کم توجهی به صادرات گاز در دولت یازدهم / سهم گاز در تقویت دیپلماسی ایران

گروه اقتصادی – با وجود ذخایر عظیم و میادین بزرگ گازی جهان در ایران، و مزیت های نسبی برای تامین انرژی آسیا و اروپا، برخی کارشناسان و مسوولان وزارت نفت، صادرات گاز ایران به اروپا را مقرون به صرفه نمی دانند. 

به گزارش بولتن نیوز، این در حالیست که سرمایه گذاری و صرف هزینه برای صادرات گاز، خطوط لوله، تلمبه خانه و ترمینال و پالایشگاه گازی، اگرچه امروز هزینه محسوب می شود اما می تواند در سال های آینده و به خصوص دهه های آینده، سود و درآمد قابل توجه نصیب کشور کند. 

این دیدگاه که صادرات گاز به اروپا مقرون به صرفه نیست و اروپایی ها به دنبال خرید گاز ارزان و مفت ایران هستند و حتی برخی مدیران و کارشناسان، از واژه "اروپایی ها به دنبال مرده خوری هستند" استفاده کرده اند، در گذشته نیز به زیان ایران تمام شد و در دهه های قبل که برخی صاحبنظران بر ضرورت ساخت و سرمایه گذاری در پالایشگاه و تولید بنزین تاکید داشتند، عده از از مدیران صنعت نفت کشور، معتقد بودند که تولید بنزین  و ساخت پالایشگاه 2 میلیارد دلاری مقرون به صرفه نیست و واردات بنزین بهتر از تولید بنزین است. 

امروز دو دهه بعد از آن اظهار نظرها و به دنبال گران شدن بنزین و فرآورده های نفتی و افزایش نیاز کشور به واردات بنزین همراه با رشد جمعیت و تعداد خودروهای در حال تردد کشور، مشخص شده است که ساخت پالایشگاه نه تنها به سود کشور بوده و مقرون به صرفه بوده بلکه فروش و صادرات فرآورده نفتی و بنزین به مراتب سودآورتر از صادرات نفت خام است. 

اگر ظرفیت پالایشگاه های کشور به جای روزانه 1 میلیون و 600 هزار بشکه در روز به 3 میلیون بشکه در روز رسیده بود، نه تنها می توانستیم نیازهای کشور را تامین کنیم و مجبور به واردات بنزین و سایر فراورده ها نبودیم، بلکه در شرایط کاهش قیمت نفت، تحریم فروش نفت و... از طریق صادرات و فروش فرآورده راحت تر می توانستیم از محل ذخایر نفت وگاز کشور بهره ببریم. 

این وضعیت، برای صنعت گاز کشور نیز در آینده اتفاق خواهد افتاد و برخی صاحب نظران با توجه به مسیر طولانی انتقال گاز از روسیه و ترکمنستان و کشورهای حاشیه دریای خزر به جنوب اروپا، سردی هوا و مشکلات خطوط لوله تا اروپا و... معتقدند که بهترین مسیر برای تامین گاز جنوب اروپا، خط لوله و تامین گاز از ایران است. 

براین اساس، روشن است که صادرات گاز ایران به جنوب اروپا، اروپای مرکزی، جنوب دریای مدیترانه، در آینده برای ایران یک فرصت و مزیت بزرگ محسوب خواهد شد و برای اروپایی ها نیز مقرون به صرفه و راحت تر است که از ایران گاز تامین کنند. 

رشد مصرف انرژی در اروپا، افزایش سهم گاز از انرژی اروپا و آسیا، و.... باعث خواهد شد که توجه کشورهای جهان و منطقه به گاز ایران بیشتر شود. 

اما متاسفانه با وجود چنین مزیت های بزرگی که در آینده بیشتر نمایان خواهد شد، هنوز هیچ طرح جدی در دولت یازدهم به مرحله اجرا نرسیده و به جز طرح صادرات گاز به عمان که مطالعات آن در سال 85 انجام شده و انتقال گاز میدان سلمان به شارجه و امارات که هنوز نهایی و اجرایی نشده، برنامه جدی دیگری در دستور کار وزارت نفت نیست. 

از سوی دیگر، در بخش ال ان جی و صادرات گاز ال ان جی به ژاپن، شرق آسیا و آمریکای شمالی نیز کاری انجام نشده است در حالی که بازار ال ان جی نیز می تواند برای ایران مزیت های بزرگی ایجاد کند. 

صادرات گاز ایران به پاکستان وهند و چین نیز اگرچه با پاره ای فشارها از سوی غرب و مشکلات دیگر همراه بوده است، اما لازم است که از سوی دولت و وزارت نفت بیش از گذشته در دستور کار باشد و اقدامات اساسی در این زمینه صورت گیرد. 

بازارهای بالقوه صادرات گاز ایران با توجه به ذخایر عظیم پارس جنوبی و سایر میادین گازی کشور، در سال های آینده به راحتی می تواند به بازارهای بالفعل تبدیل شود و گاز ایران از جنوب اروپا تا چین را تامین کند. اما برای چنین بازار بزرگ و عظیمی که درآمد قابل توجهی نصیب کشور خواهد کرد هنوز سرمایه گذاری های مورد انتظار در ایجاد خطوط لوله، و سایر تاسیسات مورد نظر انجام نشده است. 

عده ای از کارشناسان معتقدند که با توجه به شعار " وزارت نفت؛ وزارت خارجه دوم کشور" حداقل انتظار می رود که از نظر مذاکره و گفت وگو، فعال تر از گذشته در دولت یازدهم عمل کنیم. 

براین اساس، دیپلماسی باید سرمایه گذاری و هزینه خاص خود را به همراه داشته باشد و برای نفوذ در بازارهای آسیا و اروپا و ارتباط موثر با بازارهای جهانی انرژی و ملت ها و کشورهای جهان، باید هزینه کنیم و پول خرج کنیم و سرمایه گذاری به موقع داشته باشیم. 

عده ای از کارشناسان با انتقاد به نحوه عملکرد وزارت نفت و مدیران صنعت گاز کشور می گویند که ایران در ارتباط با روسیه به اندازه کافی فعال نیست و در موارد متعدد بازار گاز را به نفع روسیه رها کرده است و امروز روسیه برنامه وسیع انتقال گاز به حاشیه دریای خزر، ترکیه، اروپا، افغانستان و پاکستان و چین و .... را در دست اجرا یا مطالعه قرار داده است. 

در حالی که ایران که در منطقه گرم و معتدل واقع شده و ذخایر گاز عظیم آن در جنوب و حاشیه خلیج فارس و دریای عمان واقع شده می تواند با سرمایه گذاری های لازم، با هزینه ها و ارتباط و مسیر بهتر، نیاز انرژی در آسیا واروپا را تامین کند. 

پرسش اساسی این است که آیا برای ورود به بازارهای جدید نباید هزینه پرداخت کنیم و سرمایه گذاری های لازم را جهت ورود به بازار های اروپا و آسیا انجام دهیم؟

چرا باید صبر کنیم تا مزیت نسبی و سودآوری انتقال گاز به اروپا و آسیا آشکار شود و سپس با چند سال تاخیر اقدام به سرمایه گذاری کنیم؟

آیا چند دهه تاخیر در ساخت پالایشگاه های جدید وبازسازی پالایشگاه های قدیمی و طرح های بنزین سازی و افزایش سهم بنزین در پالایشگاه ها کافی نیست تا پی به گران شدن انرژی و رشد سودآوری و درآمدزایی صنعت نفت وگاز داشته باشیم؟

آیا نباید امروز اقدام به سرمایه گذاری وسیع، بستن قرارداد با کشورهای جنوب اروپا و ایجاد خط لوله کنیم تا در مسیر ایران به اروپا و ایران به آسیا و صادرات ال ان جی به سایر نقاط جهان  از مزیت های بزرگ سود ببریم و با داشتن توان صادراتی گاز به نقاط مختلف جهان، در مذاکرات تجاری، چانه زنی در قیمت گاز و بهبود جایگاه دیپلماسی کشور، نقش وزارت نفت و صنعت نفت وگاز در سیاست خارجی را افزایش دهیم؟

همان طور که تجربه ساخت و بازسازی پالایشگاه های کشور نشان داد باید چند سال قبل و در شرایط ارزانی هزینه سرمایه گذاری باید اقدام به افزایش تولید بنزین و فراورده نفتی می کردیم، باید برای بازار سودآور گاز در آینده نیز امروز سرمایه گذاری کنیم و مسیر اروپا، آسیا و ال ان جی به سایر نقاط جهان را با سرمایه گذاری امروز به سودآوری فردا تبدیل کنیم. 

نباید اشتباه مقرون به صرفه نبودن تولید بنزین و ایجاد پالایشگاه در دودهه گذشته را امروز برای صادرات گاز تکرارکنیم و صادرات گاز به اروپا را مقرون به صرفه ارزیابی نکنیم باید توجه داشته باشیم که ایجاد مزیت و فرصت صادرات گاز، به تدریج قدرت چانه زنی و تمایل مصرف کننده به پرداخت نرخ بالاتر گاز را ایجاد خواهد کرد و با بهبود شاخص های اقتصادی و درآمد سرانه در اروپا، تمایل اروپا به خرید مناسب و پرداخت نرخ مناسب برای گاز ایران افزایش خواهد یافت.