ائتلاف نرم قطر -ترکیه چقدر می‌پاید؟
اما در زمینه عوامل موثر بر این نزدیکی، نتایج و آینده روابط دو کشور می‌توان به نکاتی اشاره کرد:
الف:زمینه‌های توسعه تدریجی روابط قطر و ترکیه
1-در پی بروز تحولات بهار عربی، قطر و ترکیه ایفای نقش برجسته و در عین حال مکملی را در حمایت از جریانات اسلام سیاسی دلخواه، بویژه جنبش اخوان المسلمین در دستور کار قرار دادند و در نظر داشتند با این عمل، ضمن تغییر در شاکله ائتلاف‌های منطقه‌ای بین آنها نوعی موازنه برقرار کنند.
2-بهره‌گیری از سیاست دیپلماسی ریال در تحرکات خارجی قطر در جهت تسریع در تحقق بلندپروازی‌هایش و در عین حال پیروی از سیاستی مستقل از قدرت های سنی عربی مثل عربستان و مصر
3-رقابت ترکیه و عربستان برای زعامت جهان سنی‌مذهب
4-تمایل تدریجی گروهی از نخبگان ترک برای کنارگذاشتن ایفای نقش ناظر از سوی آنکارا و حرکت به سوی میانجی‌گری در تحولات منطقه‌ای و فعال‌شدن در این زمینه به عنوان طرفی مورد اعتماد
5-تامین نیازهای متقابل. بدون شک انگیزه‌های اقتصادی ترکیه در تامین انرژی مطمئن برای خود بی‌تاثیر در شتاب‌گرفتن مناسبات دو طرف نبوده است. این کشور سالانه 60 میلیارد دلار واردات نفت و گاز دارد که تنها یک‌سوم آن را می‌تواند برآورده کند، ولی در مقابل، با داشتن منابع آبی فراوان و زمینی حاصلخیز قادر است امنیت غذائی طرف دیگر را بخوبی تامین کند، در عین حال ترک‌ها تا کنون بخش مهمی از نیروی انسانی ماهر مورد نیاز قطر را به این کشور اعزام کرده‌اند.
6-حمایت قطر از ترکیه برای ایجاد منطقه تجاری مشترک با مجموعه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و این رابطه نزدیک باعث شد که دوحه رای خود را به آنکار بجای امارات برای میزبانی اکسپوی بین‌المللی بدهد.
ب: افزایش روند دیدارهای متقابل
رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر وقت ترکیه در آذر 92 در سفر یک روزه به قطر، ساختمان جدید سفارت ترکیه در دوحه را بعد از گذشت 36 سال از افتتاح اولیه سفارتخانه‌های دو کشور طی مراسمی رسمی با حضور جمعی از مقامات بلندپایه قطری افتتاح کرد.
در پی این سفر ، شیخ تمیم امیر قطر نیز بعد گدشت یک سال در پایان دیدار خود از نیویورک در اواخر آذرماه 1393 مستقیما به آنکارا رفت و با اردوغان دیدار کرد.
متعاقب انجام این سفر، شیخ تمیم حمد آل ثانی امیر قطر طی دیداری غیرمنتظره از آنکارا طی اسفند ماه سال 93 با اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در پشت درهای بسته به مدت دوساعت دیدار و گفت‌وگو کرد.
بر اساس گزارش العرب چاپ لندن، اوضاع در شمال سوریه و نحوه روابط با عربستان از جمله محورهای عمده این دیدار بوده است. این روند پرشتاب توسعه مناسبات، توانسته است گره خوردن منافع بیش از پیش دو کشور طی سال‌های اخیر را در پی داشته باشد.
بر اساس عرف دیپلماتیک، دیدار متقابل سران دو کشور در فواصل زمانی نزدیک می‌تواند نشان از اراده سیاسی رهبران آنها در گسترش بیش از بیش توسعه مناسبات فیمابین داشته باشد، مزید بر آنکه قطر و ترکیه روابط نزدیکی با یکدیگر را دنبال می‌کنند و به گفته سفیر قطر در آنکارا بعد از این، دیدارها به سطح استثنائی رسیده است و در حال حاضر نوعی هارمونی در سیاست و افکار قطر و ترکیه دیده می‌شود.
در همین رابطه احمد دیمبروک سفیر ترکیه در قطر طی مصاحبه با ترک‌پرس گفته است ترکیه و قطر بهترین روابط حسنه را در میان کشورهای جهان دارند و مناسبات سیاسی فیمابین نیز عالی است.
ترکیه و قطر با داشتن ائتلافی راهبردی، حمایت از اخوان‌المسلمین را سرلوحه خود قرار داده‌اند و در ابتدا با حکومت السیسی در مصر به شدت مخالفت کردند، لکن فشارهای کشورهای عربی خلیج فارس باعث شد دوحه با تجدید نظر در مواضع خود برای گشودن فصل تازه‌ای از روابط با مصر تلاش کند.
ترکیه و قطر درباره بسیاری از بحران‌های منطقه‌ای از جمله بحران سوریه ، لیبی و عراق دیدگاه مشترکی دارند. اردوغان در مصاحبه مطبوعاتی مشترک با شیخ تمیم امیر قطر به این موضع اذعان و تاکید کرد که ترکیه و قطر تا کنون هیچ اختلاف نظری نداشته‌اند و شیخ تمیم نیز افزود که انکارا و دوحه درخصوص پرونده‌های منطقه‌ای و تحولات جاری منطقه ، دیدگاه‌های نزدیک و همسان دارتد؛ از این رو افزایش سفرهای متقابل رهبران قطر و ترکیه می‌تواند تبلور اراده دو طرف را کاملا بیان نماید.
این سفرهای پیاپی علاوه بر آنکه از عزم و اراده رهبران دو کشور برای رسیدن به بالاترین سطوح و رساندن آن به ائتلافی راهبردی نشان دارد که در صحنه عمل نیز دستاوردهای مهمی برای دو طرف داشته که ذیلا به محورهای عمده آن اشاره می‌شود:
ب: چارچوب همکاری‌های راهبردی جاری قطر و ترکیه
- تشکیل کمیته همکاری راهبردی در بالاترین سطوح در جهت پیشبرد مناسبات و همکاری در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی ، علوم و فناوری و ...
- عقد توافقنامه همکاری نظامی
- امضای قرارداد صدور 2 / 1 میلیارد متر مکعب گاز قطر به ترکیه برای زمستان 2014 و 2015
-تقویت همکاری‌ها و طراحی برای کمک به گروه‌های تروریستی در لیبی و سوریه؛ قطر و ترکیه هر دو از طرفداران سرسخت دخالت نظامی در سوریه هستند و گفته می‌شود حتی به امریکا پیشنهاد کرده‌اند نیروهای دواطلب سنی را تشکیل دهند.
- ترکیه برای عملی‌کردن طرح پرواز ممنوع در بخشی از عراق و سوریه به حمایت سیاسی قطر نیاز دارد و با این کار ضمن تامین امنیت گروه‌های تکفیری در عراق، می‌تواند فواد معصوم نخست‌وزیر عراق را برای مشارکت بیشتر سیاسی اهل سنت در قدرت تحت فشار قرار دهد.
در پایان می‌توان گفت گرچه در میان کشورهای همکاری حوزه خلیج فارس نسبت به ارتباطات نزدیک دوحه و آنکارا و ایجاد محوری ترکی - قطری مخالفتی علنی بیان نشده است، لکن کمرنگ شدن محور اعتدال عربی به نفع قدرتی غیرعربی که تا کنون در حاشیه تحولات جهان بوده، می‌تواند نگرانی برخی طرف‌های عربی از جمله امارات را که در حال حاضر به دلایل شرایط منطقه، سکوت اختیار نموده برانگیزد، از این رو انتظار نمی‌رود این همکاری‌های نزدیک بین ترک‌ها و قطر به ائتلافی ساختاری در منطقه تبدیل شود؛ زیرا تغییر شرایط می‌تواند آن را ناپایدار کند.
برخی مواضع اخیر ترکیه از جمله عدم همکاری با عربستان در یمن و ادامه ارتباطات پنهان و آشکار با جنبش اخوان‌المسلمین از یک سو و اجبار قطری‌ها از سوی عربستان برای موافقت با عقد کنفرانس سران شورا در دوحه، تعمیم محور ترکیه و قطر به منطقه عربی را دشوار و یا غیرممکن می‌کند که اظهارات یکی از رهبران این جنبش می‌تواند این معنا را روشن‌تر نماید.
از دیگر سو امارات می‌تواند یکی از طرف‌های عربی منطقه باشد که از گرایش اخوانی محور ترکی - قطری نگران شود. همچنین اظهارات عبدالخالق عبدالله استاد برجسته علوم سیاسی دانشگاه امارات و از نزدیکان شیخ محمد بن زاید ولیعهد ابوظبی و نفر دوم امارات در مخالفت با این محور، صحت این ادعا را می تواند تقویت کند. عبدالخالق اعتقاد دارد ترکیه با عربستان مبنی بر اینکه ایران بزرگ‌ترین خطر منطقه بوده، موافق نیست و از این رو حاضر به شرکت در محور سنی ضدتهران نیست و ترجیح می‌دهد با این کشور (ایران) همزیستی مسالمت‌آمیز داشته باشد.
این اظهارات عبدالخالق عبدالله در حالی ایراد می‌شود که انور قرقاش وزیر مشاور در امور خارجه امارات نیز گفته است نقش منفی ترکیه و دخالت‌های این کشور در کشورهای عربی به همراه گرایش‌های ایدئولوژیک رو به افزایش بوده است .
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
