کاری که 1+5 باید در مذاکرات با ایران انجام بدهد

به گزارش بولتن نیوز، تجزیه و تحلیل زیر که کار مشترک جورج جان و برایان مورفی از مبدأ وین برای آسوشیتدپرس است، اگرچه در مواردی مطابق ادبیات رایج و معمول غربی‌ها علیه ایران حاوی لفاظی‌ها واتهام‌زنی‌های بی اساس است، اما نشان از درماندگی غرب در یک بن بست خودساخته را دارد.

گسترش برنامه های هسته ای ایران نشان می دهد که تحریم های سخت علیه ایران اثر زیادی نداشته، اما سختی زیادی را بر مردم این کشور تحمیل می کند. این در حالی است که دیپلماسی هم نتوانسته از سرعت پیشرفت برنامه‌ی اتمی جمهوری اسلامی بکاهد. و با وجودی که مذاکرات بیشتری برای اواخر ماه جاری برنامه ریزی شده است، گویی مناقشه‌ی هسته ای بین ایران و جامعه بین المللی، کم کم به نقطه اوج خود می رسد.

ایران به لحاظ نظری می تواند از ادعای هسته ای خود صرف‌نظر کند. اما از آنجا که همواره اصرار دارد که تمامی فعالیت های هسته ای اش صلح آمیز و تحت حفاظت و نظارت قوانین بین المللی است؛ بعید است که دست کم برای پایان دادن به تحریم ها، پا را از تکرار فتوای رهبر مذهبی‌اش علیه توسعه‌ی سلاح های هسته ای فراتر بگذارد. این امر به نوبه‌ی خود منجر به شکست دیگری در مذاکرات می شود و فشار ها را برای مداخله نظامی به منظورجلوگیری از حرکت تهران به سمت تبدیل شدن به یک قدرت تسلیحانی هسته ای افزایش می دهد.

هر یک از طرفین خواهان همان چیزی است که طرف مقابل قرار است در جلسه‌ی 25 فوریه در قزاقستان با خود بر سر میز مذاکره بیاورد. مشکل اما این است که هر دو می خواهند ابتدا طرف مقابل گوشه‌ی چشمی نشان دهد.

از دیدگاه 1+5 -پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد به علاوه آلمان- بار تعهد و مسئولیت بر گرُده‌ی ایران است. آنها می خواهند تهران غنی سازی اورانیوم 20 درصدی را متوقف کند (درجه ای از غنای اورانیوم که تنها یک گام فنی دیگر لازم است تا به غنای مورد نیاز برای ساخت کلاهک های هسته ای برسد.) دیگر اینکه از تهران می خواهند تا ذخایر اورانیوم 20 درصدغنی شده‌ی موجود در انبارهای خود را به خارج از کشور خود منتقل کند. آنها همچنین می خواهند که ایران تاسیسات هسته ای خود را در فوردو تعطیل کند. فوردو پناهگاه هسته ای و ضد بمب زیرزمینی ایران است؛ جایی که در آن عملیات غنی سازی اورانیوم 20 درصدی ایران انجام می شود. فقط در صورت تامین سه شرط فوق، آنها آماده‌ی بحث در مورد لغو تحریم های نفتی و معاملات مالی ایران هستند.

اما ایران اصرار دارد که غنی سازی را تنها با هدف تهیه سوخت راکتور و برنامه های علمی و پزشکی خود انجام می دهد - حقی که همه ی ملت ها دارند- و هرگونه علاقه به تولید سلاح های هسته ای را انکار می کند، خواست شورای امنیت مبنی بر توقف غنی سازی را بی اساس و غیر معتبر می شمارد و تحریم های سازمان ملل متحد و دیگرکشورها را غیر قانونی می نامد. تهران انتظار دارد با رعایت کوچک‌ترین تعهدات خود در غنی سازی اورانیوم؛ دست‌کم تحریم های خارج از سازمان ملل از سر راه فعالیت های اقتصادی این کشور برداشته شود.

خواسته ها و شرایط متقابل طرفین - از زمان آغاز مذاکرات در سال 2003 بین ایران و انگلیس، فرانسه و آلمان که بعدها پای امریکا و روسیه و چین هم بدان باز شد- تاکنون تغییر کرده است، اما همیشه یک چیز ثابت باقی مانده است: شکست! نه تنها در رسیدن به موفقیت بلکه در رسیدن به پیشرفتی که قابل ملاحظه و تاثیر گذار باشد.

هیچ‌یک از طرفین قرار نیست پیشنهادهای جدیدی فراتر از آنچه که در آخرین مذاکرات، در ماه ژوئن در مسکو مطرح کرده بودند، با خود به ارمغان بیاورند. حتی به خاطر اطلاعیه اخیر ایران مبنی بر اینکه آن کشور روند غنی سازی اورانیوم خود را تسریع کرده، و با وجود تحریم های جدید ایالات متحده که گویا از روز چهارشنبه به اجرا در می آید؛ به نظر می رسد که موفقیت این دور از مذاکرات به مراتب سخت تر هم باشد.

مارک فیتزپاتریک می گوید: "از تابستان گذشته این وضعیت برای هر دو طرف بدتر هم شده است." وی کارشناس پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای و مقام ارشد سابق در وزارت امور خارجه آمریکا است. ایران بدون غنی سازی بیشتر هم، مواد کافی برای تولید سلاح هسته ای را در اختیار داشت، و فیتزپاتریک می گوید که از زمان مذاکرات مسکو تاکنون، ایران با غنی سازی بیشتر، اورانیوم غنی شده‌ی بیشتری هم برای تولید سلاح اضافی به دست آورده است. تا جایی که به تهران مربوط می شود از آخرین ملاقات دو طرف به بعد، "نیش تحریم ها گزنده تر شده است."

حتی پیش از اعمال مجازات های جدید ایالات متحده علیه ایران، درآمد این کشور از صادرات نفت و گاز در حال حاضر هم 45 درصد از سطح معمول خود پائین تر است و محدودیت های شدید بر قابلیت دسترسی این کشور به شبکه های بانکی بین المللی و عدم توانایی در جمع آوری مطالبات خود از کشورهای خریدار نفت و گاز ایران منجر به سقوط ارزش ریال، واحد پول ایران، و از دست دادن دستکم 45 درصد از ارزش آن در سال گذشته شده است.

اما ایران هیچ نشانی از ضعف و عقب نشینی بروز نمی دهد، تهدید اسرائیل برای حمله به تاسیسات هسته ای تهران در صورت شکست مذاکرات نیز چندان عملی به نظر نمی رسد، و همین‌طور امکان اینکه این شکست بتواند ایالات متحده را به جنگ با ایران بکشاند نیز بسیار غیرمحتمل می نُماید . ایران در زمان کمتر از یک سال دیگر می تواند برای ساخت یک سلاح اتمی به غنی سازی اورانیوم ادامه دهد، اگرچه تحلیل گران می گویند سال‌ها طول می کشد تا ایران بتواند یک سلاح هسته ای تمام عیار بسازد که به خوبی کارایی داشته باشد.

که البته این خط زمانی، طولانی تر از چیزی است که اسرائیل بپذیرد. اما صرف‌نظر از اسرائیل، رئیس جمهوری امریکا، باراک اوباما، هم تنها یکی یا دو سال فرصت دارد تا تصمیم گیری کند که آیا بالاخره ایران ساخت سلاح های هسته ای را آغاز کرده، یا اینکه تنها به توانایی انجام این کار دست یافته است؟ اگر دومی درست باشد، او باید ببیند که آیا ایران ظرفیت هسته ای بودن را دارد یا خیر- و در این‌صورت آیا آمریکا می تواند این وضعیت را تحمل کند.

داریل کیمبال مدیر اجرایی انجمن کنترل تسلیحات می گوید: "برای اینکه دیپلماسی کارایی داشته باشد، هر دو طرف باید با فوریت و انعطاف پذیری بیشتری در مسیر رسیدن به راه حلی پایدار گام بردارند، ظاهرا ایران هنوز به مواد اولیه‌ی لازم برای ساخت زرادخانه هسته ای موثر خود دست نیافته، اما قابلیت هایش در حال بهبود است."

شاید ایران حتی با داشتن قابلیت ساخت بمب اتمی هم؛ نخواهد بمبی بسازد. شاید تنها بخواهد جاه طلبی های هسته ای خود را به منصه‌ی ظهور برساند - مانند ژاپن که طیف کاملی از فناوری هسته ای از جمله توانایی تولید مواد مورد نیاز برای ساخت کلاهک هسته ای را در اختیار دارد، اما ناگهان، تولید واقعی سلاح هسته ای را متوقف می کند و در سطح یک قدرت هسته ای غیر عملی باقی می ماند یعنی تمام قطعات لازم را در اختیار دارد اما آنها را مونتاژ نمی کند و به شکل نهایی و عملی در نمی آورد.

در این اثنا، تکرار مکرر فتوای اخیر رهبر عالی ایران آیت الله خامنه ای مبنی بر اینکه داشتن سلاح های هسته ای در اسلام حرام است، می تواند یکی دیگر از راه های بیان اهداف هسته ای ایران باشد، یعنی رسیدن به آخرین مرحله و دراختیار داشتن تمام ملزومات ساخت سلاح هسته ای، اما مونتاژ و سر هم بندی نهایی قطعات تنها و تنها در صورت بروز تهدید جدی، صورت گیرد.

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل، عهد کرده که اجازه نمی دهد تا جمهوری اسلامی به این سطح از توانایی تسلیحات هسته ای دست یابد، اما بعید است که بدون پشتوانه نظامی آمریکا دست به حمله بزند. او و اوباما در مورد اینکه چه زمانی چنین برخوردی ضرورت خواهد داشت ممکن است تفاسیر و تلقی های متفاوتی داشته باشند.

کریم سجادپور متخصص ایرانی در بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی می گوید: "سیاست ما در قبال برنامه هسته ای ایران توسط خط قرمز اوباما تعریف می شود، نه با ضرب الاجل و خط قرمزهایی که نتانیاهو تعیین و ترسیم می کند، به این معنی که قرار نیست ایالات متحده آمریکا نیروی نظامی استفاده کند مگر و تا زمانی که به خوبی روشن شود که ایران بواقع گام فعال و موثری برای تسلیحاتی کردن برنامه‌ی هسته ای خود برداشته است."