کد خبر: ۳۳۹۶۵۴
تاریخ انتشار:
عصاره فرهنگ ایران زمین

ظرافت‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی «نوروز»

در هم آمیختگی ملیت ایرانی و معنویت دینی در نوروز از نکاتی است که باعث شده این رویداد تبدیل به عصاره فرهنگ ایران زمین در همه ادوار شود.
گروه میراث فرهنگی: «عید نوروز مبارک به غنی و درویش/ یارِ دلدار! ز بتخانه دری را بگشا.»؛ نوروز، یک فرهنگ اصیل و البته جامع است؛ فرهنگ پاکیزگی، دوستی، آشتی، مهربانی، همنوایی، میانه روی و گردهمایی.


به گزارش بولتن نیوز، نوروز در عین حال فرهنگ وقت شناسی، شُکرگزاری، اندیشه ورزی، اندازه گیری، آینده نگری و تحول محوری هم هست.

در حقیقت وقتی در استقبال از نوروز و بهار و در روزهای ابتدایی آن، به چنین مواردی دعوت شده ایم، پس باید اعتراف کنیم که نوروز، فرهنگی جامع و همه جانبه است که باید آن را پاس بداریم.

نو شدن در نوروز

نوروز را از آن جهت عید می‌نامیم که بازگشت به خود است و تمرینِ محاسبه نفس. نوروز، فرصت مناسبی برای مرور یک سال گذشته و برنامه ریزی برای یک سال آینده است.

نوروز با همه تغییر و تحول و نگاهِ رو به جلو، یادآور گذر ایام نیز هست:

«بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین
کاین حکایت ز جهان گذران ما را بس.»

نوروز، یعنی نو شدن، تازه شدن و روزِ نو:

«درخت، غنچه برآورد و بلبلان مستند
جهان، جوان شد و یاران به عیش بنشستند.»

نوروز، در عین حال که فصل رویش است و به عنوان جشنی فرهنگی با زندگی مردم پیوند دارد، یادآور رستاخیز نیز هست:

«کنون که در چمن آمد، گل از عدم به وجود
بنفشه در قدمِ او نهاد سر به سجود»

و یا

«نوبهار آمد و بشکفت  به یک بار جهان
بر سر افکند زمین هرچه گُهر داشت نهان»

و یا

«هست بُرهان بر وجود رستخیز
این بهارِ نو، ز بعدِ برگ ریز.»

نوروز چنان در فرهنگ ایران زمین ماندگار است که در فرهنگ جهانی هم ماندگار شد؛ آنجا که در سال ۲۰۰۹، توسط سازمان علمی فرهنگی ملل متحد (یونسکو) به عنوان میراث غیر ملموس جهانی ثبت شد؛ میراثی که توسط حداقل ۳۰۰ میلیون نفر از ساکنان زمین و طی بیش از ۳ هزار سال در حوزه جغرافیایی خاورمیانه، آسیای مرکزی و برخی نقاط دیگر جهان، گرامی داشته شده و می شود. پس از ثبت یونسکو بود که مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز در سال ۲۰۱۰، روز ۲۱ مارس یا اول فروردین را به عنوان روز بین المللی نوروز در تقویم خود جای داد.

نوروز نیازمند آماده‌سازی

برای پاسداشت نوروز، فرهنگ ما بر این قرار گرفته که خود را برای رسیدن بهار، آماده می‌سازیم؛ به بیان دیگر، بهار و نوروز برای ایرانیان، همیشه نیازمند نوعی آماده سازی بوده که «پیک بهاری» و «نوروزخوانی» در همین زمینه قابل اشاره است.

همچنین خانه تکانی در هر دو وجه خانه تکانی ظاهری و خانه تکانی باطنی دل از رذائل، از آداب آماده شدن برای استقبال از نوروز است. تهیه پوشاک نو و نظافت هم نوعی دیگر از آماده شدن برای بهار است.

نوروز همچنین، سنت ایرانیان را با ایمان خداباوران در هم می‌آمیزد. متون دینی در این باره سرشار است از پاسداشت نوروز (با تعبیر روایی نیروز) که به طور مثال می توان به این روایت امام صادق علیه السلام اشاره کرد:

«اِذا کان یَوم النّیروز، فَاغتَِسل و اَلبِس اَنظَفَ ثیابَک و تَطَیَّب بِاَطیَبِ طیبِک... هرگاه نوروز بود، پس خود را پاکیزه کن و بهترین لباس‌ها را بپوش و با بهترین عطرها، خود را معطر گردان...» (وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۷۲)

روز میثاق خدا با بندگان برای خداپرستی

جالب این است که در ادامه همین روایت به استحباب روزه و نماز مستحبی در نوروز اشاره می‌شود و حتی در روایات دیگر از نوروز به عنوان «روز میثاق خدا با بندگان برای خداپرستی»، «روز به زمین نشستن کشتی نوح»، «روز شکسته شدن بت‌ها توسط ابراهیم(ع)» و «روز رفتن علی بر دوش پیامبر علیهما السلام برای سرنگون کردن بت‌های داخل خانه خدا» نام برده شده است. (وسائل الشیعه، ج۸، ص ۱۷۳و۱۷۴)

همچنین آن گونه که برخی روایات ما اشاره دارند، روز غدیر خم و انتصاب امیرالمومنین علیه السلام به ولایت نیز، مصادف با نوروز شمسی بوده است. (وسائل الشیعه، ج۸، ص۱۷۳)

همایون روز نوروز است، امروز و به فیروزی
به اورنگ خلافت کرده شاه لافتی، مأوی.

این گونه است که ما برای لحظات تحویل سال، به دعا کردن و حضور در اماکن متبرکه عادت داریم و دعای پرمغز «یا مُقلّب القلوب والابصار»، همگان را به تقلیب و دگرگونی باطنی، تدبیر ایام، تحویل دادن همه بدی‌ها و تحویل گرفتن همه خوبی‌ها فرا می‌خواند:

ز کوی یار می آید، نسیم بادِ نوروزی
از این باد ار مدد خواهی، چراغِ دل برافروزی.

این هفت سین آرمانی

در عین حال نمی‌توان از نوروز دم زد و هفت سین آرمانی مطرح نشود.

هفت در میان اعداد، از ارزش خاصی برخوردار است و آن را عددی مقدس می‌شمارند که تداعی کننده مواردی مانند «هفت آسمان» است.

این هفت سین البته در فرهنگ نوروز، نشان دهنده نام‌هایی است که باید هم پارسی باشد، هم خوراکی باشد، هم ریشه گیاهی داشته باشد و هم اینکه تنها یک کلمه بوده و ترکیبی نباشد.

بر این اساس، مواردی مانند سکّه، سفره و سماور هفت سین اصلی نیستند و هفت سین اصیل ایرانی عبارتست از:

سبزی؛ نماد زندگی و خوش اخلاقی و شادابی.

سیب؛ نماد صحت و سلامتی.

سنجد؛ نماد سنجیدگی در امور و خِرَدگرایی و دعوت به عقل.

سیر؛ نماد قناعت و عدم تجاوز به حقوق دیگران.

سماق؛ نماد تحمل دیگران و صبر و امید و عدالت.

سرکه؛ نماد پذیرش ناملایمات زندگی و تسلیم بودن در برابر اراده الهی.

سمنو؛ نماد قدرت و مبارزه با ضعف و سستی.

این ها در سفره‌ای چیده می شود که در میان سفره، کتاب آسمانی و در چهار گوشه سفره، شمعی روشن است. همچنین در بالای سفره، آینه قرار می گیرد و ماهی قرمز، نان، گُل، تخم مرغ رنگی و ... هم به این سفره، نشاط می بخشند. سنت دیگر هم قرار دادن کاسه ای آب در سفره است تا روشنایی نیز باشد.

بهارا، زنده مانی زندگی بخش
به فروردین ما فرخندگی بخش.

سه روز نخست بهار به دید و بازدید و حضور در کنار قبور اموات می گذرد تا سنت حسنه صله رحم، پابرجا بماند. همچنین در این دید و بازدیدهاست که چنانچه کینه و کدورتی وجود داشته باشد، دفن شود و سال جدید با آرامش و آشتی همراهی کند.

از روز چهارم به بعد، نوبت به سفر، استراحت، تفریح و پاسداشت اوقات فراغت می رسد تا از رهگذار سفر ظاهری، سفر باطنی از بدی‌ها به خوبی‌ها هم مرور شود؛ البته سفر ظاهری الزاما به معنای سفر دور و دراز و هزینه کردن آنچنانی نیست و گاهی فایده یک سفر چند ساعته درون شهری برای فردی، بیش از سفری چند روزه به اقصی نقاط است.

این گونه است که روز پایانی تعطیلات، یعنی روز سیزدهم فروردین هم به روز طبیعت مشهور است تا توجه به محیط زیست و یاری گرفتن از او و یاری رساندن به او هم در فرهنگ جامع نوروز، قرار داشته باشد.

همه در عید به صحرا و گلستان بروند
منِ سرمست ز میخانه کنم رو به خدا.

عیدی دادن سنتی برای پاسداشت محبت‌ها

سنت عیدی دادن و عیدی گرفتن هم در نوروز، پاسداشتِ محبتِ بزرگترها به کوچکترها و هم احترام کوچکترها به بزرگترهاست. همچنین سنت هدیه دادن و توجه به محرومان و مستمندان هم در همین کار حسنه نهفته است.

نوروز برای ما ایرانیان، یادآور پیام های نوروزی حضرت امام (ره)و حضرت آقا هم هست تا در تقلیب قلوب و احوال، پیامی هم از سِرِّ جان، به گوش هموطنان برسد و ره توشه ای برگیرند.

البته چند سالی است که سنّتِ حسنه انتخاب شعار سال هم به پیام نوروزی اضافه شده است که از جمله آن شعارها می‌توان به «سال نهضت خدمتگزاری»، «سال پاسخگویی سه قوه به ملت ایران»، «سال نوآوری و شکوفایی»، «سال اصلاح الگوی مصرف» و «سال ملت و دولت؛ همدلی و همزبانی» اشاره کرد.

کوتاه سخن آن که نوروز، عصاره فرهنگ ماست و شاید لازم باشد که در نوروز، هر کس بر این نکته هم تامل کند که آیا می‌توان کاری کرد که هر روز، نوروز باشد؟

برآمد باد صبح و بوی نوروز
به کام دوستان و بخت پیروز

مبارک بادت این سال و همه سال
همایون بادت این روز و همه روز

شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.

bultannews@gmail.com

نظر شما

آخرین اخبار

پربازدید ها

پربحث ترین عناوین