آثار بورس کالا در توسعه صنعت فولاد کشور

 به گزارش بولتن نیوز، اولین بورس كالایی كشور در شهریور ماه 1382 تحت عنوان سازمان كارگزاران بورس فلزات تهران تشكیل شد. در این بورس انواع فلزات نظیر فولاد، آلومینیوم و مس و ... در قالب قراردادهای نقدی، سلف و نسیه معامله می‌شد و هدف آن همانند سایر بورس‌های مشابه ایجاد بازاری شفاف، قانونمند، رقابتی و منصفانه بود كه قیمت كالاها در آن بر اساس ساز‌ و کار عرضه و تقاضا تعیین شود.

دومین بورس كالایی در شهریور ماه 1383 به نام سازمان كارگزاران بورس كالای كشاورزی ایران تشكیل شد. این بورس با ساختاری مشابه بورس فلزات اقدام به پذیرش كالاهای كشاورزی از قبیل گندم، جو، ذرت، كنجاله، خرما و... در قالب قراردادهای نقدی، سلف و نسیه می‌كرد. با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار در سال 1384 و تصمیم شورای عالی بورس، سرانجام بورس‌های فلزات و کشاورزی در یکدیگر ادغام و بورس واحدی با عنوان بورس کالای ایران تشکیل شد و پس از آن رینگ فرآورده های نفتی و محصولات شیمیایی نیز در همین بورس آغاز به کار کرد. ادغام بورس‌ها و تشکیل بورس کالای ایران که هم اکنون به ‌عنوان تنها بورس کالایی کشور مشغول فعالیت است، در واقع همسو با تجربه جهانی بورس‌ها بود؛ چرا كه با ادغام بورس‌ها، فعالین بازار به راحتی می‌توانند با مراجعه به یك بورس، كلیه‌ كالاهای مورد نیاز خود را در گروه‌های مختلف كالایی نظیر محصولات كشاورزی، فلزات، فرآورده‌های نفتی، محصولات پتروشیمی و... معامله نمایند و این امر سبب کاهش هزینه‌های معاملاتی به حداقل ممكن می‌شود.

بورس کالای ایران در حال حاضر با تجربه‌ای نزدیک به 12 ساله و پذیرش حدود 170 کالا، به داد و ستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی و نیز محصولات کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه و سلف و معاملات ابزارهای مشتقه مشغول است و تاکنون گام‌های مهمی در مسیر نیل به پویایی اقتصادی کشور برداشته است.

یکی از قدیمی‌ترین کالاهای مورد معامله در بورس کالای ایران فولاد و محصولات آن می‌باشد که قبل از شکل‌گیری بورس کالا نیز در سازمان كارگزاران بورس فلزات تهران از سال 1382 مورد داد و ستد قرار می‌گرفت. این کالا یکی از محصولات استراتژیک کشور به شمار رفته و به دلیل پیوندی که با بخش مسکن و سازندگی دارد، همواره در کانون توجه فعالان اقتصادی و نهادهای حاکمیتی و نظارتی کشور قرار می‌گیرد.

مقاطع فولادی به دلیل قدمت حضور آن در بورس کالای ایران و نیز حضور تولیدکنندگان اصلی آن‌ها در بورس، یکی از گروه های کالایی می باشد که قیمت آن‌ها همواره مورد توجه ویژه فعالان بازار این محصول بوده است.

 

فولاد در 4 زیرگروه اصلی مقاطع طولی (شامل تیرآهن، میلگردها، ناودانی، نبشی، سیم فولادی، لوله و پروفیل)، مقاطع تخت (شامل انواع ورق‌ها و تسمه‌های فولادی)، شمش‌ها (شامل اسلب، بلوم و بیلت، شمش چدن) و قراضه‌ها (شامل انواع ضایعات) در بورس کالای ایران پذیرش شده است.

بنابراین با توجه به سهم قابل توجه معاملات فولاد در بورس کالای ایران از کل معاملات این کالا در کشور، بورس کالای ایران هم اکنون مرجع اصلی تعیین قیمت فولاد و محصولات آن در کشور به شمار می‌رود و  قیمت فولاد در بازارهای ثانویه بر پایه نرخ‌های کشف شده در بورس کالای ایران تعیین می‌شود.

بورس کالا مرجع اصلی قیمت فولاد

در واقع تاسیس بورس کالای ایران و انجام معاملات در آن، چرخه کاملی از تولید تا مصرف‌ را بدون حضور واسطه فراهم کرد. به این معنا که این اقدام باعث شد متقاضیان محصولات نهایی فولاد، بتوانند بدون واسطه محصولاتی مانند میلگرد و تیرآهن را از بورس کالا تهیه کنند؛ این امر علاوه بر کاهش هزینه برای مصرف‌کننده، زمینه افزایش تقاضا در صنعت فولاد را هم در بخش بالادستی (تولیدکننده محصولات اولیه) و هم در صنعت پایین‌دستی (محصول نهایی) فراهم ‌آورد که علاوه بر ایجاد تعادل در بازار و کاستن از نگرانی‌های تولید‌کنندگان فولادی، از اختلال در عرضه و تقاضای این محصول نیز کاست. با این اوصاف باید تاثیرات بلندمدت ورود فولاد به بورس را در بهبود جریان قانونمند معاملات فولاد، کاهش واسطه‌ها و افزایش حجم تولید کارخانه‌های فولادی بسیار پررنگ و موثر قلمداد کرد که با گذشت زمان اثرات آن برای فعالان بازار و صنعت فولاد بیشتر نمایان شده است.

با توجه به سهم قابل توجه معاملات فولاد در بورس کالای ایران از کل معاملات این کالا در کشور، بورس کالای ایران هم اکنون مرجع اصلی تعیین قیمت فولاد و محصولات آن در کشور به شمار می‌رود و قیمت فولاد در بازارهای ثانویه بر پایه نرخ‌های کشف شده در بورس کالای ایران تعیین می‌شود.

در عین حال مکانیزم دقیق، شفاف و مطمئن بورس کالای ایران برای معاملات انواع کالاها از جمله فولاد که مبتنی بر حراج حضوری و تقابل مستقیم عرضه و تقاضا می‌باشد، این اطمینان را به بازار می‌بخشد که قیمت این کالا – با به حداقل رسیدن دخالت دولت در مکانیزم کشف قیمت – به کل بهینه تعیین می‌شود.

با توجه به عدم کفایت منابع بانکی و تجربه جهانی در خصوص حرکت به سمت تامین مالی با محوریت بازار سرمایه و بورس های کالایی، برقراری امکان مدیریت ریسک و تامین مالی از طریق ابزارهای نوین مالی در بورس کالا، بستر مناسبی را برای رشد و توسعه پایدار در بخش تولید، هدایت منابع به سمت فعالیت های مولد و بنگاه‌های تولیدی، جلوگیری از حرکت منابع به سمت سفته بازی و تخصیص بهینه منابع  فراهم می سازد.

طی سال 1393 در پی معامله سلف حدود 8.6 میلیون تن در رینگ محصولات صنعتی و معدنی، تامین مالی کوتاه‌مدت به ارزش تقریبی 142 هزار میلیارد ریال از طریق قراردادهای سلف در بورس کالای ایران صورت پذیرفته است که 100 درصد آن به گروه فولاد تعلق داشته است. همچنین با انتشار اوراق سلف موازی استاندارد سنگ آهن گل گهر برای اولین بار در کشور، تامین مالی برای این مجتمع معدنی به ارزش بیش از 833.5 میلیارد ریال صورت گرفت. ضمن آنکه در بازار ثانویه نیز تاکنون ارزش معاملات اوراق سلف استاندارد سنگ آهن به بیش از 1,977 میلیارد ریال بالغ شده است که حاکی از استقبال فعالان بازار از این ابزار مالی نوین می‌باشد.

علاوه بر تامین مالی به صورت سلف که در دوره رکود و کمبود نقدینگی صنایع کمک شایانی به شرکت‌های عرضه کننده نموده، ساز و کار قانونی بورس کالا و امنیت معاملات در آن متضمن جبران هزینه‌ی تاخیر در تسویه خریداران برای فروشنده بر اساس ماده 15 دستورالعمل تسویه و پایاپای بورس کالای ایران است. مضاف بر این بر اساس ماده 6 قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، بخشودگی مالیاتی معادل 10 درصد از مالیات بر درآمد حاصل از فروش کالاها در بورس کالای ایران، به هر یک از عرضه‌کنندگان در بورس کالای ایران تعلق می‌گیرد و تنها هزینه مستقیم عرضه در بورس کالای ایران، مربوط به کارمزد شامل کارمزد کارگزاری، کارمزد سازمان بورس و اوراق بهادار و کارمزد بورس کالای ایران است.

به این ترتیب با توجه به مزیت های ذکر شده در بالا و همچنین جایگاه بورس کالای ایران در زمینه معاملات فولاد در کل کشور می‌توان چشم انداز مفید و روشنی را برای صنعت فولاد به لحاظ به کارگیری ابزارهای جدید معاملاتی و تلاش بورس کالای ایران برای ارتقا معاملات این محصول تصور کرد.

منبع: معدن 24