تیم دیپلماسی پزشکیان، مراقب باشید وسط بازی دیگران، بازی نخورید!

گروه بین الملل مجید سجادی پناه: در شرایطی که خاورمیانه بیش از هر زمان دیگری به صحنه رقابت تنگاتنگ قدرت‌های جهانی تبدیل شده، تیم دیپلماسی دولت جدید به رهبری آقای پزشکیان باید نهایت دقت، درایت و خویشتنداری را در پیش گیرد. اکنون که آمریکا، روسیه، چین و اروپا هر یک با اهداف و منافع متفاوت به میدان آمده‌اند، کوچک‌ترین خطای راهبردی یا شتاب در تصمیم‌گیری، می‌تواند ایران را نه به عنوان بازیگر مستقل، بلکه به مهره‌ای در بازی دیگران تبدیل کند.

به گزارش بولتن نیوز واقعیت آن است که خاورمیانه به‌دلیل موقعیت راهبردی، منابع گسترده انرژی، و حساسیت‌های دینی و قومی، همواره محل تمرکز رقابت قدرت‌های بزرگ بوده است. در این میان، تنش فزاینده میان ایران و اسرائیل مانند شعله‌ای زیر خاکستر، می‌تواند هر لحظه منطقه را به آتش بکشد. این بحران نه تنها برای خود طرفین، بلکه برای تمامی بازیگران بین‌المللی نیز اهمیت دارد و به یکی از محورهای اصلی درگیری‌های نیابتی و صف‌بندی‌های ژئوپلیتیکی تبدیل شده است.

اهداف قدرت‌های جهانی در منطقه خاورمیانه :
1- آمریکا تلاش می‌کند نفوذ تاریخی خود را در منطقه حفظ کند؛ از امنیت اسرائیل دفاع کند، جریان نفت را کنترل نماید، با تروریسم مقابله کرده و مانع نفوذ بیشتر روسیه و چین شود. حضور نظامی در منطقه، فروش گسترده تسلیحات و حمایت از متحدان منطقه‌ای، ابزارهای کلیدی واشنگتن برای تحقق این اهداف‌اند.
2- روسیه که پس از فروپاشی شوروی بخشی از نفوذ خود را از دست داد، اکنون می‌کوشد دوباره جایگاه خود را بازیابد. حمایت از حکومت‌های ایران و سوریه، توسعه همکاری‌های اقتصادی و نظامی، و تلاش برای ایفای نقش در حل بحران‌های منطقه‌ای بخشی از راهبرد مسکو است. دسترسی به آب‌های گرم و حضور دریایی نیز از دیگر اهداف ژئوپلیتیک روسیه است.
3- چین با تمرکز بر اقتصاد و امنیت انرژی، بیش از هر چیز به ثبات منطقه برای تأمین نفت و گاز مورد نیاز خود می‌اندیشد. این کشور که در طرح "کمربند و جاده" به خاورمیانه نگاه ویژه دارد، در پی افزایش نفوذ اقتصادی و دیپلماتیک است، اما از درگیری‌های نظامی دوری می‌جوید.
4- اروپا نیز با توجه به وابستگی شدید به انرژی منطقه، از ثبات خاورمیانه نفع می‌برد. جلوگیری از موج مهاجرت و مبارزه با تروریسم برای کشورهای اروپایی اهمیت دارد. آن‌ها عمدتاً از طریق ابزارهای دیپلماتیک و حمایت از راه‌حل‌های سیاسی در تلاشند تا بر بحران‌ها اثر بگذارند، هرچند نفوذشان به پای آمریکا یا روسیه نمی‌رسد.

در چنین صحنه پیچیده‌ای، ادامه درگیری میان ایران و اسرائیل ـ چه به‌صورت مستقیم و چه از طریق نیروهای نیابتی ـ عملاً به تشدید رقابت قدرت‌های بزرگ دامن می‌زند. از یک‌سو هر تغییر جدی در توازن قدرت منطقه‌ای می‌تواند منافع آمریکا، روسیه یا چین را تهدید کند؛ از سوی دیگر هرگونه اختلال در امنیت انرژی و مسیرهای انتقال نفت و گاز، فوراً بر اقتصاد جهانی تأثیر خواهد گذاشت. بی‌ثباتی ناشی از جنگ، موجی جدید از افراط‌گرایی، تروریسم و مهاجرت را ایجاد می‌کند که تبعات آن فراتر از مرزهای منطقه خواهد رفت. حمایت بی‌قید و شرط واشنگتن از تل‌آویو نیز، ماهیت این بحران را پیچیده‌تر کرده و آن را به مواجهه غیررسمی میان ایران و آمریکا بدل ساخته است.

در این شرایط، گرچه برخی تحلیل‌ها بر احتمال وقوع یک جنگ بزرگ تاکید دارند، اما واقعیت آن است که قدرت‌های بزرگ فعلاً تمایل به شعله‌ور شدن یک درگیری تمام‌عیار ندارند. همه طرف‌ها، از آمریکا تا چین، به‌دنبال مدیریت بحران هستند، نه انفجار آن. از همین رو دیپلماسی فعال و هوشمندانه بیش از همیشه ضروری است؛ اما دیپلماسی‌ای که بر اساس درک درست از صحنه منطقه‌ای، شناخت دقیق از تضاد منافع بازیگران خارجی، و پرهیز از اقدامات شتاب‌زده طراحی شده باشد.

در همین بستر است که ترکیه به‌عنوان بازیگری چندوجهی، تلاش کرده نقش میانجی‌گری را بر عهده گیرد. این کشور با تکیه بر روابط همزمان با ایران، اسرائیل، آمریکا، روسیه و چین، موقعیت منحصر به‌ فردی دارد؛ اما همین چندوجهی‌بودن، آن را در موقعیتی حساس نیز قرار داده است. اگر ترکیه بتواند بی‌طرفی نسبی خود را حفظ کرده و در میانه این تعارض منافع به‌درستی بازی کند، ممکن است بتواند نقش مؤثری در کاهش تنش ایفا کند. با این حال، موفقیت آنکارا در این مسیر، مشروط به طراحی دقیق، پرهیز از جانبداری و حمایت ضمنی قدرت‌های بزرگ است.

ایران نیز، اگر می‌خواهد در این فرآیند دیپلماتیک مؤثر و هوشمندانه وارد شود، باید از نگاه‌های احساسی، واکنش‌های شتاب‌زده و تحلیل‌های سطحی فاصله بگیرد. تصمیم‌گیری‌های عجولانه می‌تواند سرمایه گذاری و دستاوردهای راهبردی سال‌های اخیر را از بین ببرد. آنچه امروز مورد نیاز است، نه تنها هوشیاری، بلکه تسلط کامل بر معادلات قدرت، شناخت بازیگران صحنه، و درک واقع‌بینانه از فرصت‌ها و تهدیدهاست.

آقای پزشکیان و تیم دیپلماسی او باید بدانند که خاورمیانه میدان بازی‌های ساده نیست؛ جایی است که هر حرکت حساب‌نشده، می‌تواند به دامی بزرگ بدل شود. بنابراین، مراقب باشید وسط بازی دیگران، بازی نخورید!

سجادی پناه