بالاتر از سیاهی رنگی نیست: چرا اسنپ‌بک برای ایران جدید نیست؟
گروه سیاسی: در ۲۸ آگوست ۲۰۲۵، کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان (معروف به E3) رسماً مکانیزم ماشه (اسنپ‌بک) را فعال کردند؛ اقدامی که قرار است تحریم‌های سنگین سازمان ملل علیه ایران را که پیش از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام) وجود داشتند، بازگرداند.
به گزارش بولتن نیوز، این تحریم‌ها، که در قطعنامه‌های ۱۶۹۶ تا ۱۹۲۹ شورای امنیت (۲۰۰۶-۲۰۱۰) تعریف شده‌اند، شامل محدودیت‌های تسلیحاتی، مالی، بانکی و بازرسی‌های بین‌المللی می‌شوند و در ۳۰ روز آینده، یعنی اواخر سپتامبر ۲۰۲۵، به‌طور خودکار اعمال خواهند شد. برای بسیاری از ناظران، این خبر شاید بوی بحرانی تازه را بدهد، اما برای ایران، این بازگشت به گذشته‌ای آشناست؛ گذشته‌ای که از ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ تجربه‌اش کرد و از آن جان سالم به در برد. به قول ضرب‌المثل ایرانی، «بالاتر از سیاهی رنگی نیست» – و ایران این سیاهی را نه‌تنها قبلاً دیده، بلکه حالا با ابزارها و متحدان قوی‌تر، آماده‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.
بازگشت به گذشته‌ای آشنا
ایران از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ تحت تحریم‌های سنگین سازمان ملل و آمریکا زندگی کرد. آن زمان، قطعنامه‌های شورای امنیت صادرات نفت ایران را تا ۵۰ درصد کاهش داد، ارزش ریال را به شدت پایین آورد، تورم را به ۴۵ درصد رساند و اقتصاد را وارد رکود عمیقی کرد. شرکت‌های خارجی از ایران خارج شدند، دسترسی به سیستم بانکی جهانی (سوئیفت) قطع شد و حتی واردات دارو و غذا با چالش مواجه شد. اما ایران آن روزها را پشت سر گذاشت و با مذاکرات منجر به برجام، از انزوای جهانی خارج شد. حالا، اسنپ‌بک دقیقاً همان تحریم‌ها را بازمی‌گرداند – نه چیزی جدیدتر، نه چیزی ناشناخته.
از ۲۰۱۸، وقتی آمریکا از برجام خارج شد و تحریم‌های یک‌جانبه‌اش را بازگرداند، ایران دوباره به شرایطی مشابه قبل از برجام پرتاب شد. صادرات نفت کاهش یافت، تورم بالا رفت و اقتصاد با مشکلات عدیده‌ای دست‌وپنجه نرم کرد. حالا، اضافه شدن تحریم‌های سازمان ملل با اسنپ‌بک، احتمالاً فقط ۱۰ تا ۱۵ درصد فشار اضافی می‌آورد – مثلاً با سخت‌تر شدن تجارت با اروپا یا ایجاد محدودیت‌های جدید در معاملات با ارز یورو. اما این فشارها برای اقتصادی که همین حالا هم در «سیاهی» تحریم‌هاست، چندان غافلگیرکننده نیست. گزارش‌های اطلاعاتی، از جمله سندی لو‌رفته از وزارت اطلاعات ایران، نشان می‌دهد که اقتصاد ایران ممکن است با افزایش بیکاری و تورم مواجه شود، اما این‌ها چالش‌هایی هستند که ایران قبلاً هم با آن‌ها روبه‌رو بوده و مدیریت‌شان کرده است.
متحدان قدرتمند: چین و روسیه در کنار ایران
یکی از تفاوت‌های کلیدی شرایط امروز با پیش از برجام، حمایت بی‌سابقه چین و روسیه از ایران است. این دو قدرت، که خود در شورای امنیت حق وتو دارند، نه‌تنها مخالف اسنپ‌بک هستند، بلکه فعالانه تلاش می‌کنند تا اثراتش را کمرنگ کنند. روسیه اخیراً پیش‌نویسی را در شورای امنیت ارائه کرده تا توافق هسته‌ای را برای شش ماه تمدید کند و جلوی اجرای فوری اسنپ‌بک را بگیرد. چین و روسیه استدلال می‌کنند که E3 با عدم اجرای تعهدات خود در برجام، صلاحیت فعال‌سازی ماشه را ندارند.
از نظر اقتصادی هم، این دو کشور به ایران کمک‌های بی‌سابقه‌ای می‌کنند. چین همچنان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و با خرید حدود یک میلیون بشکه در روز (هرچند با تخفیف)، به ایران کمک کرده تا در برابر تحریم‌های نفتی مقاومت کند. سیستم‌های بانکی جایگزین، مثل CIPS چینی، به ایران امکان داده تا از محدودیت‌های سوئیفت تا حدی فرار کند. روسیه هم با ارائه فناوری‌هایی مثل سیستم دفاع هوایی S-400 یا کمک در پرتاب ماهواره، نقش مهمی در تقویت توانمندی‌های ایران ایفا کرده است. این حمایت‌ها، که در مقایسه با پیش از برجام بسیار قوی‌تر شده‌اند، به ایران اجازه می‌دهند تا انزوای کامل دهه ۲۰۰۰ را تجربه نکند.
تجربه دور زدن تحریم‌ها: برگ برنده ایران
ایران در یک دهه گذشته استاد دور زدن تحریم‌ها شده است. از ایجاد شرکت‌های صوری برای تجارت گرفته تا استفاده از شبکه‌های غیررسمی و ارزهای جایگزین، ایران راه‌هایی پیدا کرده تا تحریم‌ها را کم‌اثر کند. گزارش‌های اطلاعاتی نشان می‌دهند که ایران حالا شبکه‌های پیچیده‌ای برای تجارت غیرقانونی و دور زدن محدودیت‌ها ساخته که در دوره پیش از برجام کمتر توسعه‌یافته بودند. این تجربه، همراه با حمایت چین و روسیه، می‌تواند فشار اقتصادی اسنپ‌بک را تا ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش دهد. برای کشوری که همین حالا هم با تورم ۳۵-۴۰ درصد، ارزش پایین پول و بیکاری بالا دست‌وپنجه نرم می‌کند، این ابزارها به معنای بقا در شرایط سخت است.
جنگ هسته‌ای و کاهش تهدید ادراکی
یکی دیگر از عواملی که می‌تواند شرایط ایران را پس از اسنپ‌بک قابل تحمل‌تر کند، جنگ ژوئن ۲۰۲۵ (عملیات Midnight Hammer) است که به برنامه هسته‌ای ایران آسیب جدی وارد کرد. اسرائیل و آمریکا در این عملیات سایت‌های کلیدی نطنز، فردو و اصفهان را هدف قرار دادند. مقامات آمریکایی، از جمله دونالد ترامپ، ادعا کردند که برنامه هسته‌ای ایران «نابود» شده، اما گزارش‌های اطلاعاتی پنتاگون و آژانس اطلاعات دفاعی (DIA) نشان می‌دهد که برنامه فقط یک تا دو سال عقب افتاده است. مقامات ایرانی، از جمله سخنگوی وزارت خارجه و وزیر خارجه، تأیید کردند که آسیب «جدی» بوده، اما مواد هسته‌ای را پیش از حمله جابجا کرده‌اند و برنامه کامل متوقف نشده است.
این آسیب، از یک سو، ادراک تهدید هسته‌ای ایران را در غرب کاهش داده و می‌تواند به مذاکرات کمک کند. E3 اخیراً پیشنهاد تمدید شش‌ماهه مذاکرات را داده تا از اجرای کامل اسنپ‌بک جلوگیری شود. از سوی دیگر، چون برنامه هسته‌ای کاملاً از بین نرفته، اسنپ‌بک همچنان به‌عنوان اهرم فشار برای کشاندن ایران به میز مذاکره استفاده می‌شود. این وضعیت، اگرچه ایده‌آل نیست، به ایران فضایی برای مانور دیپلماتیک می‌دهد که پیش از برجام کمتر داشت.
آیا تنش جدید حادی در راه است؟
ایران امروز در شرایطی نیست که اسنپ‌بک بتواند آن را به ورطه‌ای ناشناخته بکشاند. اقتصاد ایران همین حالا هم تحت فشار تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، تورم بالا و چالش‌های اجتماعی است. اسنپ‌بک ممکن است انزوای دیپلماتیک را کمی تشدید کند یا تجارت با کشورهایی مثل هند و ترکیه را سخت‌تر کند، اما بعید است «تنش حاد جدیدی» ایجاد کند. حتی اگر ایران تهدید به خروج از NPT کند یا تنش‌های منطقه‌ای با اسرائیل بالا بگیرد، تجربه تاریخی نشان داده که ایران راه‌هایی برای مدیریت بحران پیدا می‌کند.
نتیجه: سیاهی تکراری
ایران در دهه‌های گذشته طعم تلخ تحریم‌ها را چشیده و از آن‌ها جان سالم به در برده است. اسنپ‌بک، اگرچه فشار جدیدی وارد می‌کند، اما چیزی نیست که ایران قبلاً تجربه نکرده باشد. با حمایت قوی‌تر چین و روسیه، تجربه دور زدن تحریم‌ها و کاهش ادراک تهدید هسته‌ای در غرب، ایران امروز در موقعیتی بهتر از پیش از برجام قرار دارد. به قول همان ضرب‌المثل، «بالاتر از سیاهی رنگی نیست» – و ایران این سیاهی را نه‌تنها دیده، بلکه راه بقا در آن را هم آموخته است. اگر مذاکرات پیش برود، شاید حتی روزنه‌ای برای کاهش فشارها باز شود. اما حتی در بدترین سناریو، ایران در سرزمینی ناشناخته قدم نمی‌گذارد؛ این راهی است که قبلاً پیموده و از آن عبور کرده است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
