اهمیت HSE و ایمنی ساختمان در پروژه‌های عمرانی

به گزارش بولتن نیوز، ایمنی ساختمان در کارگاه‌های ساختمانی، نه تنها ضامن سلامت نیروی انسانی است، بلکه تأثیر مستقیمی بر کیفیت، هزینه و زمان اجرای پروژه‌ها دارد. هر ساله، بخش زیادی از حوادث در کارگاه‌های ساختمانی به دلیل بی‌توجهی به اصول ایمنی ساختمان و بهداشت محیط کار رخ می‌دهد. با وجود پیشرفت فناوری و استفاده از ابزارهای نوین، هنوز بسیاری از آسیب‌ها ناشی از عدم رعایت قوانین و استانداردهای پایه‌ای HSE است. اهمیت ایمنی ساختمان فراتر از مسائل قانونی و اخلاقی است و به‌طور مستقیم بر بهره‌وری، رضایت نیروی انسانی و اعتبار شرکت‌های ساختمانی تأثیر می‌گذارد.

HSE چیست و چرا اهمیت دارد؟

عبارت HSE مخفف Health, Safety and Environment به معنی سلامت، ایمنی و محیط زیست است. این نظام مدیریتی، با هدف حفظ سلامت کارکنان، پیشگیری از حوادث و حفاظت از محیط زیست طراحی شده است.

رعایت اصول HSE و ایمنی، نه فقط یک الزام قانونی، بلکه نشانه‌ی بلوغ مدیریتی در هر پروژه عمرانی است. این نظام شامل مجموعه‌ای از سیاست‌ها، فرآیندها و دستورالعمل‌هاست که تمامی مراحل پروژه، از تجهیز کارگاه تا بهره‌برداری و تخلیه را پوشش می‌دهد.

مزیت رعایت HSE، محدود به کاهش حوادث و آسیب‌های جانی نیست؛ بلکه بهره‌وری نیروی انسانی را افزایش می‌دهد، از تأخیرهای پروژه جلوگیری می‌کند و هزینه‌های ناشی از جریمه‌ها، بیمه‌ها و توقف کار را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، ایجاد محیط کار ایمن باعث ارتقای رضایت کارکنان و کاهش نرخ ترک کار می‌شود که خود یک مزیت اقتصادی بلندمدت برای شرکت‌ها محسوب می‌شود.

نادیده گرفتن اصول ایمنی ساختمان، خسارت‌های جبران‌ناپذیری به همراه دارد. این خسارت‌ها می‌توانند شامل توقف پروژه، آسیب به نیروی انسانی، لطمه به اعتبار شرکت و حتی پیامدهای قانونی شوند. به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌های معتبر عمرانی کشور در سال‌های اخیر، به سمت تدوین و اجرای برنامه‌های جامع HSE حرکت کرده‌اند. این برنامه‌ها شامل آموزش مستمر کارکنان، تدوین دستورالعمل‌های ایمنی ساختمان و پایش مداوم محیط کار هستند.

تاریخچه مختصر ایمنی شغلی در ایران و جهان

اولین مقررات ایمنی کار در قرن نوزدهم میلادی در اروپا و آمریکا شکل گرفت، زمانی که صنعتی شدن سریع باعث افزایش تصادفات و آسیب‌های شغلی شد. کشورها برای محافظت از نیروی انسانی و کاهش هزینه‌های ناشی از حوادث، قوانین ابتدایی ایمنی را وضع کردند.

در ایران، با پیوستن به سازمان بین‌المللی کار در سال ۱۳۲۸، ایمنی و بهداشت شغلی رسمیت یافت. با گذشت زمان و افزایش پروژه‌های عمرانی بزرگ، ضرورت تدوین مقررات جامع‌تر احساس شد. تصویب «مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان» و «آیین‌نامه حفاظتی کارگاه‌های ساختمانی» باعث شد رعایت ایمنی ساختمان در پروژه‌های ساختمانی به یک الزام قانونی تبدیل شود. این آیین‌نامه‌ها شامل دستورالعمل‌های تجهیز کارگاه، نصب داربست‌ها، استفاده از تجهیزات حفاظتی و مدیریت ماشین‌آلات سنگین هستند و هدف آن کاهش حوادث و حفظ جان نیروی انسانی است.

ایمنی در تجهیز کارگاه ساختمانی

تجهیز کارگاه، نخستین مرحله از اجرای هر پروژه است و بی‌توجهی به ایمنی ساختمان در این بخش می‌تواند خطرات جدی ایجاد کند. اصول اولیه‌ای که در این مرحله باید رعایت شوند، شامل موارد زیر است:

·     حصارکشی محوطه کارگاه: جلوگیری از ورود افراد غیرمجاز و کاهش ریسک حوادث ناشی از رفت و آمد غیرضروری.

·     استقرار کانکس‌ها در محل ایمن: محل دفاتر، استراحت کارکنان و انبار ابزار باید دور از مسیر عبور ماشین‌آلات و مناطق پرخطر قرار گیرد.

·     تأمین برق موقت با سیستم ارتینگ مناسب: از برق‌گرفتگی و حوادث ناشی از اتصال کوتاه جلوگیری می‌کند.

·     جانمایی انبار مصالح و تجهیزات: مصالح باید در محل مناسب و با رعایت اصول ایمنی انبار شوند تا احتمال سقوط، لغزش یا برخورد با تجهیزات کاهش یابد.

·     مسیرهای عبور ماشین‌آلات: مسیرهای ویژه ماشین‌آلات سنگین و عبور کارکنان باید از هم تفکیک شوند تا از تصادفات جلوگیری شود.

آشنایی با مجموعه دستورالعمل‌های ایمنی عمومی کارگاه به مهندسان کمک می‌کند تا مراحل تجهیز و بهره‌برداری از کارگاه را مطابق استانداردها و الزامات قانونی مدیریت کنند.

ایمنی تجهیزات و ماشین‌آلات

کار با ماشین‌آلات سنگین بدون آموزش و بازرسی منظم، یکی از مهم‌ترین عوامل وقوع حوادث است. جرثقیل‌ها، وینچ‌ها، بالابرها و سایر تجهیزات باید تنها توسط افراد آموزش‌دیده و دارای مجوز هدایت شوند. رعایت نکات زیر برای ایمنی ساختمان ضروری است:

·     بازرسی فنی روزانه: کنترل سلامت سیم‌بکسل‌ها، سیستم ترمز، سوئیچ‌های ایمنی و سایر قطعات حساس.

·     وجود کلید قطع اضطراری: امکان توقف فوری ماشین‌آلات در شرایط بحرانی.

·     ثبت گزارش بازرسی‌ها: مستندسازی وضعیت تجهیزات برای پیگیری تعمیرات و پیشگیری از حوادث.

ایمنی در کار در ارتفاع و داربست‌ها

کار در ارتفاع، خطرناک‌ترین بخش پروژه‌های ساختمانی است و درصد بالایی از حوادث منجر به فوت در این حوزه رخ می‌دهد. رعایت نکات زیر الزامی است:

·     نصب داربست توسط افراد ماهر و تأیید توسط شخص ذی‌صلاح پیش از استفاده.

·     استفاده از سکوهای دارای نرده و تور حفاظتی با ارتفاع استاندارد.

·     توقف فعالیت در شرایط نامساعد جوی مانند باد شدید، بارش برف یا یخ‌زدگی.

·     استفاده از کمربند ایمنی و سایر تجهیزات محافظ شخصی.

نردبان‌ها؛ ابزار ساده اما پرخطر

سقوط از نردبان یکی از شایع‌ترین حوادث کارگاهی است. رعایت اصول زیر می‌تواند خطرات را کاهش دهد:

·     نصب نردبان در زاویه استاندارد (یک‌چهارم ارتفاع از دیوار فاصله).

·     قرار دادن نردبان روی سطح صاف و محکم.

·     عدم استفاده از نردبان‌های آسیب‌دیده، ترک‌خورده یا رنگ‌آمیزی‌شده.

·     آموزش کارکنان در خصوص نحوه صحیح بالا رفتن و پایین آمدن از نردبان.

نقش چک‌لیست‌های ایمنی در پیشگیری از حوادث

برای کنترل مؤثر ایمنی ساختمان، استفاده از چک‌لیست ایمنی کارگاه ساختمانی ضروری است. این چک‌لیست‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

·     بررسی وضعیت داربست‌ها، ماشین‌آلات و تجهیزات حفاظتی.

·     کنترل مسیرهای تردد و محل استقرار مصالح.

·     ثبت نقاط ضعف و اقدام به رفع آن‌ها پیش از وقوع حادثه.

·     امکان ارزیابی روزانه و گزارش‌دهی سیستماتیک برای مدیران و ناظران HSE.

جمع‌بندی

ایمنی در پروژه های ساختمانی هزینه اضافی نیست بلکه سرمایه‌گذاری برای حفظ جان انسان‌ها و پایداری پروژه‌ها است. رعایت اصول HSE نه تنها از وقوع حوادث جلوگیری می‌کند، بلکه بهره‌وری، کیفیت و اعتبار شرکت‌ها را به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد.

پروژه‌های موفق تنها به فناوری یا سرمایه متکی نیستند؛ بلکه فرهنگ ایمنی و تعهد به سلامت نیروی انسانی، تمایز اصلی آن‌هاست. ایجاد برنامه جامع HSE، تجهیز کارگاه ایمن، آموزش مداوم کارکنان و استفاده از چک‌لیست‌ها، کلید دستیابی به پروژه‌ای موفق و پایدار است.

منبع: سبزسازه