ازکارت های تبریک تاپیامک هافراموش شدنی

بصندوقچه خاطراتش را که باز می‌کند، چند کارت پستال از آن بیرون می‌ریزد، شروع می‌کند یک به یک مرور کردن و می‌گوید: «این را جعفر، پسر خاله‌ام شب عید به من هدیه داده، من تازه به تهران آمده بودم، او هنوز شهرستان بود، عید به عید یک کارت پستال برایم می‌فرستاد، تلفن که نبود، اینترنت هم که اصلاً حرفش را نزن، یعنی کارت پستال‌ها بود که ما را به هم نزدیک می‌کرد، این یکی را منوچهر، دوستم، شب عید سال 53 برایم پست کرده بود، آن سال برای کاری رفت ترکیه و نتوانست بیاید و مرا ببیند به همین دلیل برایم کارت پستال فرستاد، اینجا عکس مسجد ایاصوفیا در ترکیه است.»

پیرمرد می‌گوید: «با همین خاطرات زندگی می‌کنم، خیلی سال است که کسی برایم کارت پستال نفرستاده، منوچهر و جعفر هر دو فوت کرده‌اند، آنهایی هم که مانده‌اند، یا آنقدر گرفتار هستند که یادشان نمی‌افتد سال نو را تبریک بگویند و یا نهایتاً با یک پیامک خشک و خالی می‌فرستند، آن هم برای خالی نبودن عریضه وگرنه هیچ‌کس به فکر این رسوم نیست.»

رضا سیادتی، پیرمرد 82 ساله‌ای است که سال‌ها قبل، زمانی که جوان 23 ساله‌ای بود به تهران آمد. وی می‌گوید: در گذشته دوستی‌ها و محبت‌ها بیشتر بود، مردم همدیگر را می‌شناختند، به هم احترام می‌گذاشتند، کوچک‌تری و بزرگ‌تری حرمت داشت، دوستان یاد هم بودند، اگر کسی گرفتار می‌شد دوستانش سراسیمه به کمک او می‌شتافتند. در مناسبت‌های مختلف یا به دیدار همدیگر می‌رفتند و یا لااقل برای یکدیگر کارت تبریک پست می‌کردند، اما حالا چه، عید که می‌شود همه فقط یک پیامک می‌فرستند، پیامک هم که هویت ندارد!»

تبریک‌های فراموش‌شدنی

پیامک هویت ندارد، شاید این بهترین جمله‌ای باشد که می‌تواند رسم جدید تبریک‌های سال جدید را توصیف کند. فاصله‌ها و گرفتاری‌های زندگی مدرن به اندازه‌ای است که افراد یا فرصت نکنند و یا حوصله نداشته باشند برای تبریک مناسبتی مثل سال جدید از نقطه‌ای به نقطه دیگر سفر کنند به همین دلیل آنها بیشتر تمایل دارند از طریق تماس تلفنی و یا ارسال پیامک مناسبت‌ها را به یکدیگر تبریک بگویند.

تبریک پیامکی نشانگر احترام نیست شاید صرفاً بتوان به عنوان رفع تکلیف از آن نام برد، ساناز دستگیر، دانشجو، با بیان اینکه در مناسبت‌های مختلف با ارسال پیام‌هایی که به وی رسیده می‌گوید: «معمولاً یک عده قلم و فکر خوبی دارند، آنها متن پیامک‌ها را می‌نویسند و این در جامعه به صورت پیامکی می‌چرخد، در این چرخه به من هم می‌رسد و من هم آن را برای دوستان و آشنایان باز ارسال می‌کنم. با این کار هم متن خوبی ارسال می‌شود و هم من مجبور نیستم متنی را برای ارسال تهیه کنم.» این دانشجو اضافه می‌کند: ارسال پیامک در مناسبت‌ها هم راحت‌تر از دید و بازدید است و هم کم‌هزینه‌تر، شما هم به دوستانتان تبریک گفته‌اید و هم به آنها گفته‌اید که به یادشان بوده‌اید.

پیامک یا تماس تلفنی اگر چه شاید از برخی جهات مقرون به صرفه باشد اما خاطره‌انگیز نیست. کمتر کسی پیدا می‌شود که به فکر آرشیو کردن پیام‌های رسیده باشد، در واقع اگر کسی چنین فکری را انجام دهد قطعاً یک استثناست، ضمن اینکه تماس تلفنی، پیامک و حتی ایمیل روش خبررسانی هستند، یعنی در تمام دنیا از این روش‌ها برای رساندن یا گرفتن خبر از فرد دیگری استفاده می‌کنند به همین دلیل هم ارزش نگهداری ندارند. این در حالی است که پیام تبریک برای خوشحال کردن و احترام گذاشتن صادر می‌شود و در واقع در سال‌های بعد به عنوان خاطره از آنها استفاده می‌شود. افراد مسن و کسانی که سال‌های بدون امکان پیامک و ایمیل را سپری کرده‌اند صندوقچه‌ خاطراتی دارند که روزهای دلتنگی را با محتویات آن صندوقچه سپری می‌کنند، این در حالی است که نسل جوان و حتی میانسال امروز، هیچ سندی برای نگهداری و بهره‌برداری در آینده ندارند و عملاً هم نمی‌توانند در آینده دلخوش به اسناد خاطره‌انگیز باشند.

سندی از دوران خوش

روزهای ابتدای سال نو که بازار تبریک عید داغ است، خاطراتی را رقم می‌زنند که شاید در سال‌های دور آینده، تنها ذهنیتی از آن خاطرات باقی بمانند. در این میان دوستان امروز، چند سال بعد فراموش می‌شوند حتی اگر در این سال نو چندین و چند پیامک تبریک زده باشند. آنچه می‌تواند آنها را نگه‌دارد سندی از دوران خوش است و وقتی این سند نباشد همان می‌شود که «از دل برود هر آنکه از دیده برفت.» ارزان‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین هدیه که مدتی است فراموش شده، کارت تبریک عید است. شاید همین کارت تبریک با عکس و طرحی به یاد ماندنی باشد که در سال‌های دور آینده، خاطراتی زیبا از امروز را یادآوری کنند.

فروش کارت تبریک زمانی رونق بسیار داشت، صادق شفیعی که به گفته خودش 50 سال در کار لوازم تحریر و کتابفروشی بوده در این مورد می‌گوید: «یک زمانی بود که شب عید و اسفندماه مغازه من پر می‌شد از کسانی که عضوی از خانواده یا دوستانشان در شهری دیگر و یا خارج از کشور بودند. آنها می‌آمدند، کارت تبریک می‌گرفتند و برای آن عضو خانواده و یا دوست سفر کرده ارسال می‌کردند ولی حالا چند سالی می‌شود که دیگر کسی کارت تبریک نمی‌خرد و معمولاً این کارت‌ها برگشت می‌خورند.»

هدیه‌های ماندگار

به‌رغم صحبت‌های این لوازم‌التحریر فروش، اما عده‌ای هستند که به صورت انبوه کارت‌تبریک خریداری می‌کنند و آنها را برای افراد مشخصی می‌فرستند. ادارات، ارگان‌ها، شرکت‌ها و کارخانجات مشتری اصلی خرید فله‌ای این کارت‌ها هستند، رضا سلیمی که صاحب یک چاپخانه کوچک است در این‌خصوص می‌گوید: «معمولاً در دو ماه بهمن و اسفندماه ترافیک چاپ سررسید و کارت تبریک داریم. مشتری‌ها معمولاً شرکت‌های تبلیغاتی هستند که به عنوان مشاور با ارگان‌ها، نهادها و شرکت‌های مختلف کار می‌کنند. آنها سفارش چاپ سررسید و کارت تبریک به صورت فله‌ای می‌دهند و ما چاپ می‌کنیم. معمولاً برای آنها مهم نیست چه طرحی می‌زنیم بلکه مهم کیفیت کار است.»

وی می‌افزاید: «البته کسانی هم هستند که در انتهای سال سفارش تهیه کارت تبریک با عکس‌های شخصی را می‌دهند. معمولاً برخی مدیران به عنوان هدیه خانوادگی کارت تبریک یکی از اعضای خانواده مثل فرزند یا نوه کوچک‌شان را می‌دهند، اگر چه هر سال تعداد این افراد سفارش‌دهنده کم می‌شود ولی هنوز هم افرادی هستند که کارت تبریک خانوادگی در تهران منتشر می‌کنند.»

کاهش گرایش به ارسال کارت تبریک، شرکت پست جمهوری اسلامی را وادار به عکس‌العمل کرده است. حسن احمدوند، مدیر روابط عمومی شرکت پست، با بیان اینکه متأسفانه ارسال کارت پستال درون شهری و بین‌شهری هر چند کاملاً از بین نرفته ولی نسبت به دو دهه قبل کم شده است. وی افزود: شرکت پست به دنبال احیای این سنت خوب و پسندیده است و به همین دلیل در سایت خود امکانات ویژه‌ای را برای ارسال کارت تبریک قرار داده که مردم می‌توانند با استفاده از این امکانات به عزیزان خود کارت ارسال کنند.»

فرصتی برای مهرورزی

این در حالی است که ارسال مکانیزه کارت تبریک اگرچه بهتر از ارسال پیامک است اما همچنان آن حس خوب هدیه دادن را از بین می‌برد. وقت گذاشتن برای انتخاب و خرید کارت تبریک در واقع اهمیت قائل شدن به کسی است که این کارت به او ارسال می‌شود. در صورتی که قرار باشد همه این مراحل به صورت مکانیزه سپری شود قطعاً آن حس خوب را بر جای نخواهد گذاشت.

اما همه مشکل نداشتن ارسال کارت تبریک تنها به تغییر ذائقه و رسومات مردم مربوط نمی‌شود بلکه کارت‌های خوبی هم موجود نیست که بتوان آنها را برای دیگران ارسال کرد. اگر سری به کارت فروشی‌ها بزنید متوجه می‌شوید اکثر کارت‌ها از طرح‌های یکسان و غیرجذاب تشکیل شده‌اند این در حالی است که در کارت‌های قدیمی از مناظر و نقاط دیدنی درون شهرها و مناظر بیرونی استفاده می‌کردند و در واقع هر کارت نشانگر منطقه سکونت فرد بود. این نوع کارت‌ها جذابیت‌های بیشتری داشت و باعث می‌شد شهروندان برای یادبود، عکسی از نمایی که به نوعی معرف منطقه محل سکونت آنها بود به دوستان و نزدیکان خود ارسال کنند و مناسبت‌ها را به آنها تبریک بگویند. در واقع این طراحی خوب کارت‌ها بود که شهروندان را راغب به ارسال می‌کرد.