بنیانگذار پزشکی نوین در ایران

به گزارش بولتن نیوزمیرزا علی اکبر خان نفیسی، ملقب به ناظم الاطبا، پزشک مشهور، ادیب و دانشمند اواخر دوره قاجار و بنیانگذار پزشکی نوین و مدرن در ایران است.

وی در 15 فروردین سال 1226 هجری شمسی در شهر کرمان متولد شد. پدر و تمام اجدادش به مدت صدها سال به کار طبابت مشغول بودند. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و فراگیری مقدمات طب نزد پدر، در سن 19 سالگی و با توجه به استعداد و هوش سرشار و علاقه فراوان به طبابت، به تهران و مدرسه طب دارالفنون آمد و با جدیت تمام به فراگیری طب نوین پرداخت. در مدت کوتاهی آنچنان در تحصیل طب پیشرفت کرد که به عنوان دستیار و معاون استادان طب دارالفنون انتخاب شد.

در سال 1250 شمسی که قحطی و بیماری های عفونی مهلک، تهران را فرا گرفت، نفیسی با از خودگذشتگی و فداکاری فراوان، برای درمان بیماران خدمات و مجاهدت های بسیار زیاد انجام داد.

وی در سال 1251 شمسی، در پزشکی از دارالفنون فارغ التحصیل شد و در سال 1252 شمسی و به دستور ناصرالدین شاه قاجار، بنیانگذار تاسیس اولین بیمارستان نوین در ایران شد. این بیمارستان در مرکز شهر تهران افتتاح شد و نامش در ابتدا "مریضخانه دولتی" بود. نفیسی به مدت 8 سال ریاست این بیمارستان را برعهده داشت و به لقب "حکیم باشی" شهرت یافت. سالها بعد، در سال 1319 شمسی و به پاس قدردانی از پدر طب ایران، ابوعلی سینا،نام این بیمارستان "سینا" شد و همچنان از مراکز مهم پزشکی ایران است.

نفيسي، یكي از اركان اصلي مكاتب چهارگانه يا اربعه جهت آموزش طب نوين در ايران بود. 4 پزشك نامي و معروف آن دوران كه خود از اولين فارغ التحصيلان پزشكي دارالفنون بودند، مسووليت آموزش باليني طب نوين را بر عهده داشتند. مكاتب اربعه يا چهارگانه، در حقيقت، مطب اين 4 پزشك حاذق ايراني بود كه دانشجويان طب تحت نظارت اين اساتيد به فراگيري باليني طب نوين مي پرداختند. مطب اين پزشكان در تهران بود و دانشجويان طب پس از آموزش در مطب هر يك از اين 4 پزشك مشهور و با تاييد آنها مدرك طبابت دريافت مي كردند.

اين 4 پزشك مشهور عبارت بودند از :

1- ميرزا زين العابدين خان ضرابي، مشهور به مؤتمن الاطبا

2- ميرزا علي اكبرخان نفيسی، مشهور به ناظم الاطبا

3- ميرزا ابوالحسن خان بهرامي

4- ميرزا سيد حسين خان هنجن، مشهور به نظام الحكما

نفيسي، در سال 1254 شمسی از پایه گذاران مجلس "حفظ الصحه" ( سازمان نظام پزشکی امروزی) بود و در سال 1260 شمسی، به خراسان رفت و بنیانگذار بیمارستان نوین دارالشفای آستان مقدس امام رضا در مشهد شد وبه خاطر خدماتش از طرف دولت به نشان و حمایل سرتیپی نایل آمد.

وی در سال 1276 شمسی، مدرسه شرف، اولین مدرسه و دبیرستان نوین در ایران را بنیان نهاد و کتابخانه عمومی به نام کتابخانه ملی مرکزی ایران در تهران را تاسیس کرد. او همچنین پزشک مخصوص دربارمظفرالدین شاه قاجار بود و در سال 1285 شمسی، ناظم الاطبا یکی از افراد بسیار موثری بود که مظفرالدین شاه قاجار را برای صادر کردن فرمان مشروطیت تشویق کرد.

در سال 1284 شمسی و در همه گیری مهلک بیماری وبا در تهران، خدمات ارزنده ایی برای کنترل این همه گیری انجام داد و رساله ایی در مورد بیماری وبا به رشته تحریر درآورد.

وی بیش از پنجاه سال از عمر خود را صرف درمان بیماران کرد و پایه گذار طب نوین و مدرن در ایران شد. او تالیفات متعددی در طب ودرعلم تشریح، آسیب شناسی و جراحی دارد، از جمله کتاب "پزشکی نامه" و شاخص‌ترین اثر وی در زمینه علوم غیرپزشکی، کتاب "فرهنگ لغات نفیسی" است. این کتاب 4 جلدی بزرگ، نخستین فرهنگ نامه فارسی است و نفیسی بیش از 25 سال برای تهیه و تالیف آن زحمت کشید.

میرزا علی اکبر خان نفیسی، در 8 تیر سال 1303 شمسی و در سن 77 سالگی در تهران چشم از جهان فروبست.

امروز پس از گذشت یک قرن، پزشکی ایران در جهان می درخشد و هزاران پزشک و متخصص سرشناس این سرزمین، نه تنها در ایران که در سراسر جهان می درخشند و این میراثی جاودانه برای میرزا علی اکبر خان نفیسی، بنیانگذار پزشکی نوین در ایران است. یادش گرامی ...

تهیه و تنظیم :

دکتر حسین شهزادی – فوق تخصص قلب کودکان – مرکز قلب شهید رجایی