شورای عالی فرش احیا می‌شود

به گزارش بولتن نیوز به نقل از جوان آنلاین، براساس آمار، صادرات فرش دستباف ایران از ۲‌میلیارددلار در دهه ۷۰ به ۴۰‌میلیون دلار کاهش یافته است. ورود فرش‌های افغانستانی و هندی با طرح‌های مشابه ایرانی به صورت قاچاق و عرضه آن با نام فرش ایرانی و بالا بودن قیمت تمام شده فرش و ممنوعیت واردات فرش‌هایی که صادر شده و در بازار‌های خارجی فروش نرفته‌اند از ده‌ها مواردی است که موجب افت این صنعت دیرینه شده است. وزارت صمت وعده داده است به زودی شورای عالی فرش راه‌اندازی خواهد شد. معاون بازرگانی وزیر صمت راه‌حل رونق صادرات را رفع موانع قانونی، تغییر اقتصاد روستا از کشاورزی به دامپروری و قالیبافی می‌داند و معتقد است با تسهیل قوانین و کاهش قیمت تمام‌شده فرش این صنعت بار دیگر رونق می‌گیرد. 

توسعه بیش از حد کشاورزی در روستا‌ها در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی با عنوان خودکفایی موجب شد اقتصاد روستا از دامپروری و قالیبافی به صمت کاشت محصولات کشاورزی سوق پیدا کند. به تدریج قالیبافی نیز کاهش یافت؛ هم قیمت مواد اولیه آن گران شد و هم اینکه انگیزه روستاییان برای بافت قالی کاهش یافت. در سال‌های اخیر فرش افغانستان رقیب فرش ایرانی شده است. نقشه این فرش‌ها به قدری به فرش‌های خراسان‌جنوبی و ایرانی شباهت دارد که حتی تشخیص آن نیز بسیار دشوار است. فرش دستباف ایران نقش مهمی در صادرات غیرنفتی و ارزآوری برای کشور دارد. این صنعت با قدمت و ارزش افزوده بالا، می‌تواند به کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی و تقویت اقتصاد کشور کمک کند، با این حال در سال‌های اخیر شاهد کاهش صادرات فرش دستباف ایران بوده‌ایم. افغانستان، چین و ترکیه به رقیبان جمهوری اسلامی در عرصه صنعت فرش تبدیل شده‌اند. این کشور‌ها حتی با استخدام بافندگان ایرانی به تولید محصول می‌پردازند و این «نهایت ظلم» در حق یک ملت است. گفته می‌شود بافندگان در کارگاه‌های زیرزمینی افغانستان اقدام به بافت فرش‌هایی با کپی از طرح‌های ایرانی کرده و آن را به نام ایران در بازار‌های جهانی به فروش می‌رسانند، حتی گاهی نقش و نگار‌های ایرانی را با جزئی‌ترین تغییرات می‌بافند. 

اتفاق بدتر این است که طبق اظهارات برخی از فروشندگان فرش و فعالان این صنعت مدتی است فرش‌های قاچاق افغانستانی به صورت علنی در فروشگاه‌ها به فروش می‌رسد و از آنجا که قیمت این نوع فرش بسیار پایین‌تر از فرش‌های ایرانی است، خرید و فروش داغی در فضای مجازی پیدا کرده است و برخی از فروشندگان آن را به جای فرش ایرانی به خریداران قالب می‌کنند. 

افت صادرات فرش دستباف

یحیی آل‌اسحاق، رئیس شورای راهبردی فرش و رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق در این خصوص می‌گوید: اوایل دهه۷۰، ۲میلیارد دلار صادرات فرش داشتیم و ۲میلیون نفر در حوزه صنعت فرش مشغول بودند، اما امروزه این رقم به ۴۰‌میلیون دلار کاهش یافته است. این افت شدید، نه تنها بر اقتصاد کشور اثر گذاشته، بلکه مستقیماً معیشت میلیون‌ها نفر را که در حوزه طراحی، تولید و فروش فرش فعالیت داشتند، تحت تأثیر قرار داده است. 

وی می‌افزاید: فرش ایرانی تنها یک کالای تجاری نیست، بلکه بخشی از میراث ملی و فرهنگی کشور محسوب می‌شود. علاوه بر تأمین درآمد برای کشاورزان و هنرمندان، فرش دستباف نماد هویت هنری و تاریخی ایران است، با این حال شرایط سخت اقتصادی، تحریم‌ها و کم‌توجهی مسئولان باعث شده است بسیاری از هنرمندان و فعالان این حوزه به مشاغل دیگر روی بیاورند، برخی ناچار به مهاجرت شده‌اند، در حالی که گروهی دیگر برای تأمین معیشت خود در مشاغلی خارج از حرفه اصلی‌شان فعالیت می‌کنند. 

یحیی آل‌اسحاق تأکید می‌کند: تحولات جهانی در بازار‌های فرش ماشینی و تغییرات سبک معماری نیز باعث شده است تقاضا برای فرش دستباف دستخوش تغییر شود. در چنین شرایطی، بی‌توجهی برخی سیاستگذاران به این حوزه، همراه با تصمیم‌گیری‌های نادرست و رویکرد‌های سیاسی اشتباه، بیش از پیش ضربه‌ای به این صنعت وارد کرده است. از سوی دیگر، صادرکنندگان ایرانی در بازار‌های اروپایی با مشکلات فراوانی مواجه شده‌اند. بسیاری از کالا‌های آنها به دلیل تحریم‌ها در گمرک‌های خارجی متوقف شده‌اند و دسترسی به سرمایه‌های ایرانیان در خارج از کشور نیز با محدودیت‌های جدی روبه‌رو شده است، حتی برخی از فرش‌های نفیس و موزه‌ای که در اختیار ایرانیان خارج از کشور قرار داشتند، به دلیل قوانین سختگیرانه کشور‌های میزبان در معرض ضبط و مصادره قرار گرفته‌اند. 

آل‌اسحاق می‌گوید: این وضعیت بحرانی، نیازمند تحول جدی در نگاه حاکمیت به این صنعت است. شورای عالی فرش باید با یک رویکرد جدید، تمرکز خود را بر سیاستگذاری، هدایت، نظارت و حمایت از فعالان اقتصادی بگذارد. دولت نباید در امور اجرایی این حوزه دخالت کند، بلکه باید زمینه را برای نقش‌آفرینی بخش خصوصی فراهم آورد. 

وی تأکید می‌کند: اگر قرار است صنعت فرش ایران دوباره احیا شود، این امر تنها با مشارکت فعال بخش خصوصی، تولیدکنندگان، طراحان و تمامی ذی‌نفعان این حوزه ممکن خواهد بود. سیاستگذاری صحیح، ایجاد فضای رقابتی و حمایت از صادرکنندگان باید در دستور کار قرار گیرد تا این میراث ارزشمند از بحران کنونی نجات پیدا کند. 

آل‌اسحاق قاچاق فرش به کشور را بزرگ‌ترین آفت این صنعت می‌داند و می‌گوید: فرش از چین، هند، بنگلادش و افغانستان که مواد اولیه‌شان ارزان‌تر است به داخل کشور قاچاق می‌شود و به دلیل قیمت ارزان آن فرش اصیل ایرانی را به حاشیه می‌راند. وی از حذف بیمه قالیبافان از سال ۱۳۹۷ خبر می‌دهد و می‌افزاید: در آن سال ردیف بودجه بیمه قالیبافان حذف شد و ذی‌نفعان بیمه قالیبافان بیکار شدند. 

مفتح: باید به اقتصاد دامپروری‌محور برگردیم 

معاون بازرگانی وزیر صمت دلیل افت تولید و صادرات فرش دستباف را تغییر اقتصاد روستا در چند دهه گذشته می‌داند و معتقد است: بعد از انقلاب اسلامی برای رسیدن به خودکفایی اقتصاد روستا از دامپروری به کشاورزی تغییر کرد. سال‌هاست تلاش می‌کنیم در تولید گندم به خودکفایی برسیم، در حالی که گندم ارزان‌ترین کالای خارجی در دنیاست و قیمت‌ها کمتر از ۱۵۰ دلار. در این سال‌ها پرورش دام سبک و سنگین کاهش یافت و تولید پشم نیز کم شد. این موارد در کنار مهاجرت روستاییان به شهر‌ها باعث کاهش قالیبافی و با گران شدن قیمت پشم، بافت فرش نیز غیراقتصادی شد. 

علیرضا مفتح می‌افزاید: در این سال‌ها برای رونق کشاورزی حفر چاه‌های غیرمجاز، سفره‌های زیرزمینی آب را به خطر انداخت. اکنون چاره کار این است که سیاست اقتصادی در روستا‌ها به سمت پرورش دام برود و دولت با تغییر رویکرد اقتصادی و حاکمیتی به صادرات فرش کمک کند. 

وی از ارتقای جایگاه فرش دستباف در ساختار تشکیلاتی این وزارتخانه خبر می‌دهد و تأکید می‌کند: موضوع فرش که پیش از این در سطح یک اداره‌کل مدیریت می‌شد، اکنون به‌عنوان یک مرکز مستقل، به‌طور مستقیم زیر نظر وزیر اداره می‌شود و به زودی شورای عالی فرش راه‌اندازی خواهد شد.