اثر حذف یارانه سوخت روی تورم چه خواهد بود

گروه اقتصادی ـ حامد قدوسی*: در جلسه «موانع گفت‌وگو بین اقتصاددانان» به مانع «فقدان داده و روش‌های دقیق برای حل‌وفصل اختلافات» اشاره کردم. منظورم گزاره‌ها و ادعاهایی است که طرفین بحث برای سال‌های طولانی آن را تکرار می‌کنند ولی چون گزار‌ه‌ها به آزمون تجربی گذارده نمی‌شوند، اولاً دعوا بدون هیچ نتیجه‌ای ادامه می‌یابد و ثانیاً افراد برای بیان گزاره‌های بی‌پایه «هزینه اعتباری» نمی‌پردازند چون می‌دانند ادعایشان قرار نیست مورد آزمون دقیق قرارگرفته و رد شود. درنتیجه می‌توانند یک گزاره شاذ یا دور از ذهن را بیان کرده و مدت‌ها از منافع بیان چنین گزاره‌ متفاوت و عجیبی منتفع شوند.

به گزارش بولتن نیوز، برای مثال می‌توان گفت: نزدیک ۱۵ سال است که در مورد اثرات هدفمندسازی یارانه‌ها روی تورم و بودجه دولت اختلاف است. یک گروه مدعی هستند که چنین اثری یک‌بار و آن‌هم کوچک خواهد بود و گروه دیگری مدعی هستند که در صورت آزادسازی قیمت سوخت و حذف یارانه‌ها تورم عظیمی در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود. این سؤال که «اثر حذف یارانه سوخت روی تورم چه خواهد بود»، سؤال بسیار ملموس و انضمامی است که علم اقتصاد ابزارهای مختلفی برای پاسخ دادن به آن دارد و اگر روش درست به کار گرفته شود باید به جواب نهایی آن رسید و سیاست‌گذار و جامعه را از تشتت ذهنی، تردید و بی‌عملی نجات داد.

در دنیا هم موضوعات مشابه فراوان است ولی سعی می‌شود که «تکلیف» ادعاهای رقیب روشن شود. یادم هست که چند سال پیش بحث حذف ممنوعیت صادرات نفت خام آمریکا مطرح بود. یک گروه مدعی بودند این کار باعث افزایش قیمت داخلی بنزین می‌شود و یک گروه هم مدعی کاهش قیمت بنزین بودند. نهایتاً چندین مقاله تخصصی نوشته شد و با این‌که اعداد متفاوت بود ولی جمع‌بندی کلی این بود که رفع ممنوعیت صادرات باعث «کاهش» قیمت بنزین برای مصرف‌کننده داخلی می‌شود و بر همین اساس هم تصمیم گرفته شد.

برای حل این نوع اختلافات در اقتصاد ایران می‌توان کنفرانس/کارگاه کاملاً هدفمند و مشخص حول سؤالات مشخص ترتیب داد؛ مثلاً یک کارگاه دوروزه تخصصی با عنوان کاملاً مشخص «تخمین اثر حذف یارانه سوخت روی تورم» داشته باشیم و از متخصصان مختلف دعوت کرد تا مقالات خود را ارسال کنند. طبعاً مقالات مختلفی با روش‌های متفاوت (مثل مدل CGE، روش داده-ستانده، اقتصادسنجی سری زمانی، اقتصادسنجی Event Study، ...) و نتایج مختلف به این کنفرانس خواهد رسید. هدف چنین کنفرانس تخصصی و عمل‌گرایی باید این پاسخ به سؤالاتی از این نوع باشد:

۱) چرا بین نتایج تخمین‌های مختلف اختلاف هست؟ ریشه اختلافات در کدام پارامترها است؟
۲) کدام مقالات روش قوی‌‌تری دارند و کدام مقالات دچار ضعف نظری/علمی هستند؟
۳) توزیع آماری نتایج تخمین‌زده شده چه شکلی دارد؟
۴) بازه خطا و اطمینان نتایج تخمین‌زده شده کجا است؟
۵) برای رسیدن به نتایج دقیق‌تر چه داده‌هایی باید در اختیار محققان قرار گیرد؟
۶) برای رسیدن به نتایج دقیق‌تر چه تکنیک‌های پیشرفته‌ای باید به کار گرفته شود؟

روش رسیدن به پاسخ این سؤالات را هم می‌دانیم: استفاده از داوران جدی، متخصص و بی‌طرف، تخصیص «منتقد» (Discussant) به هر مقاله و درخواست از او برای باز کردن جعبه سیاه مقاله و نقد آن، دادن فرصت کافی به مخاطبان برای ارائه نقدها و سؤالات فنی و نهایتاً تشکیل پنل‌هایی از نویسندگان مقالات مختلف برای بررسی و مقایسه فروض و روش‌هایشان و رسیدن به مبانی مشترک است. شبیه این تجربه را در دنیا برای مدل‌های ارزیابی جامع اقلیم (IAM) زیاد داشته‌ایم: سال‌ها است که کارگاه‌های تخصصی تشکیل می‌شود که مدل‌های رقیب فروض و پارامترهای مدل خود را باهم مقایسه می‌کنند و نهایتاً در طول زمان، جامعه علمی به یک سری نتایج مشترک و قابل‌قبول همه همگرا شده است.

اگر چنین سنتی باب شود، تکلیف یک سری از سؤالات و ابهامات کلیدی در اقتصاد ایران را می‌توان تا حدی مشخص کرد و به‌جای گیرکردن در بحث‌های تکراری و بی‌فایده، از آن عبور کرده و در مورد سطح جدیدتر مسائل بحث کرد.

*مدرس اقتصاد دانشگاه استیونس نیوجرسی

انتهای پیام/#