شصت (60) سرفصل مدیریتی منابع آب و خاک کشور

گروه کشاورزی: دکتر علی محمدی ترکاشوند مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه کشاورزی در رابطه با لزوم توجه دولت به ظرفیت‌های مدیریتی منابع آب و خاک و تاثیر آن در توسعه کشورسرفصل هایی را نوشته و ارائه دادند.

به گزارش بولتن نیوز، مدیریت آب و خاک یکی از اسباب بسیار قدرتمند و قابل تکیه در سرعت دادن و هموار کردن فرایند توسعه اقتصادی و رسیدن به اهداف استراتژی های اقتصاد به حساب می آید، بخشی که مستلزم توجه ویژه و هر چه بیشتر مديران و مسؤلان است.

وضعیت منابع آب و خاک کشور مناسب نیست و متاسفانه، مدیریت آب و خاک کشور به سمت حل معضلات و چالش¬های رخ¬داده و یا پیش رو نیست. درباره چالش¬های آب و خاک کشور بسیار صحبت شده که در این مقال، به سرفصل¬هایی که باید در مدیریت آب و خاک کشور در نظر گرفت، پرداخته می¬شود:

1- تدوین برنامه جامع آمایش ملی، منطقه¬ای و محلی در تعیین استعداد و تناسب اراضی و ضمانت اجرایی پیاده¬سازی و تمرکز ساختار مدیریتی آب و خاک کشور

2- توسعه الگوی کشت متغیر سالیانه بر پایه تناسب اراضی با توجه به آب مجازی، امنیت غذایی و مزیت نسبی

3- حمایت از توسعه کشاورزی حفاظتی در اراضی کشور

4- در گام نخست یکپارچه¬سازی اراضی دیم شیب¬دار برای شخم در خطوط تراز وکشت نواری و یا احداث باغات در بانکت¬ها

5- امکان تبدیل دیمزارهای کم بازده و شیب¬دار به باغ، کاشت گیاهان دارویی، مراتع پربازده و یا جنگل¬کاری؛ حدود 40 میلیون

هكتار از اراضی کشور در طول سال با بارش 350 میلی متری و حدود 21 میلیون هكتار آن نیز با 400 میلی متر بارندگی مواجه هستند.

6- ایجاد بانکت برای درخت¬کاری در اراضی شیب¬دار خاک¬دار با استفاده از گونه¬های مقاوم به کم آبی و یا درختان مناسب تولید چوب

7- تدوین قوانین مناسب و تسهیل امور واگذاری مدیریت زباله¬های شهری به بخش خصوصی و تولید کمپوست مرغوب از زباله¬های فسادپذیر و تضمین بازار هدف

8- قوانین سخت¬گیرانه در جلوگیری از سوزاندن بقایای گیاهی و برگرداندن آنها به خاک و جایگزینی استفاده از سموم با مبارزه بیولوژیک

9- ایجاد برنامه جامع تامین ماده آلی خاک با سه راهبرد توانمندسازی (کشاورز)، اجرایی و تضمینی، ترغیبی و تنبیهی

10- مدیریت تلفیقی در افزایش ماده آلی خاک و گام به گام با برگرداندن بقایای گیاهی (عدم سوزاندن)، کود سبز، کود حیوانی، خاک¬ورزی حفاظتی

11- شناسنامه‌دار کردن خاک و الزام کشاورز بر آزمون خاک در فواصل زمانی مشخص (آزمون¬های دوره¬ای)
12- توسعه آزمایشگاه¬های خصوصی برای آزمایشات آب، خاک و گیاه و ایجاد اشتغال
13- توصیه کودی و سایر خدمات کشاورزی بر اساس ارائه شناسنامه خاک
14- استفاده از کودپاشی مراتع برای تولید بیشتر و قرق مراتع
15- برآورد، مدیریت و مصرف کود در کشور بر اساس سیستم تلفیقی حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه برای محصولات عمده باغی و زراعی و تعیین اعداد مرجع عناصر غذایی در یک طرح چندساله
16- غنی¬سازی محصولات کشاورزی در مزرعه با مدیریت صحیح توام با مصرف تقسیطی کودهای شیمیایی
17- جلوگیری از تجمع نیترات در محصولات
18- سرمایه¬گذاری دولتی و خصوصی در توسعه، تحقیق، تولید و مصرف کودهای بیولوژیک و جایگزینی مرحله¬ای در یک برنامع جامع با کودهای شیمیای توامان با افزایش ماده آلی خاک
19- تدوین الگوهای کشت متناسب با کشت بقولات (شبدر ویونجه) به عنوان کود سبز در برنامه-های کشت
20- تدوین برنامه¬های کشت بر طبق اصول آیش وکشت تناوبی توسط ادارات کشاورزی شهرستان¬ها و آموزش کشاورزان برای حفظ حاصلخیزی و باروری خاک¬ها و مبارزه با آفات
21- افزایش شور زدایی اراضی قابل اصلاح به کمک منابع آب قابل دسترس و یا هرزآب-های مناسب آبشویی
22- سرمایه¬گذاری در اصلاح بذر و تولید واریته¬های مقاوم به شوری و خشکی
23- سرمایه¬گذاری در تولید قارچ¬های میکوریزا و فرهنگ¬سازی در مصرف آنها توسط کشاورزان برای افزایش جذب آب و عناصر غذایی
24- توسعه کمربندهای سبز شهری و بیابانی با ذخیره هرزآب¬ها و کاشت گونه¬های مقاوم به خشکی
25- توسعه ریز واحه¬های کشاورزی درمناطق خشک با ذخیره¬سازی هرزآب¬ها
26- اختصاص بودجه مناسب به پروژه¬های آبخیزداری و استفاده از ظرفیت مردم محلی در حفاظت عرصه¬های آبخیز محلی
27- توسعه پروژه¬های کلان آبخوان¬داری در هدایت وکنترل سیلاب¬های بزرگ
28- توانمندسازی و ترغیب جوامع محلی و روستایی در تغذیه سفره¬های محلی آب زیرزمینی و توسعه سدهای زیرزمینی
29- برنامه‌ریزی جدی افزایش راندمان آب کشور و تشویق به صرفه جویی تخصیص بهینه منابع آبی با استفاده از سیستم¬های آبیاری نوین و بهره‌گیری از فناوری‌های جدید
30- استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در مدرنیزاسیون آبیاری اراضی و برگشت سرمایه از خرید تضمینی اراضی تجهیزشده کشاورزان توسط دولت
31- ارتقای بهره¬وری آب کشاورزی از طریق توسعه دانش فنی، روش¬های نوین آبیاری و سرمایه‌گذاری
32- استفاده از روش استحصال آب از هوا در مناطق مرطوب کشور برای کاشت درختان و ظرفیت آن در بیابان¬زدایی مناطق مرطوب جنوبی
33- استفاده مناسب از پسابها و آبهای نامتعارف با بهره‌گیری از دانش روز در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار و سرمایه‌گذاری در استفاده از آبهای غیر متعارف و فاضلاب¬های تصفیه شده
34- استفاده از ظرفیت شیرین سازی آب دریا با حجم زیاد شیرین سازی آب در مبدأ و انتقال کوتاه به مناطق جنوبی و مرکزی
35- افزایش ظرفیت تصفیه فاضلاب¬ها توسط بخش خصوصی و خرید آب از آنها و برداشت هزینه¬ها و سود از افزایش عملکرد به واسطه کشت آبی
36- بازنگری و اتخاذ سیاست‌های تشویقی در کاهش مصرف آب به ازای عملکرد و واحد تولیدی
37- الگوی کشت کشور بر اساس منابع آب مجدداً بررسی گردد. محصولات آب بر بر اساس الگوی امنیت غذایی کشت شود و صادرات و واردات محصولات کشاورزی بر اساس آب مجازی شکل بپذیرد.
38- جلوگیری از صادرات آب مجازی و کشت محصولات کشاورزی آب بر (سبزی، صیفی، نیشکر)، کشت محصولات استراتژیک کم‌آب بر (زعفران، گشنیز، کلزا، گل محمدی، جو، گندم، پنبه) با هدف گره گشایی از بحران آب
39- اختصاص کشت سبزی و صیفی به کشت گلخانه¬ای یا عمودی و تخصیص اراضی با کشت محصولات استراتژیک
40- امکان کاشت برنج با غرقاب¬های مقطعی
41- استفاده از منظرهای دیگر جایگزین چمن در همکاری با شهرداری¬ها
42- محاسبه قیمت آب در مناطق مختلف و بر اساس نوع کشت و اقدامات تشویقی و تنبیهی مناسب
43- افزایش تصاعدی قیمت آب چاه¬های آب در کاربری¬های شخصی و احیاء قنوات
44- به کارگیری مدیریت تقاضا با رویکرد مشارکت واقعی بهره برداران در جهت تحویل حجمی آب در زمان و مکان مورد تقاضا
45- توزیع عادلانه منابع آب و نیز توزیع مناسب حق آبه های زیست محیطی
46- توانمندسازي و ظرفيت‌سازي لازم جهت ايجاد تشكل¬هاي آب‌بران و برنامه‌ريزي و ارايه خدمات ترويجي و آموزشي لازم به‌ تشكل¬هاي آب‌بران
47- ارتقاي كارآيي آب از طريق استقرار نظام بهره‌برداري آب كشاورزي و بهبود و اصلاح روش‌هاي آبياري، توسعه روش‌هاي نوين آبياري، توسعه شبكه‌هاي فرعي آبياري و زهكشي و تجهيز و نوسازي اراضی
48- ایجاد پیمان‌های قوی و محکم بین المللی برای استفاده مطمئن و تضمین شده از آب‌های مرزی. توسعه روابط و همکاری‌های منطقه‌ای در راستای استفاده بهینه از منابع آب‌های مرزی و مشترک با کشورهای همسایه
49- افزایش راندمان آبیاری و بهره‌وری مطلوب از منابع آب و خاک از طریق مطالعه و اجرای طرح‌های توسعه روشهای نوین آبیاری تحت فشار و کم فشار احداث شبکه‌های آبیاری و زهکشی یکپارچه سازی و تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی احداث زهکش زیرزمینی و طرح‌های کوچک تامین آب
50- واگذاری مدیریت بهره برداری و نگهداری از تاسیسات و سامانه های آبیاری به استثنای سدها به تشکل¬های بهره برداری مردم‌نهاد ذینفعان و بالا بردن سطح دانش و فنی بر برد آن از طریق آموزشهای لازم.
51- مدیریت نشت و تبخیر انهار و کانال¬های اصلی و فرعی آبیاری
52- جلوگیری از تبخیر آب پشت دریاچه سدها
53- سرمایه¬گذاری تحقیقاتی و اجرایی در بارورسازی ابرها و باران و برف مصنوعی
54- استفاده از تجارب بین المللی (مثل چین) در بیابان زدایی و همکاری های بین المللی در تثبیت بیابان ها و جلوگیری از ریزگردها
55- کنترل انتقال منابع آب بین حوزه ای در مناطق مختلف
56- بررسی امکان ایجاد یک کانال¬ رفت و برگشت آب از دریاهای جنوب به مناطق مرکزی و استقرار تاسیسات آب شیرین کنی و صنایع
57- امکان انتقال اقتصادی برخی صنایع مناطق خشک ایران به سواحل کشور
58- توسعه صنعتی بر اساس پتانسیل منابع آب و خاک کشور
59- مدیریت ضایعات کشاورزی از زمین تا سفره به عنوان راه کاری در حفظ منابع آب و خاک
60- آموزش و آموزش و آموزش: فرهنگ سازی مصرف آب در همه سطوح