نقدي بر بيستمين نمایشگاه بين‌المللي قرآن

قطعاً کسانی که به آخرت ایمان نمی آورند، اعمالشان را برایشان زینت می دهیم بطوری که سرگردان می شوند.

شاید عجیب باشد اگر بگوییم نمایشگاه قرآن نمایشگاه نبود. اما نبود.

 

شاید عجیب باشد اگر بگوییم در نمایشگاه قرآن! حجابی ناقص و حجابِ بی عفاف عرضه شد. اما شد.

 

شاید عجیب باشد اگر بگوییم نمایشگاه قرآن نسخۀ دوم نمایشگاه کتاب و با همان سبک سیاق بود. اما بود.

 

شاید عجیب باشد اگر بگوییم در نمایشگاه قرآن انگشتر هایی چند ملیونی به فروش می رسید. اما فرخته می شد.

 

شاید از همه عجیب تر این باشد که بگویم در نمایشگاه قرآن! میز و ویترین عرضه می شد. اما می شد!!!

 

 

بیستمین دورۀ نمایشگاه قرآن کریم با تمام ضعف و قوت هایش هم به پایان رسید. یک ماه نمایشگاهی برقرار بود که قرآن دوستان، قرآن پژوهان و مؤسسات قرآنی را گرد هم آورد ه بود. احتمالاً این نمایشگاه تنها نمایشگاهی است که افراد مذهبی در آن احساس امنیت و راحتی می کنند. با خیال راحت می روند و با آرامش به بازدید از نمایشگاه می پردازند. غرفه داران، مانکن هایی برای جذب مشتری نیستند و در فضای نمایشگاه که راه می روی، بیشتر با چهره های مذهبی روبرو می شوی تا چهره های ... .

 

هر چه در فضای نمایشگاه جلوتر می رفتیم، بر تعداد مخاطبان مذهبی افزوده می شد. به گونه ای که تعجب می کردیم که چقدر مذهبی های ما زیاد هستند. حتی تعداد زیادی نیز از شهرستان ها به تهران آمدند تا از نمایشگاه قرآن دیدن کنند. در نهایت آنکه نمایشگاه قرآن مجمعی برای افراد مذهبی است تا با آرامش در فضای مصلای تهران، از بخش ها و غرفه های نمایشگاه دیدن کنند.

 

 

در بیستمین دورۀ نمایشگاه قرآن کریم بخشی با عنوان بخش حفظ قرآن وجود داشت که با برنامه های متنوع خود مخاطبین را ترغیب به حفظ مصحف شریف می نمود. حضرت آقا [مقام معظم رهبری] در سال گذشته بیان فرمودند: در جامعه ی اسلامی که 70 ملیون جمعیت دارد، باید حداقل 10 ملیون حافظ قرآن داشته باشیم. نمایشگاه قرآن نیز در پاسخ به این مطالبۀ رهبری بخشی در خصوص حفظ قرآن تشکیل داد که قدمی مثبت در این خصوص می باشد. البته این بخش برای تمام گروه های سنی طراحی شده بود اما با تمرکز بیشتر بر کودکان، این بخش را تبدیل به یکی از نقاط قوت نمایشگاه کرده بود.

 

 

در یک مرکز کاسۀ آب که سنگ بیاندازیم موجی ایجاد می کند و پس از برخورد با دیواره های کاسه، باز به مرکز باز می گردد.

 

انقلاب اسلامی نیز به همین صورت تفکری جدید در جهان به راه انداخته است و با ایجاد امواجی قوی، گروه های فراوانی را در کشورهای گوناگون جهان به اسلام دعوت کرد. حال موقع بازگشت این امواج است.

 

جوانان بسیاری در جهان به سمت اسلام آمدند. حال جوانانمان با مطالعۀ سرگذشت، گفتگو و آشنایی با این افراد از طریق صدا و سیما و نمایشگاه ها نسبت به انگیزۀ بالاتری برای دینداری می یابند. مواجهۀ مردم با خانم آرین که چند سال قبل در برنامۀ فرزاد حسنی (کوله پشتی) مشهور شد، بهترین نمونۀ این امر است.

 

در بیستمین نمایشگاه قرآن کریم نیز بخش هایی با این مضمون وجود داشت. مهمترین بخش که یکی از نقاط قوت نمایشگاه امسال بود بخش رهیافتگان بود. در این بخش تابلو هایی بر دیوار نصب شده بود که در آن اطلاعاتی از تازه مسلمانان دیده می شد. برخی از آنان بسیار مشهور بودند و برخیشان عجیب. برخی مجریان مشور که با تازگی اسلام را پذیرفته بودند و برخی مانکن ها و یا خوانندگان مطرح جهان که با پذیرش اسلام، شغل سابق خود را کنار گذاشته، حتی حجاب را قبول کرده بودند. ماشا آلاليکنا، دانیل شارتر، ملیسا کارتر و ... از جملۀ تازه مسلمانان مشهور می باشند.

 

از دیگر برنامه این بخش دعوت و گفتگو با برخی از این تازه مسلمانان مثل ملیسا کارتر کارگردان مطرح سینما و همین طور مبلغین مشهور ایرانی مثل قدیری ابیانه بود.

 

همچنین از دیگر بخش هایی که به اسلام در کشورهای دیگر دنیا پرداخته بود بخشش بین الملل بود که هر کشور، در غرفه ای به معرفی اسلام در کشور مطبوع می پرداخت. غرفه داران در این بخش عموماً طلبه هایی از همان کشور بودند که در حوزۀ علمیۀ قم درس می خوانند. البته یکی از نقایص این بخش عدم آشانایی برخی غرفه داران با زبان فارسی بود که در ارتباط با مخاطب دچار اشکال می شدند. به عنوان مثال نمایندۀ کشور میانمار که مورد توجه بسیاری از مخاطبین بود، در مقابل سؤال ها، پاسخ هایی با زبان فارسی دست و پا شکسته و نامربوط می داد.

 

 

در نمایشگاه امسال بخش های گوناگونی در نمایشگاه(یکی از نمایشگاه ها زیادیه) قسمتی برای مشاورۀ های مذهبی گذارده بودند که یکی از مهمترین و بهترین نقاط قوت نمایشگاه قرآن بود. بخش های «زن و خانوادۀ قرآنی»، «حوزوی» و «پژوهش»، میز و صندلی هایی را جهت مشاوره اختصاص داده بودند که این بخش ها با استقبال فراوانی از مردم مواجه شد. این میزان استقبال نشانگر نیاز مردم به این گونه مشاوره هاست. اما سؤال اینجاست که چرا چنین امری در فضاهای مناسب در شهر تعبیه نمی شود. درست است در مراکز مترو و برخی فروشگاه های زنجیره ای، روحانیونی جهت این کار نشسته اند اما آیا چنین فضاهایی کشش این گونه برنامه ها را دارد؟ آیا بهتر نیست در نقاط مختلف شهر مکان ها و شرایطی برای این کار تعبیه شود؟ در مجموع بخش مشاوره یکی از نقاط قوت نمایشگاه امسال بود.

 

 

شاید بهترین نقطۀ قوت و به نوعی نقطۀ عطف نمایشگاه امسال قرآن کریم تمرکز بسیار زیاد بر کودکان باشد. کمتر بخشی بود که به نوعی برنامه ای برای کودکان ترتیب نداده باشد. هر بخش به گونه ای تلاش می کرد با عرضۀ سی دی، کتاب و یا اجرای برنامه هایی، سعی در فرهنگ سازی برای کودکان داشت. وجود انواع کتب داستان مذهبی، دل والدینی را که به نمایشگاه آمده بودند خوشحال می کرد. والدین با خیالی راحت در میان غرفه ها گردش می کردند که اگر کودکانشان بهانۀ سی دی یا کتابی را می گرفت، با اطمینان می توانستند آن محصول را بخرند.

 

در ساعاتی از نمایشگاه داد و فریاد کودکان که از سر شادی بر می آمد، نوید بخش دل بازدیدکنندگان بود. این نمایشگاه نشان می داد اگر بخواهیم می توانیم برای کودکان برنامه هایی شاد و جذاب و در عین حال مذهبی برگزار کنیم. همچنین نشان داد که کودکان تنها به موسیقی هایی پر ضرب و تند یا به رقص 5 نفری در شبکۀ دو نیاز ندارند.کودکان جذب برنامه هایی با ضرب آهنگ آرام تر و در عین حال شاد نیز می شوند و اتفاقاً اثر خوبی نیز می گیرند.

 

نمایشگاه قرآن بود اما کودکان با چهره هایی بشاش تر از دیگر نمایشگاه ها حتی شادتر از نمایشگاه بازی های رایانه ای به خانه بر می گشتند. والدینشان نیز با قلبی آرام تر از هر زمان دیگری از نمایشگاه قرآن خارج می شدند. به راستی مهمترین نقطۀ قوت نمایشگاه امسال، فریادهای کودکان بود.

 

 

در نمایشگاه قرآن امسال وسایلی مثل انگشتر، تسبیح، عطر، تابلوهای مذهبی و غیر مذهبی(البته نه ضد مذهبی) گردنبند! و حتی میز، دراور و ویترین!!! نیز فروخته می شد.

 

فروش تابلوهای مذهبی تاحدی قابل درک است. اما فروش انگشتر هرچند مذهبی باشد، جه نسبتی با نمایشگاه! قرآن دارد؟ عطر و تسبیح و... این نمایشگاه را با بازار رضا شبیه کرده بود. وجه فروش گردنبند هرچند عقیق باشد در نمایشگاه قرآن چیست؟

 

حتی اگر بتوان این گونه موارد را پذیرفت به هیچ وجهی فروش دراور و ویترین را نمی توان در منظومۀ نمایشگاه قرآن جای داد. این درحالی است که در همان غرفه حتی یک محصول قرآن ی نیز به فروش نمی رسید. مذهبی ترین محصول این غرفه یک تابلوی «لا فتی الّا علی ...» بود و دیگر محصولات منحصر می شد به دراور، ویترین، مثنوی معنوی بسیار گران قیمت و تابلو نوشته های ابیات و اشعار.

 

سؤال اینجاست که مردم به نمایشگاه آمدند یا فروشگاه. برخی اصلاً به این دلیل به نمایشگاه قران! آمده بودند که از فروشگاه این نمایشگاه استفاده کنند.

 

 

در غرفه ای از نمایشگاه انگشترهایی تا قیمت 10 ملیون تومان فروخته می شد. انگشترهایی گران قیمت و زینتی که برای افرادی بالاتر از سطح مردم عادی به نمایش درآمده بود. حرزهایی که هر کدام به یکی از ائمه (ع) نسبت داده می شد و برای بلاگردانی یک روز کاربرد داشت. انگشترهایی قدیمی که بعضاً عمرشان با بیش از 100 سال می رسید و قرآن هایی که قدمتی بسیار بالاتر از این داشته اند. جالب است جای این گونه اشیاء قدیمی در فروشگاه است یا در نمایشگاه ها و موزه ها؟ انگشترهایی که حداقل صدها هزار تومان قیمت داشته اند و قرآنی به اندازۀ یک کف دست که 30 ملیون تومان!!! به فروش می رسید!!! جایگاهی والاتر از خرید و فروش باید داشته باشد. آیا رساندن این موارد به دست کلکسیونرها با نظارت سازمان میراث فرهنگی صورت می گرفت؟ پس چرا زمانی که خبرنگار خبرگزاری دانشجو، بدون اسم و رسم خبرنگاری به پرس و جو پرداخت، فروشنده قرآن 30 ملیون تومانی را از زیر میز نشان داد؟

 

آیا نمایشگاه جایگاه فروش دراورهای لوکس و ویترین است؟ نمایشگاه برای برقراری ارتباط با اقشار عادی جامعه در نظر گرفته شد یا برای اقشار مرفه؟ انگشترها و قرآن های کلکسیونی، دراورهای لوکس و گردنبندهای گران قیمت چه جایی در بین مردم معمول جامعه دارد؟

 

 

در بیستمین نمایشگاه قرآن کریم غرفه هایی در خصوص عرضۀ چادر، پارچه های چادری، دوخت چادر و همچنین عرضۀ چادرهایی با طرح های جدید اختصاص داده شده بود.

 

نفس حضور چنین بخشی در نمایشگاه یکی از برگ برنده های این دوره بود. عرضۀ پارچه های چادری با تخفیف 50 درصدی از ویژگی های امسال بود. همچنین دوخت چادر که بدون پول صورت می گرفت از نکات جالب توجه این دورۀ نمایشگاه بود.

 

اما آنچه که عجیب به نظر می رسید عرضۀ چادرهایی با طرح هایی جدید بود. چادرهایی که بعضاً جلب توجهی بیش از مانتوهای تنگ خانم های مانتویی داشتند. چادرهایی که با جذابیت، موجب جلب توجه مردان می شد. چادرهایی که ریش ریش بود و در راه رفتن خانم ها، طبعاً بسیار توجه مردان را به خود جلب می نماید. جلوۀ چادرهای نگین دوزی شده، بسیار بالا می باشد و برای مردان از جذابیت بسیاری برخوردار می باشد. به این معنی که چادرهایی در نمایشگاه قرآن عرضه شد که حجاب داشته اند اما عفاف نداشتند.

 

برای آنکه بعدها این بهانه را نیاورند همین جا می گوییم که این گونه چادرها، افراد مانتویی را به سمت حجاب حتی یک قدم نیز نزدیک نمی کند. اولاً باید دید طبق تجربه، افراد مانتویی به این گونه چادرها تمایل پیدا کرده اند یا افراد محجبه. ثانیاً آن دسته افرادی که مانتویی هستند بیشتر به عنوان تنوع در کنار دیگر لباس هایی که «به تنشان زیبا می آید» از این چادرها استفاده می کنند یا برای حرکت به سمت عفاف؟ یعنی به چادر نگاهی زیبایی شناسانه دارند یا پوششی جهت ستر بدن؟

 

 

نمایشگاه های قرآن در چند سال اخیر به گونه ایست که نه نوآوری در آن مشهود است نه ایده ای جدید. عموماً نمایشگاه های قرآن ترتیب و شکلی شبیه به سال قبل به خود می گیرند و از پویایی لازم برخوردار نیست.

 

این امر در قیاس با نمایشگاه کتاب نیز مشاهده می شود. این نمایشگاه تفاوت معناداری با نمایشگاه کتاب ندارد و سبک و سیاقی شبیه به آن به خود می گیرد. شاید اگر مسئولین نمایشگاه فراتر از تعاریف و تملق ها به انتقادات و نظرهای مخاطبین و رسانه ها گوش می دادند، شکل نمایشگاه به گونه ای دیگر می شد و هر سال پویایی و ایده هایی بکر و خلاقانه مشاهده می کردیم.

 

 

برخی بخش های نمایشگاه، جدی گرفته نمی شد و فضایی کوچک به آن ها اختصاص داده شده بود. به عنوان مثال بخش تولید ملی و همچنین دانشگاهی، مورد کم لطفی و بی توجهی مسئولین نمایشگاه قرار گرفته بود و جا داشت که بیش از این فضا در اختیار این دو بخش قرار دهند.

 

 

بیستمین نمایشگاه قرآن کریم نیز به پایان رسید. بزرگترین محفل خانوده های مذهبی تا سال آینده تمام شد. مانند هر پدیدۀ بزرگ دیگری ویژگی ها مثبت و منفی داشت. بنابراین جای تعریف و تمجید و همچنین انتقاد به این رویداد فرهنگی باید باز باشد. این مطلب نقاط سفید و سیاه نمایشگاه امسال بود. اما اگر مخاطبین عزیز و همچنین مسئولین بزرگوار نظر، انتقاد، پیشنهاد یا نقاط منفی و مثبت دیگری دارند، این خبرگزاری آمادۀ شنیدن این نظرات می باشد.