تحلیل تطبیقی ساختار احزاب ایالات متحده آمریکا

به گزارش بولتن نیوز - عبدالرحمن معاشر پژوهشگر حوزه حکمرانی ساختارهای سیاسی و گفتمان‌سازی اجتماعی، نظام حزبی در ایالات متحده آمریکا بر پایه یک اکوسیستم پیچیده و چندلایه از نهادهای رسمی و غیررسمی شکل گرفته است که در آن حزب سیاسی نقش هماهنگ‌کننده شبکه قدرت را ایفا می‌کند نه تولیدکننده مستقیم فکر و سیاست در مقابل احزاب در جمهوری اسلامی ایران غالبا فاقد چنین اکوسیستم منسجم تخصصی بوده و بیشتر به ساختارهای انتخاباتی مقطعی محدود می‌شوند این سیاست‌نامه با تحلیل تطبیقی ساختار احزاب آمریکا و ایران نشان می‌دهد که خلأ اصلی در تجربه ایرانی نه فقدان نیروی انسانی بلکه نبود سازوکار نهادی برای تولید فکر پشتیبانی راهبردی قانون‌گذاری و پیوند نظام‌مند میان تخصص و سیاست است در پایان سیاست‌نامه پیشنهاد می‌شود که با الهام هوشمندانه و بومی‌سازی تجربه شبکه‌ای غرب امکان طراحی یک الگوی ایرانی مبتنی بر گفتمان انقلاب اسلامی فراهم گردد

مساله اصلی

سیاست در جهان معاصر بدون پشتوانه فکری تخصصی و نهادی پایدار قادر به پاسخگویی به پیچیدگی‌های اجتماعی اقتصادی و امنیتی نیست در حالی که احزاب آمریکایی توانسته‌اند از طریق شبکه‌ای از اندیشکده‌ها رسانه‌ها نهادهای تخصصی و کنگره سیاست‌سازی مستمر انجام دهند احزاب ایرانی عمدتا فاقد چنین پیوند ساختاری هستند نتیجه این وضعیت ضعف سیاست‌پژوهی وابستگی تصمیم‌گیری به اشخاص و ناپایداری گفتمان سیاسی است

ساختار احزاب در ایالات متحده آمریکا

در آمریکا ساختار رسمی احزاب شامل کنوانسیون ملی کمیته ملی ساختارهای ایالتی و محلی است این ساختار مسئول رقابت انتخاباتی و بسیج سیاسی است اما تولید فکر و سیاست در جای دیگری صورت می‌گیرد قدرت واقعی احزاب در شبکه‌ای از اندیشکده‌ها دانشگاه‌ها رسانه‌ها کاکس‌های تخصصی کنگره و کمیته‌های قانون‌گذاری متمرکز است حزب دموکرات به شبکه‌ای متکثر از اندیشکده‌های لیبرال رسانه‌های جریان اصلی و گروه‌های هویتی تکیه دارد در حالی که حزب جمهوری‌خواه از شبکه‌ای منسجم‌تر از اندیشکده‌های محافظه‌کار نهادهای دینی و رسانه‌های ارزشی بهره می‌برد

نظام تخصصی و اتاق فکر در آمریکا

اتاق فکر در نظام آمریکایی یک نهاد واحد متمرکز نیست بلکه مجموعه‌ای از اندیشکده‌های تخصصی است که به صورت پیوسته برای کنگره دولت و احزاب تولید فکر می‌کنند این اندیشکده‌ها پیش‌نویس قانون طراحی سناریوهای حکمرانی و آموزش کادر مدیریتی را بر عهده دارند کاکس‌های تخصصی در کنگره این تولیدات فکری را جذب کرده و به فرآیند قانون‌گذاری متصل می‌کنند کمیته‌های کنگره نیز نقش نهایی در تبدیل ایده به قانون را ایفا می‌نمایند

مقایسه با احزاب در جمهوری اسلامی ایران

احزاب ایرانی به لحاظ حقوقی و قانونی امکان فعالیت دارند اما از نظر نهادی و کارکردی با چالش‌های عمیق مواجه‌اند اغلب احزاب در ایران فاقد اندیشکده فعال نظام تخصصی پایدار و ارتباط ساختارمند با مجلس و دولت هستند فعالیت بسیاری از آن‌ها به موسم انتخابات محدود می‌شود و پس از آن عملا به رکود تشکیلاتی می‌رسند در حالی که در آمریکا حتی در دوره‌های غیرانتخاباتی جریان تولید فکر و سیاست‌سازی متوقف نمی‌شود

در ایران رابطه میان حزب و نماینده مجلس عمدتا شخصی و غیرنهادی است نمایندگان پس از ورود به مجلس کمتر از پشتوانه فکری تشکیلاتی بهره‌مند می‌شوند و ناچار به اتکای فردی یا مشاوره‌های محدود هستند این در حالی است که در نظام آمریکایی نماینده بدون اتصال به اندیشکده کاکس و کمیته تخصصی عملا امکان اثرگذاری ندارد

ریشه‌های تفاوت

تفاوت اصلی میان دو تجربه در سه عامل اساسی نهفته است نخست فقدان نهادهای واسط تخصصی در ایران دوم غلبه سیاست فردمحور به جای سیاست نهادمحور سوم گسست میان گفتمان ارزشی و سازوکارهای حرفه‌ای سیاست‌گذاری در آمریکا گفتمان هرچند سکولار اما نهادمند است در ایران گفتمان عمیق و ارزشی است اما کمتر نهادمند شده است

جمع‌بندی سیاستی ادغام‌شده

تحلیل تطبیقی نشان می‌دهد که مشکل اصلی سیاست‌گذاری در ایران نه کمبود اندیشه و نه ضعف نیروی انسانی بلکه نبود معماری نهادی برای اتصال اندیشه به قانون و اجراست تجربه آمریکا نشان می‌دهد که حزب بدون اتاق فکر و نظام تخصصی صرفا یک پوسته سیاسی است در عین حال تجربه آمریکایی به دلیل وابستگی به سرمایه و لابی فاقد انسجام اخلاقی است از این رو الگوی مطلوب نه تقلید بلکه بومی‌سازی هوشمندانه است

طراحی یک ساختار ایرانی مبتنی بر گفتمان انقلاب اسلامی می‌تواند با ایجاد کمیسیون‌های تخصصی رسمی اتاق‌های فکر متصل به مجلس و دولت و شبکه‌سازی نخبگان انقلابی ضعف تاریخی احزاب ایرانی را جبران کند چنین الگویی قادر است هم سیاست‌گذاری حرفه‌ای تولید کند و هم انسجام ارزشی را حفظ نماید این مسیر می‌تواند احزاب و تشکل‌های ایرانی را از وضعیت انتخاباتی مقطعی به نهادهای پایدار حکمرانی فکری ارتقا دهد

پیشنهادهای سیاستی

۱)تاسیس اتاق‌های فکر تخصصی وابسته به تشکل‌های سیاسی و اجتماعی
۲)ایجاد سازوکار رسمی ارتباط کمیسیون‌های تخصصی با نمایندگان مجلس
۳)نهادینه‌سازی سیاست‌پژوهی مستمر فراتر از دوره‌های انتخاباتی
۴)تربیت کادر سیاست‌گذار مبتنی بر گفتمان انقلاب اسلامی
۵) حرکت از حزب انتخاباتی به تشکل تمدن‌ساز