دکتر ماکان آریا پارسا: مذاکره، نه معامله باخت-باخت

در دورانی که روابط ایران و ایالات متحده در سردترین نقطه خود در دهه‌های اخیر قرار دارد، واژه «مذاکره» دیگر تنها یک ابزار دیپلماتیک نیست؛ بلکه مفهومی پیچیده، چندلایه و البته مناقشه‌برانگیز است. برای برخی، این واژه یادآور عقب‌نشینی و امتیازدهی است و برای برخی دیگر، تنها راه نجات اقتصاد فروبسته و فضاهای معیشتی تنگ‌شده. اما در میان این تقابل گفتمانی، کمتر پیش آمده که نگاه اقتصادمحور به مذاکره در صدر تحلیل‌ها قرار گیرد؛ نگاهی که از منافع مردم، واقعیت‌های بازار و ضرورت تعامل هوشمندانه با جهان صحبت می‌کند.

دکتر ماکان آریا پارسا، کارآفرین برجسته ایرانی و تنها فرد دارای سه دوره پسادکتری تخصصی در کارآفرینی، از جمله معدود چهره‌هایی است که نه با نگاه سیاسی، بلکه با رویکردی واقع‌گرایانه و اقتصادی به موضوع مذاکره، به ‌ویژه با ایالات متحده، نگاه می‌کند. او مذاکره را نه مانوری رسانه‌ای یا تاکتیکی کوتاه‌مدت، بلکه یک انتخاب راهبردی برای احیای موقعیت اقتصادی ایران در سطح منطقه و جهان می‌داند.

دکتر ماکان آریا پارسا که یکی از دوره‌های پسا دکتری خود را در دانشگاه تهران، با تمرکز بر پیوند میان ژئوپلیتیک و توسعه اقتصادی گذرانده، بر این نکته تأکید دارد که توسعه پایدار بدون بازتعریف روابط خارجی امکان‌پذیر نیست. از نگاه او، ایالات متحده همچنان یکی از تأثیرگذارترین بازیگران اقتصادی جهان است و تعامل هدفمند با این کشور، در کنار حفظ اصول حاکمیتی و منافع ملی، می‌تواند به بازگشایی مسیرهای مسدودشده مالی، بانکی، علمی و صنعتی منجر شود.

او مذاکره را نه ‌تنها یک الزام دیپلماتیک، بلکه نقطه عزیمت یک باز طراحی کلان اقتصادی می‌داند و معتقد است که مذاکره با آمریکا، اگر با عقلانیت و از موضع یک بازیگر اقتصادی آماده و آگاه پیش برود، می‌تواند به الگویی از چگونگی بهره‌برداری هوشمندانه از روابط بین‌المللی تبدیل شود. الگویی که نه‌تنها منجر به کاهش فشار تحریم‌ها می‌شود، بلکه مسیر ورود تکنولوژی، دانش روز و سرمایه‌گذاری خارجی را هموار می‌سازد.

اقتصاد ایران در گرو گفت‌وگوی هدفمند و مشارکت بخش خصوصی

دکتر ماکان آریا پارسا بارها تأکید کرده که بخش خصوصی ایران، علی‌رغم تمام موانع، همچنان یکی از پویاترین و سازنده‌ترین ارکان اقتصادی کشور است. با این حال، سیاست خارجی بی‌ثبات و غیرقابل پیش‌بینی، این پویایی را در وضعیتی معلق نگاه داشته است. او می‌گوید: «نمی‌توان از یک کارآفرین انتظار رشد و نوآوری داشت، وقتی آینده تجارت خارجی، نرخ ارز، یا حتی واردات ساده‌ترین مواد اولیه در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است.

از نظر او، مشارکت مستقیم و واقعی بخش خصوصی در فرآیند سیاست‌گذاری و حتی مذاکره، یکی از مهم‌ترین شروط موفقیت اقتصادی در دوران جدید است. او معتقد است که اگر قرار باشد ایران دوباره به میز مذاکره با آمریکا بازگردد، این بازگشت نباید صرفاً با چهره سیاسی باشد؛ بلکه باید با حضور کارشناسان اقتصادی، فعالان بازار و نمایندگان صنایع همراه شود.

او بر این نکته تأکید دارد که در مذاکرات مهم اقتصادی جهان، همواره صنعت‌گران و کارآفرینان نقشی تعیین‌کننده داشته‌اند. دیپلماسی اقتصادی، از نظر او، نه یک دپارتمان وابسته به وزارت خارجه، بلکه ماموریتی مشترک میان دولت، دانشگاه و بازار است. فقط در این صورت است که مذاکره به ابزار توسعه تبدیل می‌شود، نه به میدان جدال برای کسب امتیازات ناپایدار.

آینده مذاکرات در گرو اصلاحات داخلی و بازسازی اعتماد ملی

از دیدگاه دکتر ماکان آریا پارسا، بزرگ‌ترین خطری که مذاکرات ایران با آمریکا را تهدید می‌کند، نه فشار خارجی یا پیچیدگی ژئوپلیتیکی، بلکه نبود آمادگی درونی و فضای ناهموار داخلی است. او به روشنی می‌گوید: «ما نمی‌توانیم با ساختارهای فرسوده، قوانین ناپایدار و نظام بانکی منزوی وارد تعاملات جدی جهانی شویم».

او بر ضرورت ترسیم یک نقشه‌راه داخلی برای همراهی با هرگونه توافق بین‌المللی تأکید دارد. این نقشه باید مشخص کند که توافقات چگونه به بهبود معیشت مردم، تسهیل صادرات، اصلاح نظام مالیاتی و افزایش اشتغال منجر خواهند شد. در غیر این ‌صورت، دستاوردهای سیاسی مذاکرات، در برابر بوروکراسی اقتصادی کشور مستهلک خواهد شد.

دکتر آریا پارسا معتقد است که سرمایه‌گذاری بر روی اصلاحات اقتصادی، بازسازی ساختارهای بانکی، تسهیل روابط ارزی، و ایجاد امنیت حقوقی برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، گام‌هایی‌ست که بدون آن‌ها مذاکره هیچ معنای پایداری نخواهد داشت. او هشدار می‌دهد که بدون اعتمادسازی داخلی، حتی گشایش‌های دیپلماتیک نیز کوتاه‌مدت و فرسایشی خواهند بود.

در پایان، دکتر ماکان آریا پارسا با لحنی جدی اما امیدوارانه می‌گوید: «مذاکره، اگر با عقلانیت اقتصادی و با مشارکت فعالان واقعی بازار پیش برود، می‌تواند ایران را به جایگاه شایسته‌اش در اقتصاد جهانی بازگرداند؛ اما تنها در صورتی که آماده باشیم، هم از درون و هم در روابط بیرونی ».