جهش ۱۰ برابری سودآوری داروسازی اسوه و چالش‌های جدی مکانیزم قیمت‌گذاری در ایران

گروه اقتصادی، صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای ۶ ماهه منتهی به ۳۱ خرداد ۱۴۰۴ شرکت داروسازی اسوه (داسوه) تصویری کم‌سابقه از جهش سودآوری این شرکت دارویی نسبت به دوره مشابه سال قبل را نشان می‌دهد. درآمدهای عملیاتی با رشد ۲۱ درصدی به بیش از ۴۰۴ میلیارد تومان رسیده، در حالی که بهای تمام‌شده درآمدهای عملیاتی با کاهش ۱۵ درصدی به ۲۴۸ میلیارد تومان تقلیل یافته است. نتیجه این وضعیت، جهش خیره‌کننده سود خالص شرکت از حدود ۹ میلیارد تومان در دوره مشابه سال قبل به بیش از ۱۰۳ میلیارد تومان است؛ افزایشی بیش از ۱۰ برابر که هم سهامداران را خشنود ساخته و هم پرسش‌های تازه‌ای درباره سازوکار قیمت‌گذاری ها در ایران بخصوص در بخش دارو ایجاد کرده است.

به گزارش بولتن نیوز، پیمان جنوبی با بیان مطلب فوق، نوشت: صورت‌های مالی شرکت داروسازی اسوه نشان می‌دهد که سود ناخالص شرکت در پایان خرداد ۱۴۰۴ به ۱۵۵ میلیارد تومان رسیده است؛ در حالی که در دوره مشابه سال قبل این رقم تنها ۴۱ میلیارد تومان بود. چنین جهشی نشان می‌دهد که ترکیب کاهش هزینه تولید و افزایش نرخ فروش محصولات، حاشیه سود اسوه را به شکل چشمگیری افزایش داده است. سود عملیاتی شرکت نیز که در دوره مشابه سال قبل تنها ۴ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان بود، اکنون به بیش از ۱۱۸ میلیارد تومان رسیده و رشدی معادل ۲۵۶۵ درصد را ثبت کرده است. این روند در نهایت سود خالص را به ۱۰۳ میلیارد تومان رسانده، در حالی که در سال قبل سود خالص تنها ۹ میلیارد تومان بود.

از منظر سهامداران، این عملکرد یک موفقیت بزرگ تلقی می‌شود. افزایش سود هر سهم (EPS) از ۱۲۴ ریال به ۱۳۸۶ ریال در مدت تنها یک سال، نشانه‌ای از بهبود جدی در عملکرد مالی شرکت است و طبیعتاً جذابیت نماد داسوه در بازار سرمایه را افزایش می‌دهد. اما در همین نقطه پرسش‌های مهمی مطرح می‌شود. کاهش ۱۵ درصدی بهای تمام‌شده تولید به معنای آن است که هزینه ساخت دارو برای شرکت کمتر شده است، با این حال نه تنها قیمت داروها کاهش نیافته بلکه قاعدتا با افزایش میانگین نرخ فروش، درآمدهای عملیاتی نیز بالا رفته است.

داروسازی اسوه در گزارش جدید خود نشان داده که می‌تواند هزینه‌های مالی خود را نیز بهتر مدیریت کند. هزینه مالی شرکت که در دوره مشابه سال قبل حدود ۴۹ میلیارد تومان بود، اکنون به ۲۸ میلیارد تومان رسیده است. با وجود این کاهش، بخش عمده جهش سودآوری ناشی از فعالیت‌های عملیاتی بوده و کمتر به درآمدها یا هزینه‌های غیرعملیاتی وابسته است. همین امر نشان می‌دهد که شرکت در بُعد تولید و فروش توانسته ترکیب سودآوری خود را متحول کند.

با وجود این، انتظار عمومی از صنعت دارو صرفاً سودآوری برای سهامداران نیست. دارو یک کالای استراتژیک و حیاتی است و هرگونه کاهش هزینه تولید باید در قیمت مصرف‌کننده بازتاب یابد. در شرایطی که خانوارها با فشار اقتصادی شدید مواجه هستند، منطقی‌تر آن است که بخشی از مزیت کاهش بهای تمام‌شده به بیماران منتقل شود و قیمت داروها کاهش یابد. اما واقعیت این است که سازوکار قیمت‌گذاری دارو و دیگر محصولات در ایران عموما تنها به سمت افزایش حرکت می‌کند و هرگز کاهش نمی‌یابد.

اگرچه برای سهامداران جهش سودآوری داروسازی اسوه اتفاقی مثبت و پاداشی مناسب برای سرمایه‌گذاری آنهاست، اما برای بیماران، نظام سلامت و عدالت اجتماعی، این موضوع نگرانی‌های تازه‌ای ایجاد می کند. وقتی سود خالص تنها در ۶ ماه از ۹ میلیارد تومان به ۱۰۳ میلیارد تومان می‌رسد، نمی‌توان از کنار این پرسش گذشت که چه میزان از این سود ناشی از بهره‌وری واقعی است و چه میزان به دلیل عدم انعکاس کاهش هزینه تولید در قیمت داروها حاصل شده است.

به نظر می‌رسد اکنون زمان آن رسیده که سیاست‌گذاران حوزه سلامت و اقتصاد، بازنگری جدی در سازوکار قیمت‌گذاری دارو و درگیر محصولات استراتژیک داشته باشند. اگر مکانیزم افزایش قیمت‌ها با افزایش هزینه‌ها فعال می‌شود، منطقی است که در زمان کاهش بهای تمام‌شده و یا افزایش چشمگیر سود شرکت ها نیز این مکانیزم در جهت عکس عمل کند. تنها در این صورت است که می‌توان از یک‌سو به سودآوری عادلانه شرکت‌ها اطمینان داشت و از سوی دیگر فشار هزینه دارو بر بیماران و بیمه‌ها و زندگی مردم را کاهش داد.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که فرآیند افزایش قیمت‌ها در زمان افزایش بهای تمام‌شده و نکاستن از قیمت‌ها در زمان کاهش هزینه تولید یا در شرایطی که سودهای افسانه‌ای به خاطر  دلارهای یارانه ای و دسترسی به مواد اولیه ارزان ایجاد می‌شود، صرفاً به صنعت دارو محدود نیست. همین الگوی سودآوری غیرعادی و غیرمتعادل نشان می‌دهد که بازنگری جدی در ساختارهای قیمت‌گذاری از سوی مسئولان کشوری و بخصوص نظام سلامت و دارو ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است و بخشی از سودهای افسانه ای در صنعت و معدن و کشاورزی و خدمات باید در جهت حمایت از مصرف کننده و کاهش قیمت ها مورد توجه قرار گیرد.