شعله‌های ونوس، پرسشی از ایمنی در منطقه آزاد انزلی: درآمدهای کلان گردشگری کجا سرمایه‌گذاری می‌شوند؟

گروه اجتماعی: آتش‌سوزی گسترده در مجتمع تجاری-تفریحی ونوس، نگین درخشان منطقه آزاد انزلی، بیش از آنکه خسارتی مالی بر جای گذارد، زخمی عمیق بر پیکره اعتماد عمومی به سازوکارهای ایمنی در یکی از پرسودترین قطب‌های اقتصادی و گردشگری شمال کشور وارد کرد. در حالی که شعله‌ها، سرمایه و امید صدها کسبه را به کام خود می‌کشیدند، این پرسش تلخ و گزنده در اذهان عمومی و در میان دود و خاکستر زبانه می‌کشید: با وجود درآمدهای هنگفت سالانه، به ویژه از محل حق ورودی گردشگران، چرا منطقه آزاد انزلی به تجهیزات مدرن و کافی برای مقابله با چنین بحران‌هایی مجهز نیست؟ اگر چنین سرمایه‌گذاری صورت گرفته بود، آیا امروز شاهد این حجم از ویرانی بودیم؟

به گزارش بولتن نیوزمنطقه آزاد انزلی، با جاذبه‌های تجاری و تفریحی متنوع خود، سال‌هاست که به یکی از مقاصد اصلی گردشگری در ایران تبدیل شده است. گزارش‌های رسمی سازمان منطقه آزاد انزلی، خود گویای این واقعیت است. تنها در شش ماهه نخست سال ۱۴۰۳، این منطقه میزبان بیش از ۸ میلیون و ۶۲۰ هزار گردشگر بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۲۱ درصد رشد داشته است. همچنین، در سال مالی ۱۴۰۲، این سازمان موفق به تحقق ۱۳۷ درصدی درآمدهای خود شده است؛ ارقامی که نشان از یک بنگاه اقتصادی بسیار سودآور دارد.

با این حال، حادثه آتش‌سوزی در مجتمع ونوس، که مهار آن ساعت‌ها به طول انجامید و نیازمند گسیل ده‌ها آتش‌نشان و خودروی اطفاء حریق از شهرهای همجوار همچون رشت، خمام، لاهیجان و رضوانشهر شد، تصویری متناقض با این کامیابی اقتصادی به نمایش گذاشت. اعزام نیروهای کمکی از شهرهای دیگر، اگرچه نشان از همبستگی و تلاش ستودنی آتش‌نشانان استان گیلان دارد، اما در عین حال، این شائبه را تقویت می‌کند که ایستگاه آتش‌نشانی مستقر در خود منطقه آزاد، به تنهایی توان و تجهیزات لازم برای مدیریت یک بحران در این ابعاد را نداشته است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که پیش از این نیز هشدارهایی در خصوص ایمنی و لزوم تجهیز آتش‌نشانی منطقه آزاد انزلی وجود داشته است. اگرچه در سال‌های گذشته، گزارش‌هایی مبنی بر تجهیز و توسعه ایستگاه آتش‌نشانی این منطقه منتشر شده بود، اما گستردگی حریق اخیر و نیاز به پشتیبانی گسترده، این سوال را مطرح می‌کند که آیا این تجهیزات متناسب با رشد سرسام‌آور ساخت‌وسازها، افزایش تراکم جمعیت و حجم فعالیت‌های تجاری در این منطقه، به‌روزرسانی و تقویت شده‌اند؟

کارشناسان ایمنی معتقدند که در مجتمع‌های تجاری با حجم بالای کالاهای قابل اشتعال، به خصوص پوشاک، وجود سیستم‌های پیشرفته اعلام و اطفاء حریق خودکار (اسپرینکلر)، امری حیاتی است. همچنین، دسترسی آسان خودروهای آتش‌نشانی به تمام نقاط مجتمع و وجود شیرهای هیدرانت به تعداد کافی، از بدیهی‌ترین الزامات ایمنی به شمار می‌رود. حال باید منتظر گزارش کارشناسی نهایی ماند تا مشخص شود مجتمع ونوس تا چه اندازه از این استانداردها بهره‌مند بوده و آیا سازمان منطقه آزاد به عنوان نهاد ناظر، نقش خود را در الزام و کنترل این استانداردها به درستی ایفا کرده است.

بعد دیگری از این تراژدی، وضعیت کسبه و فعالان اقتصادی آسیب‌دیده است. گزارش‌های اولیه حاکی از آن است که بسیاری از غرفه‌داران و صاحبان کالا در مجتمع ونوس، فاقد پوشش بیمه آتش‌سوزی بوده‌اند. این امر، اگرچه در وهله اول به خود کسبه بازمی‌گردد، اما نشان‌دهنده ضعف در فرهنگ‌سازی و عدم وجود سازوکارهای تشویقی و حتی الزامی از سوی مدیریت منطقه آزاد برای بیمه کردن واحدهای تجاری است؛ واحدهایی که در نهایت، موتور محرکه و منبع اصلی درآمد همین منطقه محسوب می‌شوند.

آتش‌سوزی در مجتمع ونوس، یک زنگ خطر جدی برای تمام مناطق آزاد و مراکز تجاری بزرگ کشور است. این حادثه تلخ، بار دیگر نشان داد که توسعه اقتصادی و عمرانی، بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌های حیاتی ایمنی و مدیریت بحران، تا چه اندازه می‌تواند شکننده و پرمخاطره باشد. سازمان منطقه آزاد انزلی که با درآمدهای کلان خود، قاعدتاً باید یکی از مجهزترین و ایمن‌ترین مناطق کشور باشد، اکنون در برابر یک آزمون بزرگ قرار گرفته است.

پاسخگویی شفاف به افکار عمومی در خصوص نحوه تخصیص بودجه‌های عمرانی و سهم بخش ایمنی و آتش‌نشانی از این درآمدها، اولین گام برای بازسازی اعتماد از دست رفته است. گام بعدی، بازنگری کامل در استانداردهای ایمنی تمامی مجتمع‌های تجاری و صنعتی منطقه، سرمایه‌گذاری فوری برای تجهیز و مدرن‌سازی ناوگان آتش‌نشانی و تدوین برنامه‌های جامع مدیریت بحران است.

خاکسترهای مجتمع ونوس نباید تنها نمادی از یک خسارت مالی باشند. این خاکسترها باید آینه‌ای برای عبرت و سرآغازی برای یک تحول بنیادین در نگرش به مقوله ایمنی در قطب‌های اقتصادی کشور باشند؛ مناطقی که سودآوری آن‌ها، نباید به قیمت به خطر افتادن سرمایه و جان انسان‌ها تمام شود. امید است که شعله‌های ونوس، چراغ راهی برای فردای ایمن‌تر منطقه آزاد انزلی و سایر مناطق مشابه در ایران باشد.