقلام خریدهای خارجی شامل 634447 قلم به ارزش 21 میلیارد دلار بوده است. (از این تعداد حدود 234 هزار قلم آن طی سال های 84 تاکنون به ارزش 8 میلیارد دلار خریداری شده که با کسر موارد تکراری 109 هزار قلم است)

در بررسى وضعیت خریدهاى انجام شده در 6 ساله اخیر (سال 84 به بعد)، کاهش تعداد اقلام خریدهای خارجی و افزایش 4 برابری خریدهای داخلی مشاهده می شود. این درحالی است که تعداد طرح ها و پروژه های توسعه ای طی سال های اخیر به شدت افزایش یافته و این امر بیانگر ورود سازندگان داخلی به بخش های بالادستی و پروژه ها و تغییر نگرش صنعت نفت در استفاده از تولیدات داخلی است.

آینده

با وجود خواست و اراده توسعه ساخت کالاهای داخلی در صنعت نفت، تا به امروز وضعیت ساخت داخل متناسب با توانایی های بالقوه کشور نبوده است که توجه جدی تر به این مقوله را طلب می کند. زیرا کشوری که با بیش از 100 سال قدمت در صنعت نفت، بیشترین حجم از منابع هیدروکربورى جهان را در اختیار دارد و از طرفى از سطح دانش فنی نسبتاً بالا و نیروی انسانی تحصیلکرده و جویای کار و وجود بازار بسیار بزرگ در داخل و در کشورهای همسایه برخوردار است، باید برای تبدیل شدن به یک ابرقدرت در حوزه نفت و انرژی و همچنین قطب تولید تجهیزات صنعت نفت برنامه ریزی مؤثر نماید. اگرچه کشور در این حوزه تا اندازه ای موفق بوده است، اما این موفقیت ها متناسب با آنچه که می توانست باشد نبوده است.

در ادامه به مشکلات، پیشنهادها و راه حل هایی که پیش روی توسعه ساخت داخل تجهیزات نفت قراردارد اشاره می شود:

1. "پروژه ها" کلید جهش توسعه استفاده از کالاهای داخلی اند. بیشتر هزینه های احداث یک پروژه در وزارت نفت مربوط به بخش تجهیزات است. با این حال به نظر می رسد که در این قسمت با توجه به تمرکز به حق مدیران پروژه ها در راه اندازی پروژه ها، بحث ساخت داخل نمودن تجهیزات نمی تواند در اولویت قرار گیرد. اما این حوزه به قدری بزرگ و مؤثر است که قابل چشم پوشی نبوده و بنابراین توجه به آن از منظر ساخت داخل اجتناب ناپذیر است. لذا به نظر می رسد چند اقدام به شرح ذیل باید مدنظر قرار گیرد:

الف) باید کارشناسان توسعه ساخت داخل در جریان فاز مطالعاتی پروژه قرار گیرند و پس از انجام طراحی پایه و استخراج لیست تقریبی تجهیزات مورد نیاز، تأمین حداکثری کالای پروژه ها از منابع داخلی برنامه ریزی و اطلاعات کلی تجهیزات مورد نیاز اطلاع رسانی شود.

ب) اسناد مناقصات و نوع قرارداد پروژه ها باید به طور کامل، موضوع ساخت داخل کالاهای پروژه را حمایت کند و سطح طرح موضوعات حمایتی از عناوین و بندهای کلی به ضمائم تخصصی و تفصیلی حمایتی تبدیل گردد، به نوعی که بهانه تراشی برای عدم تأمین کالاهای پروژه از سازندگان داخلی توسط پیمانکار امکان پذیر نبوده و از صوری شدن درصد داخلی سازی پروژه ها جلوگیری شود.

ج) قبل از واگذاری پروژه ها تا حد امکان وندورلیست پروژه ها نهایی شوند و به طور کلی تدابیر لازم جهت حل و فصل مسائل تأمین کنندگان قبل از انعقاد قرارداد اندیشیده شود. بدیهی است که با احاله موضوعات به بعد از قرارداد، پیمانکاران و به خصوص پیمانکاران خارجی سعی خواهند نمود منویات خود را اجرایی نمایند.

د) تلاش شود تا تعدادی از پروژه ها را انحصاراً با نگاه به داخل تعریف کرد. به عنوان مثال می توان توسعه کامل یک میدان نفتی غیر مشترک و یا احداث یک تأسیسات غیر حساس را برای تمرین خودکفایی با نگاه به داخل تعریف کرد.

2. اطلاع رسانی و آموزش قوانین و مقررات حمایتی به سازندگان: بهترین راه حمایت از سازنده داخلی آن است که به آنها مهارت لازم برای برخورد با ساختارهای متنوع وزارت نفت و چگونگی دفاع از حقوق خود را آموزش داد. این کار باعث تسهیل ورود شرکت های ناآشنا با وزارت نفت به عرصه ساخت کالاهای مورد نیاز وزارت نفت می شود.

3. حمایت از انجمن ها و سندیکاهای سازندگان و تولیدکنندگان: نظر به ضرورت استفاده از اصل تعاون و هم افزایی و استفاده از خرد جمعی، باید توسعه فرهنگ مشارکت در دستور کار قرار گیرد.

4. تسهیل در اخذ اطلاعات مورد نیاز سازندگان: یکی از موانع اصلی توسعه ساخت داخل کالاهای وزارت نفت مشکلات سازندگان در اخذ اطلاعات مورد نیاز جهت ساخت است. به عنوان مثال کاتالوگ یک دستگاه خاص که سازنده قصد ساخت نمونه مشابه آن و یا قطعه ای از آن را دارد یا در اختیار او قرارداده نمی شود و یا با مشکلات فراوان و استفاده از روش های غیر رسمی در اختیار او قرار می گیرد.

در این زمینه اخذ نمونه، مراجعه به انبارها و سایت ها برای رؤیت نمونه قطعه و تجهیز نیز با مشکلات فراوان همراه است.

5. بهبود ساختارهای مدیریتی: مهم ترین رکن برای موفقیت هر کار جمعی مدیریت است. عمده ترین پیشنهادها در این حوزه به شرح زیر است:

الف) عدم وجود هدفگذاری و برنامه جامع ساخت تجهیزات: سند و برنامه بلند مدت برای توسعه ساخت تجهیزات در وزارت نفت تعریف نشده است. هر پروژه ای که در هر سازمان اجرا می شود دارای یک قسمت مدیریت پروژه است که برنامه زمان بندی شده را تعریف و کنترل می کند. پروژه توسعه ساخت داخل، دارای هدف، تعریف، برنامه و مدیر پروژه نبوده و در یک کلام دارای سازمانی در سطح عالی نیست. فعالیتی که در حال حاضر در زمینه ساخت داخل انجام می شود، ایجاد واحدی در مدیریت تدارکات شرکت های زیر مجموعه است که از میان تقاضاهای ورودی، آنهایی را که زمان کافی، نمونه و سازنده مناسب در اختیار دارند شناسایی و جهت ساخت داخل معرفی و پیگیری می کنند.

 

ب) وحدت رویه و جلوگیری از موازی کاری: هر یک از شرکت های تابعه وزارت نفت در زمینه ساخت داخل سلایق و روش خود را دارند. همچنین تفکیک و شفاف سازی وظایف میان معاونت های "پژوهش و فناوری" و " مهندسی و ساخت داخل" وزارت نفت و همچنین "شرکت پشتیبانی ساخت کالای نفت تهران" و "جهاد خودکفایی" وزارت نفت صورت نپذیرفته است و در بسیاری از موارد جهت انجام یک کار تعارضاتی بروز می کند. به عبارت دیگر وحدت رویه در خصوص ساخت داخل وجود نداشته که این امر باعث کندی و افزایش هزینه ها می شود.

ج) عدم وجود تمرکز و سیستم اطلاعات مدیریت در حوزه ساخت کالا و تدارکات: این خود باعث موازی کاری و از دست رفتن تجربیات می شود. برای مثال در یک شرکت، کالای خاصی درخواست و برای ساخت داخل آن اقدام می شود و کار نیز به نتیجه می رسد. اما اطلاعات این پروژه در هیچ کجا ثبت نمی شود و فرضاً پنج سال بعد که شرکتی دیگر به آن کالا احتیاج دارد، فرآیند ساخت داخل دوباره از ابتدا شروع می شود. بنابراین ضروری است که به عنوان یک اقدام ضربتی مرکز اطلاعات ساخت داخل ایجاد شود. این مرکز متولی یک پایگاه اطلاع رسانی خواهد بود که هرگونه اطلاعات عمومی که مربوط به ساخت داخل می گردد در آن جمع آوری مى شود. به عنوان مثال تمام پروژه  های ساخت داخلی که انجام شده و یا در حال انجام است و یا در آینده قصد انجام آن وجود دارد، مشخص شده باشند.

به عنوان اقدام کوتاه مدت باید سامانه تأمین کالای وزارت نفت در اسرع وقت راه اندازی و عملیاتی گردد. راه حل میان مدت نیز آن است که هیچ عنوان اطلاعاتی به صورت هاردکپی باقی نمانده و تمام اطلاعات بر روی سیستم های رایانه ای و تحت کنترل مدیریت ها به صورت طبقه بندی شده قابل دسترسی باشند. برنامه بلندمدت در این زمینه، عملیاتی سازی یک سیستم ERP/MIS (برنامه ریزی منابع انسانی/ سیستم اطلاعات مدیریت) به منظور یکپارچه سازی اطلاعات ایجاد شده در برنامه ریزی میان مدت است.

د) پیشنهاد تحلیل و استفاده از نتایج مطالعات طرح نصر و طرح جامع اصلاح سیستم ها و ارتقاء بهره وری شرکت ملی نفت ایران انجام شده توسط شرکت BAIN در جهت اصلاح ساختارهای حمایت از ساخت کالاهای مورد نیاز صنعت نفت.

6. عدم توجه ساختارها و سازمان های آموزشی کشور به نیاز صنعت نفت: آیا نگاه به صنعت نفت در دیگر زیرساخت ها متناسب با شأن صنعت نفت بوده است؟ به راحتی می توان پاسخ داد: خیر. آیا سهم پروژه های تحقیقاتی و دانشگاهی متناسب با سهم نفت از درآمدسرانه کشور است؟ آیا برنامه ریزی وزارت علوم برای تربیت نیروی انسانی صنعت نفت متناسب با مطالبات ملی از وزارت نفت است؟ ضروری است با نیازسنجی و برنامه ریزی رشته های دانشگاهی به ویژه در حوزه های مهندسی و فناوری، نگاه تخصصی تر حاکم شده و تحصیلات با گرایشات تخصصی تر و گسترده تر به انجام برسد تا حوزه تجهیزات صنعت نفت نیز دارای کرسی های آموزشی تخصصی در دانشگاه شود. برای مثال متخصصین تجهیزات حفاری، تجهیزات دوار و تجهیزات تحت فشار دوره های عمومی و تخصصی ذیربط را در دانشگاه گذرانده باشند. همچنین منابع انسانی و ساختار آموزشی وزارت نفت نیز باید برای تربیت کارشناس توسعه ساخت داخل برنامه ریزی و اقدام نمایند.

7. کندی فرآیندهای اداری، پیچیدگی قوانین: محدودیت عمل در چهارچوب قانون برگزاری مناقصات باعث کند شدن امور می شود. تجربه ثابت کرده است که در انجام یک پروژه ساخت تجهیز و یا قطعه، مجموعه زمان صرف شده جهت انجام قانونی امور و انجام مراحل اداری، مناقصه، عقد قرارداد، پرداخت ها، مکاتبات مختلف پرونده و... چندین برابر زمان مورد نیاز برای تولید یک قطعه است.

این امر نه تنها باعث از دست رفتن زمان می شود، بلکه منجر به افزایش هزینه تأمین کالای کارفرما و افزایش هزینه های سازنده و همچنین ضرر عدم النفع کارفرما نیز خواهد شد.

8. ارج نهادن به کارشناسان حوزه توسعه ساخت داخل: یک کارشناس توسعه ساخت داخل دارای تخصص در شناخت تجهیزات و قطعات حوزه کارشناسی خویش بوده، به علاوه بر استانداردهای ذیربط نیز تسلط کامل داشته و رو ش های بازرسی و ساخت و تولید را می شناسد. همچنین قوانین و مقررات حوزه حمایت از ساخت و مناقصات را همواره در ذهن داشته و در تنظیم فنی قرارداد و منابع تأمین کالا دارای تبحر کامل است و برای به نتیجه رساندن ساخت بار اول یک تجهیز، سازنده و واحدهای بهره برداری، فنی، تعمیرات و بازرسی را هماهنگ می کند. این تخصص در مقایسه با سایر تخصص های حوزه کاری مهندسین صنعت نفت طرفداری ندارد، زیرا به علت ماهیت ستادی بودن، حقوق کمتری داشته و به علت عدم امکان فعالیت در بخش خصوصی درآمدزا نیست. لذا ضروری است این توانمندی در بدنه وزارت نفت به عنوان یک تخصص به رسمیت شناخته شده و ارج نهاده شود.

9. از مهمترین چالش های تولید کنندگان داخلی، نبود تقاضای مستمر و قابل پیش بینی برای محصولات آنها است؛ چر اکه سازندگان داخلی برای ایجاد ظرفیت تولید خود بدون داشتن تقاضایی بلندمدت و قابل توجه باید متحمل ریسک های فراوانی شوند که این امر باعث خودداری سرمایه گذاران از ورود به این حوزه شده است. اخیراً اعلام شد که وزارت نفت با سازندگان داخلی قراردادهای 5 ساله خرید کالا منعقد می کند؛ تصمیم هایی از این دست، می تواند تأثیرات قابل توجهی در رفع این چالش داشته باشد.

10. یکی از زیرساخت های اساسی مورد نیاز برای ساخت داخل، موضوع اطلاع رسانی شفاف و دسترسی به آمار و اطلاعات صحیح است. این مهم هم برای صنعت نفت که مصرف کننده تولیدات داخلی است بسیار کلیدی است و هم برای سازندگان داخلی که می خواهند اقدام به سرمایه گذاری و ایجاد ظرفیت های تولیدی نمایند. وزارت نفت باید بتواند با تجمیع اطلاعات شرکت های تابعه خود در یک بانک داده به سازندگان داخلی اعلام نماید که به عنوان مثال طی سا ل های گذشته بیشترین اقلام وارداتی و مورد نیاز چه بوده است و تولید داخل کدام اقلام برای وزارت نفت در اولویت قرار دارد؟ همچنین تقاضای سال های آتی صنعت نفت به این محصولات برای تولیدکنندگان بسیار مهم است. از طرف دیگر، این بانک اطلاعات باید به طور شفاف فهرست کلیه سازندگان داخلی و میزان توانمندیهای آنها در زمینه های مختلف را شامل شود. علاوه براین، راه اندازی سامانه الکترونیکی کالاهای نفتی و صدور کد برای کالاها منجر به یکسان سازی شناسه و کدکالاها شده، امکان برنامه ریزی تولید انبوه برای سازندگان فراهم خواهد شد. در نهایت با خرید یکپارچه توسط شرکت های تابعه وزارت نفت، قیمت تمام شده نیز کاهش خواهد یافت.

11. خوشه بندی و ایجاد کنسرسیوم های سازندگان داخلی به منظور تجمیع توان و بالابردن سوددهی آنها یکی دیگر از اقدامات اساسی است که لازم است به طور جدی درمورد آن برنامه ریزی شود. در حال حاضر شرکت های کوچک و متعددی اقدام به تولید یک محصول خاص می کنند که این امر باعث می شود تا هر یک از شرکت های مذکور سهم بسیار اندکی در تولید آن محصول داشته باشند. درنتیجه ضمن اینکه هزینه های سرمایه گذاری را بالا می برد، افزایش قیمت تمام شده را نیز برای آنها به دنبال خواهد داشت. به  عنوان مثال بر اساس بررسی های به عمل آمده در شرکت کالای نفت، گاهی یک کالای مورد نیاز صنعت نفت در 140 شرکت تولید می شود. همچنین این خوشه ها می باید به مثابه قطب بندی شرکت های مختلف در زمینه های مورد نیاز و گنجاندن مراکز علمی و فنآوری در کنار سازندگان داخلی عمل نمایند.

12. شرکت های ایرانی باید به سمت رقابت سالم در داخل و کسب سهم مناسب از بازارهای جهانی جهت گیری کنند. رویکرد شرکتهای سازنده در داخل کشور باید تعامل با یکدیگر به منظور هم افزایی و افزایش توان و کیفیت محصولات تولیدی باشد. همچنین سازندگان داخلی باید کیفیت و هزینه تمام شده خود را به گونه ای سامان دهند که امکان رقابت در سایر کشورها را داشته باشند و صرفاً به بازار داخلی توجه نکنند. برخی از مسئولان شرکت های سازنده تجهیزات نفت اخیراً اعلام کرده اند که به طور متوسط شرکت های سازنده ایرانی با نیمی از ظرفیت خود در حال تولید هستند و لذا از مسئولین وزارت نفت خواسته بودند که به این موضوع توجه ویژه نمایند. هر چند مناسب است که علت این امر به درستی شناسایی شود، اما جای این سئوال وجود دارد که در صورت خالی بودن ظرفیت این سازندگان و بالابودن کیفیت تولید آنها چرا این شرکت ها به فعالیت برای کسب بازارهای کشورهای منطقه به ویژه عراق که در همسایگی ما قراردارد، اقدام نمی کنند؟

13. حمایت مالی و اعتباری از سازندگان خوش نام و با صلاحیت داخلی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. خوشبختانه در بودجه سال 1391 ایجاد صندوق توسعه حمایت از سازندگان داخلی پیش بینی شده است که با دستور وزیر نفت و ایجاد این صندوق، 70 درصد مبلغ قرارداد به عنوان وام بدون بهره به سازندگان داخلی واگذار خواهد شد.

گردآوری و تهیه: پیمان جنوبی

شانا