چرا پتروشیمی ها بجای صادارت مفت متانول تولیدی از گاز طبیعی پلی پروپیلن تولید نمیکنند

به گزارش گروه انرژی بولتن نیوز، پیمان جنوبی خبرنگار ارشد حوزه نفت و انرژی در یادداشتی نوشت: این روزها بحث های زیادی راجع به صادارت متانول و تقاضای دریافت گاز بیشتر و ارزان تر برا این محصول توسط برخی پتروشیمی ها مطرح می شود اما واقعیت ایناست که مسئولین امر بجای صادارت این محصول گران بها به مفت، باید بدنبال راهی باشند تا متانول تولیدی از گاز طبیعی را به پلی پروپیلن یکی از پرمصرف ترین و اساسی ترین پلیمرهای مورد استفاده در دنیا و صنایع داخلی تبدیل کنند.

برای اینکه شما به این واقعیت برسید، نیاز نیست که وزیر نفت یا معاون او یا مدیرعامل یک شرکت تولید کننده متانول از گاز طبیعی باشید که  میلیارد ها میلیارد پول خرج می کند تا ما خبرنگاران بگوییم گاز خانوارها ارزان است و گاز پتروشیمی ها گران. یا بگوییم پتروشیمی های صادرکننده متانول تولیدی از گاز طبیعی چون با فروش متانول برای کشور دلار می آورند دولت باید به آنها گاز ارزان بدهد، ولی مردم  چون فقط مصرف کننده گاز طبیعی هستند پس بنابرین باید جراحی اقتصادیشان کرد تا کمتر مصرف کنند!

همه این حرف ها در حالی است که عزیزان متولی تولید و صادرات متانول نمی گویند چرا اصلا متانول صادر می کنند؟ چرا در این همه سالها سرمایه گذاری نکردند یا نمی کنند تا از متانول پروپیلن و پلی پروپیلن و ....تولید کنند؟ چرا زنجیره ارزش در پایین دستی نفت و گاز با سرمایه های بادآورده ای که تا اکنون در دست پالایشگران و پتروشیمی ها بوده گسترش نیافته است. اگر صنایع کشور با کمک نفت و گاز ایران توسعه نیابد، پس این نفت و گاز بجز سود بادآورده برای کسانی که به رانت نفت و گاز متصل هستند، به چه دردی خورده است. 

برای اینکه بهتر با خسارتی که با صادرات متانول بجای تولید پلی پروپیلن و محصولات نهایی مشابه به کشور وارد می شود مطلب زیر به سادگی همه چیز را توضیح می دهد:

متانول چیست؟

متانول، ساده ترین الکل با فرمول شیمیایی CH3OH است. این مایع بی رنگ، شفاف و قابل حل در آب، عمدتاً از گاز طبیعی تولید شده و در صنایع مختلف شیمیایی، پتروشیمیایی و انرژی کاربرد دارد.

روش تولید متانول

برای تولید این ماده راه های متفاوتی وجود دارد اما همه آنها تقریبا به دو واکنش زیر ختم می شوند:

CO + 2 H₂ → CH₃OH

CO₂ + 3 H₂ → CH₃OH + H₂O

خوراک اولیه که در تمام واحدهای تولید این ماده مورد استفاده قرار می گیرد گاز سنتز است، گاز سنتز حاوی کربن مونو اکسید (CO)، کربن دی اکسید (CO₂) و هیدروژن (H₂) است. گاز سنتز از روش ها و منابع مختلفی همچون گاز طبیعی، ذغال سنگ، بیومس و غیره می توان بدست آورد. امروزه به دلیل ارزان و در دسترس بودن عموما از گاز طبیعی برای تولید گاز سنتز و به دنبال آن از این ماده استفاده می شود اما استفاده از ذغال سنگ نیز روز به روز در حال افزایش است.

فرآیند تولید متانول از گاز طبیعی

به طور کل تولید این محصول پتروشیمی از گاز طبیعی شامل مراحل اساسی زیر است:

1. گوگرد زدایی از گاز طبیعی
2. تولید گاز سنتز
3. فشرده سازی گاز سنتز
4. سنتز
5. تقطیر

کاربردهای متانول یا متیل الکل

متانول با بیش از 20 میلیون تن تولید سالانه، به عنوان پیش نیاز تولید سایر مواد شیمیایی از جمله فرمالدئید، اسید استیک، متیل ترت بوتیل اتر، متیل بنزوات، آنیزول، پراکسی اسیدها و همچنین مجموعه ای از مواد شیمیایی تخصصی تر استفاده می شود.

متانول در صنایع پتروشیمی ، تولید سوخت پاک  و ... ، به عنوان ماده اولیه دارای کاربرد می باشد . انواع چسب های صنعتی ، فرمالدهید ، دی متیل اتر ، اسید استیک ، اتیلن ، پروپیلن و .... از جمله محصولاتی می باشند که ، متانول جزء ماده اولیه تولید آن ها می باشد .

پلی پروپیلن چیست و چه خواص و کاربردهایی دارد ؟

پلی پروپیلن یکی از پرمصرف ترین و اساسی ترین پلیمرهای مورد استفاده در دنیا و بزرگ ترین مصرف کننده پروپیلن می باشد.

پلی پروپیلن برای اولین بار در اوایل دهه  1950 در مقیاس آزمایشگاهی تولید شد و سپس در اواخر این دهه به تولید تجاری رسید. پلی پروپیلن PP در سه فرم isotactic, syndiotacti, atactic تولید می شود که به صورت عمده به فرم isotactic موجود میباشد .

پلی پروپیلن از پلیمریزاسیون پروپیلن در شرایط دما و فشار نسبتا ملایم و در حضور کاتالیست معروف زیگلر - ناتا بدست میاید. وجود این کاتالیست ، پلیمری به صورت ایزوتاکتیک را تشکیل می دهد که قادر به متبلور شدن تا حدود  90 درصد می باشد.

مولکول پروپیلن دارای ساختار شیمیایی نامتقارن می باشد ، از این رو فرایند پلیمریزاسیون آن می تواند به سه نوع توالی در ساختار پلیمر حاصل منتهی گردد. به دلیل اثرات ناشی از ممانعت فضایی گروه های متیل، توالی سر به دم دارای نظم ساختاری بالاتری نسبت به سایر انواع می باشد.

خواص و کاربردهای پلی پروپیلن :

پلی پروپیلن در برابر رطوبت ، روغن ها و حلال های معمولی مقاوم بوده در دمای حدود  170 درجه سانتیگراد ذوب می گردد. این ماده غیرسمی و بی بو در هنگام سوختن همانند شمع به قطرات ذوب شده ی واکس مانند تبدیل شده و با شعله ای بدون دود و بویی کمی زننده می سوزد.

تلفیق خواصی چون سبکی ، سختی، چقرمگی ( Toughness) مقاومت شیمیایی و جلای سطحی موجب تنوع محصولات تهیه شده از این ماده گردیده است. یکی از خواص مهم PP پایداری بالای آن در مقابل خم شدن در ضخامت کم است.

پلی پروپیلن یک پلیمر ترموپلاست می باشد که در یک بازه گسترده از کاربردها شامل فیلم و ورق ، قالب گیری دمشی ، قالب گیری تزریقی ، بسته بندی غذایی ، نساجی ، تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی ، لوله ، کاربردهای صنعتی و ساختمانی و اجزاء خودرو مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این ، پلیمر تولید شده از منومر پروپیلن به طور معمول در برابر حلال های شیمیایی ، بازها و اسیدها مقاوم می باشد.

پلی پروپیلن در صنایع مختلفی از قبیل خودروسازی ، نساجی و ... کاربرد دارد. بیشترین مصرف پلی پروپیلن در ساخت قطعات تزریق مورد استفاده در خودروسازی می باشد، مصرف قابل توجه دیگر ، تولید الیاف و نخ برای بسته بندی ، فرش ماشینی و موکت است.

به طور کلی پلی پروپیلن در مقایسه با دیگر پلیمرها مشخصات متمایز و برجسته ای دارد که عبارتند از:

• قیمت نسبتا ارزان منومر پروپیلن در مقایسه با منومرهای دیگر پلیمرها
• قیمت پائین PP در مقایسه با دیگر پلیمرها
• وزن مخصوص و سبک PP
• انعطاف پذیری و طیف گسترده تولید PP با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی متغیر
• افزایش کاربردهای جدید و بهبود خواص گریدهای تولیدی جدید
• افزایش کاربرد PP در وسایل و تجهیزات پزشکی و توسعه کاربردهای PP گرید خاص
• افزایش مصرف PP به صورت آلیاژ با دیگر پلیمرها

پلی پروپیلن برای چه مواردی استفاده می شود؟

1. صنعت خودرو: از آنجایی که پلی پروپیلن بسیار انعطاف پذی، مقرون به صرفه و بادوام است، اغلب برای مواردی مانند روکش، ضربه گیر، اجزای داخلی مانند داشبورد، باتری ماشین و موارد دیگر استفاده می شود.
2. بسته بندی متنوع: انعطاف پذیری پلی پروپیلن به این معنی است که برای طیف متنوعی از بسته بندی ها یک کاربردی ایده آل است. با ایمن بودن آن برای تماس با مواد غذایی و همچنین مقاوم بودن در برابر مواد شیمیایی، پلی پروپیلن اغلب در سه بخش اصلی مورد استفاده قرار می گیرد: تنباکو، پوشاک و بسته بندی مواد غذایی/شیرینی. برخی از این موارد شامل مواردی مانند جعبه، بطری، شیشه برای مواد شوینده و لوازم بهداشتی و ظروف دیوار نازک برای غذاهایی مانند فنجان ماست است.
3. مد و ورزش: از آنجایی که پلی پروپیلن نسبت به پشم در برابر آتش مقاوم ‌تر است، صنایع مد و ورزش نیز از این پلاستیک استفاده می‌کنند. علاوه بر این، با توجه به مقاومت آن در برابر عوامل محیطی مانند خورشید، کپک، آب و تأثیر باکتری ها، PP  برای بسیاری از لوازم در فضای باز، تجهیزات لباس ورزشی، لباس های زیر و لوازم جانبی مانند کیف های حمل و نقل استفاده می شود.
4. کاربردهای پزشکی: با رفتن از مد و غذا به پزشکی، PP  در صنعت پزشکی نیز رشد کرده است. با پلی پروپیلن BASF Ultrasint که توانایی مقاومت در برابر مواد پاک کننده غنی از نظر شیمیایی، ضدعفونی کننده ها، حلال ها و دماهای بالا را دارد، آن را به پلاستیکی قابل اعتماد برای سرنگ ها، ویال های پزشکی، بطری های نمونه و ظروف قرص تبدیل می کند. به طور خلاصه، کاربردهای PP به سه دسته تقسیم می شود: دستگاه های پزشکی، بسته بندی به طور کلی، و سیستم های بسته بندی برای مواد دارویی جامد و مایع.
5. لوازم منزل: در حالی که ما صحبت می کنیم، احتمال وجود PP در خانه شما بسیار امیدوارکننده است. پلی پروپیلن از آنجایی که مواد مقاوم در برابر حرارت، انعطاف پذیر، بادوام و رنگ ثابت است، در تولید محصولات مصرفی روزمره مانند فرش، فرش، تشک، ظروف مایکروویو، بشقاب، اسباب بازی و چمدان استفاده می شود. علاوه بر این، می توان آن را در بسیاری از لوازم الکترونیکی داخلی دیگر مانند ماشین لباسشویی و ماشین ظرفشویی یافت.

در آخر سوال از پتروشیمی های تولید و صادرکننده متانول و وزارت محترم نفت:

چرا بجای تولید پلی پروپیلن از متانول آن را به مفت صادر می کنیم؟!

صادارت متانول در حالی است که متوسط قیمت جهانی پلی پروپیلن در سال 2021 بالغ بر 1285 دلار آمریکا به ازای هر تن بوده اما در بازار ایالات متحده و بازار چین، قیمت های نقدی متانول در ژوئن 2022 به ترتیب به 357 و 345 دلار آمریکا در هر تن گزارش شده است. یعنی حتی اگر از پروپیلن برای تولید محصولات نهایی دیگر با ارزش افزوده بالاتر استفاده نکنیم، فقط تبدیل متانول به پلی پروپیلن و صادارت پلی پروپیلن بجای متانول می تواند درامدهای ارزی کشور در این بخش را چهار برابر کند.