مذاکرات صلح سوریه نتیجه خواهد داد؟

گروه بین الملل-مذاکرات بین المللی در مورد بحران سوریه هفته گذشته در وین آغاز شد. در این نشست، نمایندگان 17 کشور گرد هم آمدند تا برای رسیدن به راه حل بحران سوریه پای بحث بنشینند.

به گزارش بولتن نيوز،ایران برای نخستین بار در طی چند سال گذشته به این مذاکرات دعوت شده بود، مساله ای که امیدواری ها به تکرار نشدن ناکامی های قبلی و موفقیت مذاکره کنندگان را افزایش داده بود.

اما گفتکوها در این مذاکرات هفت ساعته، در نهایت به نتیجه مطلوبی منتهی نشد و بدون رسیدن به توافق خاصی، این کنفرانس پایان یافت و وعده برگزاری جلسات در آینده نزدیک داده شد.

در این اوضاع، تردیدهای زیادی در مورد امکان نتیجه بخش بودن مذاکرات وجود دارد. حسین امیر عبداللهیان، معاون وزیر خارجه چندی پیش اعلام کرد که در صورتی ایران به این نتیجه برسد که در اثر پافشاری برخی طرف های منطقه ای بر پیگیری سیاست های غیرسازنده خود، این گفتگو ها کمکی به حصول یک راهکار سیاسی واقع گرایانه برای حل بحران نمی کند، ایران از این مذاکرات خارج خواهد شد.

این تهدید بازتاب گسترده ای در سطح رسانه های جهانی داشت و از آن به عنوان نشانه اختلافات شدید طرفین گفتگوها و تیره بودن چشم انداز موفقیت آن یاد شد.

در همین ارتباط، پایگاه خبری-تحلیلی «میدل ایست آی» معتقد است که در شرایط کنونی راهکار سیاسی واقع گرایانه ای برای پایان دادن به درگیری ها در سوریه وجود ندارد. این پایگاه می نویسد:
 همه ما مدافع دنبال کردن مذاکرات صلح هستیم، مساله ای که در خیلی از بحران های داخلی و بین المللی مورد غفلت واقع شده است. اما مشخص است که کنفرانس بین المللی سوریه که اولین جلسه آن روز جمعه 30 اکتبر در وین برگزار شد، یک فرآیند بی حاصل است که در پیگیری هدف صلح ناتوان خواهد بود، مساله ای که دولت اوباما از آغاز این مذاکرات به خوبی می دانست.

آمریکا آشکارا به دعوت از ایران برای شرکت در کنفرانس اشاره می کند، برخلاف مذاکرات قبلی تحت حمایت سازمان ملل در مورد سوریه که در ژانویه و فوریه 2014 برگزار شده بودند. در آن کنفرانس ها، ایران به اصرار آمریکا و بعضی از کشورهای منطقه دعوت نشده بود، با وجود اینکه بعضی کشورها مانند واتیکان که کمترین ظرفیتی برای مشارکت در فرآیند صلح نداشتند نیز در میان چهل کشور دعوت شده بودند.
مشارکت ایران در کنفرانس وین یک گام مثبت بود. با این وجود، در کنفرانس یک مشکل بزرگ وجود داشت: هیچ کدام از طرف های درگیری ها در سوریه دعوت نشده بودند. در حالی که در مذاکرات سال 2014 نمایندگانی از دولت سوریه و بعضی از گروه های مخالف مسلح این کشور حاضر بودند. اتخاذ این تصمیم بدان معنی است که کشورهای دیگر باید برای حل بحران حرکت کنند و مشخص نیست که اگر برآیند مذاکرات خوشایند طرف های واقعی درگیری نباشد چه اتفاقی می افتد.

این ایده که دیگران به نمایندگی از دو طرف درگیری برای حصول صلح مذاکره کنند به خودی خود ایده ای منطقی است که در تاریخ سابقه داشته است. برای مثال آمریکا در ژانویه 1973 از طرف ویتنام جنوبی با ویتنام شمالی مذاکره کرد تا جنگ آمریکا در ویتنام پایان یابد. وابستگی کامل رژیم حاکم در ویتنام جنوبی به آمریکا و حضور سنگین این کشور در خاک ویتنام موجب می شد که تصور شود تبعیت این رژیم از دستور آمریکا تضمین شده است.

اما باید توجه کرد که این توافق به صلح منجر نشد. رژیم ویتنام جنوبی تمایلی به آتش بس یا حل و فصل سیاسی بحران نداشت، و جنگ دو سال دیگر ادامه یافت تا اینکه حمله بزرگ شمالی ها در سال 1975 به نبرد پایان داد.

با مقایسه بحران ویتنام با سوریه یک نکته مهم به چشم می آید و آن اینکه تفاوت زیادی بین جایگاه آمریکا در نمایندگی طرف ویتنامی با جایگاه ایران و روسیه در نمایندگی دولت سوریه وجود دارد. آمریکا برای بیرون آمدن از گرداب جنگی مذاکره می کرد که خودش آن را شروع کرده بود، مانند عراق، با این تصور غلط که نیروی نظامی شکست ناپذیر آن توانایی کنترل اوضاع بعد از آغاز جنگ را تضمین می کند. همچنین آمریکا به خاطر فشار سنگین داخلی برای پایان جنگ ویتنام، به شدت مشتاق رسیدن به نتیجه بود. اما ایران امنیت خود را در گرو نبرد در سوریه می بیند، وگرچه منافع سیاسی و امنیتی روسها در سوریه به این وضوح مشخص نیست، اما آنها نیز تمایلی برای رسیدن به توافقی که احتمال پیروزی تروریسم در سوریه را به همراه دارد نخواهند داشت.

چشم انداز تبعیت تروریست های مسلح از توافق صلح تیره است. اگر مخالفان تحت حمایت آمریکا توان تهدید کردن دولت سوریه را داشتند، شاید می شد آنها را در معادلات به حساب آورد. دولت اوباما تلاش کرده تا این تصویر به وجود آید که نیروهای به اصطلاح «میانه رو» در سوریه، در واقع همان تروریست هایی که مایل به همکاری با آمریکا هستند، نقش اصلی را در مقابل دولت سوریه به عهده دارند. اما در واقعیت، اکثر این نیروهای «میانه رو» یا جذب تروریست های جبهه النصره و دوستانش شده اند یا با آنها همکاری می کنند.

تفاوت شدید تعریف ها از مخالفان مسلح دولت سوریه با واقعیت برای نخستین بار در سپتامبر 2013 آشکار شد. این زمانی بود که سه گردان از مبارزان «میانه رو» به طور غیرمنتظره به جبهه النصره پیوستند. جبهه النصره مخالف گروه به اصطلاح «ائتلاف ملی سوریه» بود که در نوامبر 2012 در دوحه و تحت فشار آمریکا و بعضی از کشورهای منطقه شکل گرفته بود و مخالف اصلی نظام سوریه نشان داده می شد.

نمایان شدن نقش محوری افراط گرایان در نبرد ضد دولت سوریه در فاصله سال 2014 و 2015 سرعت بیشتری گرفت، زمانی که گروهک های «جبهه انقلابیون سوریه» و «حرکات الحزم» که از بزرگترین دریافت کنندگان تسلیحات سازمان سیا و سعودی ها بودند جذب النصره شدند.

این مسائل تبعات منفی روشنی برای فرآیند مذاکرات صلح داشته است. در کنفرانس ژنو دو در ژانویه 2014 که تحت نظارت سازمان ملل برگزار شد، تنها نماینده مخالفان گروه مورد حمایت آمریکای «ائتلاف ملی سوریه» بود که به هیچ عنوان تهدید نظامی خاصی متوجه دولت سوریه نمی کرد. از غایبان این کنفرانس می توان به داعش و نماینده القاعده در سوریه یعنی جبهه النصره اشاره کرد که از توان نظامی بسیار بیشتری برخوردار بودند.

اما نه داعش و نه جبهه النصره کوچکترین تمایلی به شرکت در یک کنفرانس صلح ندارند. گروهک احرار الشام، یکی از متحدان جبهه النصره، شرکت هر گروهی در مذاکرات صلح را «خیانت» دانسته است.

دولت اوباما اعلام کرده است که خواسته آن در کنفرانس وین آماده شدن یک «نقشه راه» برای انتقال قدرت است. آمریکا همچنین اعلام کرده است که خواهان حفظ نهادهای دولت سوریه، از جمله ساختار ارتش سوریه است. داعش و القاعده هردو سازمان های افراط گرایی هستند که اعلام کرده اند به دنبال جایگزینی دولت سوریه با یک حکومت اسلامی هستند که هیچ ردی از ساختار کنونی در آن نباشد.

زمانی که احتمال هیچ آتش بس یا توافقی با داعش و جبهه النصره وجود ندارد، دولت سوریه نیز مشوقی برای نشان دادن انعطاف برای حل و فصل بحران نخواهد داشت. همچنین، نه روسها و نه ایرانی ها به خاطر رسیدن به توافق با گروه های مخالف بی خاصیت تلاشی نخواهند کرد.
در این میان، سیاستگذاران دولت اوباما که متعهد به حفاظت از خط پروپاگاندای خود و جلوگیری از عیان شدن واقعیات هستند، تلاش می کنند که به افکار عمومی جهانیان القا کنند این وظیفه روسها و ایرانی هاست تا با راضی کردن نظام سوریه به تبعیت از خواسته های غرب، مساله را تمام کنند.

وزیر خارجه آمریکا جان کری چند روز بعد از برگزاری اجلاس وین در جمعه هفته گذشته اعلام کرد که «راه پایان جنگ این است که از آقای اسد خواسته شود به فرآیند انتقالی و تشکیل دولت جدید کمک کند.» کری ادامه داد که روسیه در انجام این کار ناتوان نشان داده است، و در عوض تصمیم گرفته است که از دولت سوریه حمایت کند، پس «مخالفان از مبارزه با اسد دست بر نخواهند داشت.»

شاید این عجیب باشد که کری چنین موضعی را که به شدت از واقعیت های سیاسی-نظامی سوریه به دور است را اتخاذ کرده است. اما باید قبول کنیم که اعتراف به واقعیات از سوی دولت آمریکا کمی دشوار است. در صورت تغییر موضع آمریکا، سوالات ناخواسته ای در مورد تصمیم آنها در سال 2011 برای همکاری با سعودی ها، قطری ها و ترک ها با هدف تغییر هرچه سریع تر دولت سوریه برانگیخته خواهد شد. ائتلاف این کشورها نه تنها به حضور فزاینده افراط گرایان در سوریه اعتراض نمی کرد، بلکه آن را ابزاری مفید برای خلاص شدن از شر رییس جمهور بشار اسد می دانست.

استراتژی فاجعه بار دولت اوباما در سوریه منجر بدان شده است که کنفرانس صلح سوریه تنها یک نمایش باشد که توجه جهانیان را از این واقعیت که در شرایط کنونی هیچ راهکار واقع گرایانه ای برای پایان دادن جنگ در سوریه وجود ندارد دور می کند.
 
منبع: معاونت سیاسی وزارت دفاع