نرخ سود بازار بین بانکی به 24 درصد رسید / افزایش هزینه بانک های خصوصی در 1404

گروه اقتصادی - محسن شمشیری: با وجود 30 برابر شدن حجم بازار بین بانکی در 16 سال و روزانه 135همت با سود 23.7 درصد برای بانک های غیر دولتی و خصوصی، بدهی 967 همتی بانک ها به بانک مرکزی، بدهی 1252 همتی دولت به بانک ها، رشد بالای سپرده ها و تسهیلات، اقتصاد و بورس و بانک ها همچنان تشنه نقدینگی هستند.

 میزان افزایش سپرده، تسهیلات بانک های کشور در سال های 03- 1402

 ارقام به هزار میلیارد تومان

به گزارش بولتن نیوز، براساس گزارش بانک مرکزی از عملیات بازار بین بانکی در سال 1403، نرخ سود موزون در سال ۱۴۰۳ بین ۲۳.۵۵ در فروردین تا ۲۳.۹۷ در بهمن ماه نوسان داشته و عملا نرخ سود بین بانکی به 24 درصد افزایش یافته است. 

رشد نرخ سود بانکی از 17.5 درصد در سال 1399 به 24 درصد در 1403 به معنای رشد 6.5 واحدی نرخ سود در بازار بین بانکی است. متاثر از بازار بین بانکی، نرخ سود در بانک ها و اوراق بهادار و سایر بازارهای مرتبط نیز افزایش داشته و در نتیجه هزینه تولید بخش های اقتصادی رشد قابل توجه داشته است که در کنار تورم و نرخ ارز، عملا چالش های مختلفی را برای تولید و بازارهای مالی ایجاد کرده و با افزایش هزینه مالی در پنج سال اخیر فشار بر بورس، بانک ها و تولید را افزایش داده است و شورای پول و اعتبار، دولت و بانک مرکزی از طریق روش های موثر باید تلاش کنند که ضمن کنترل تورم، از افزایش نرخ سود سپرده و تسهیلات جلوگیری شود و رکود را کنترل نماید.

روند ۵ ساله اخیر در بازار بین بانکی نشان می‌دهد که نرخ سود ۲۴ درصدی بهمن ۱۴۰۳ نسبت به نرخ سود ۱۷.۵ درصدی سال ۱۳۹۹ به میزان ۶.۴۷ واحد رشد کرده است و به این معنی است که با افزایش نزدیک به ۶.۵ درصدی نرخ سود بازار بین بانکی عملاً فشار هزینه‌های بانک‌ها در جذب منابع و سپرده و تسهیلات افزایش یافته است این موضوع در ترکیب و سهم سپرده‌های بانک‌ها نیز قابل مشاهده است و تغییرات سهم سپرده‌های جاری و کوتاه مدت و بلند مدت نشان می‌دهد که از سهم سپرده‌های ارزان قیمت و بدون هزینه کاسته شده و بر سهم سپرده‌های بلند مدت گران قیمت از نظر هزینه جذب منابع افزوده شده است و این موضوع باعث کاهش سود عملیاتی بانک‌ها و سود آوری آنها می‌شود.

طبق گزارش بانک مرکزی، در 1403 نرخ سود کف و سقف دالان نی بین ۱۷ تا ۲۴ درصد اعلام شده که ۱۹ درصد مبادلات زیر نرخ سود ۲۳ درصد، ۳۳ درصد مبادلات زیر نرخ سود ۲۳.۵ درصد و 100 درصد معاملات زیر نرخ سود ۲۴ درصد و البته سهم بسیار اندکی نیز با نرخ 24.5 درصد بوده است.

نرخ سود موزون نیز به طور میانگین از ۲۳.۵۵ درصد در سال ۱۴۰۲ به ۲۳.۷ درصد در سال ۱۴۰۳ افزایش یافته است. در سال ۱۴۰۳ کمترین ارزش روزانه مبادلات در فروردین با نزدیک به ۹۶ همت و بیشترین مربوط به شهریور و مهر با ۱۸۹ همت بوده است. بیشترین رقم مبادلات روزانه در سال ۱۴۰۲ نیز مربوط به تیر ماه با ۱۵۱ همت اعلام شده است.

همچنین میانگین عملکرد و مبادلات روزانه بازار بین بانکی ۱۳۵ همت بوده که نسبت به 99 همت سال ۱۴۰۲ افزایش 36 همت یا 36.6 درصدی داشته است. 

رشد حجم بازار بین بانکی، بدهی بانک ها، بدهی دولت، مطالبات معوق 

30 برابر شدن حجم بازار بین بانکی در 16 سال و روزانه 135همت با سود 23.7 درصد برای بانک های غیر دولتی و خصوصی، بدهی 967 همتی بانک ها به بانک مرکزی که 483 همت آن متعلق به بانک های خصوصی و خصوصی شده با رشد 30 درصدی بوده است. بدهی 1252 همتی دولت به بانک ها که 380 همت آن بدهی دولت به بانک های خصوصی و خصوصی شده با رشد 19.8 درصدی بوده، نشان دهنده فشارهزینه ای بر بانک های خصوصی و همچنان قفل شدن بخشی از منابع آنها به خاطر بدهی دولت در سال های اخیر است. 

از سوی دیگر، مانده تسهیلات جاری و غیر جاری در سال 1403 بیش از 3611 همت یعنی روزانه 10 همت افزایش داشته و مانده سپرده ریالی و ارزی 4362 همت یا روزانه 12 همت رشد کرده است. اما با وجود این حجم از گردش مالی، نقدینگی و خلق پول، اقتصاد و بورس و بانک ها همچنان تشنه نقدینگی هستند و با وجود این همه رشد حجم تسهیلات و سپرده، نرخ جذب سپرده ها و هزینه بانک ها به شدت رشد کرده و حداقل 42 درصد افزایش هزینه جذب سپرده داشته اند. 

افزایش نرخ سود در بانک ها و بازار بین بانکی در دو سال اخیر و به دنبال سیاست های انقباضی بانک مرکزی، موجب شده که عملا از سهم سپرده های ارزان شامل سپرده جاری و قرض الحسنه کاسته شود و بر رقم سپرده های بلندمدت و کوتاه مدت اضافه شود. بانک های مختلف تجاری، تخصصی و خصوصی و خصوصی شده با رشد هزینه سود سپرده ها بالاتر از 45 درصد در سال 1403 مواجه بوده اند.

روند نرخ سود بازار بین بانکی در سال های 1403 – 1399 نشان می دهد که میزان تقاضا و عرضه و نرخ سود دائم در حال افزایش بوده و نرخ سود از کانال 18 درصد در سال 1399 تا 24 درصد در 1403 رشد کرده و بیش از 6 واحد درصد به نرخ سود اضافه کرده است.

نسبت تسهیلات غیر جاری به کل تسهیلات نیز از 6 درصد در سال 1400 به 10.7 درصد در 1403 رسیده و حجم مطالبات معوق، سررسید گذشته، مشکوک الوصول، خرید دین و اموال معاملات نیز در آبان ماه 1403 که آخرین ماه اعلام شده از سوی بانک مرکزی بوده به رقم 781 همت با نسبت 10.3 درصد کل مانده تسهیلات رسیده که نسبت به اسفند 1402 رشد 22 درصدی داشته است. 

مطالبات معوق در بانک های خصوصی و غیر دولتی نیز به رقم 568 همت با نسبت 11.4 درصد کل مانده تسهیلات رسیده که نسبت به اسفند 1402 به میزان 21.7 درصد رشد کرده است. این شاخص برای ماه های بعد و سال 1404 به دلیل عدم انتشار آمار از سوی بانک مرکزی مشخص نیست اما می توان پیش بینی کرد که مطالبات معوق به دلیل وضعیت اقتصادی افزایش یافته است. 

مقایسه ارقام تسهیلات جاری و غیر جاری و سپرده های ریالی و ارزی بانک ها در سال های 1401 تا 1403 نشان می دهد که در سال 1403 رشد فزاینده حجم سپرده ها و تسهیلات، و به عبارتی خلق پول و نقدینگی ادامه یافته و در سال 1403 که اثر آن براقتصاد 1404 بیشتر ملموس و مشهود است، مانده تسهیلات ریالی و ارزی جاری و غیر جاری به میزان 3611 همت افزایش داشته و به عبارتی رشد 143 درصدی نسبت به سال 1402 دارد و به این معنی است که روزانه نزدیک به 10 همت بر حجم تسهیلات جاری و غیرجاری بانک ها افزوده شده است. این موضوع هر چند که در تامین نقدینگی و سرمایه در گردش تولید موثر بوده اما از سوی دیگر، موجب رشد نقدینگی می شود و می تواند آثار تورمی برجای گذاشته و همان طور که در ماه های اخیر می بینیم شاهد افزایش تورم بخصوص در کالاهای معیشتی و مصرفی هستیم. 

در این موضوع، عواملی مانند حذف ارز حمایتی و افزایش نرخ نیما و ارزهای ترجیحی و حمایتی و در نتیجه نیاز بیشتر واحدهای تولیدی به نقدینگی و تسهیلات بیشتر اثرگذار بوده است و باعث شده که رشد تسهیلات دهی بانک ها افزایش یابد. 

رشد 143 درصدی مانده تسهیلات جاری و غیرجاری بانک ها در شرایطی رخ داده که بانک مرکزی تلاش داشته سیاست های انقباضی به کار بگیرد و همین موضوع باعث رشد نرخ سود جذب سپرده در بانک ها شده است. در پنج سال اخیر رشد جذب سپرده ها و نرخ سود بین بانکی شش درصد رشد کرده است. 
حجم سپرده های بلندمدت افزایش یافته و هزینه جذب سپرده بانک ها به شدت رشد کرده و در برخی بانک ها رشد هزینه جذب سپرده ها بیش از 48 درصد افزایش داشته است. 

رقم درشت افزایش سپرده و تسهیلات بانک ها، هزینه جذب سپرده ها، نرخ ارز در سال 1403 نشان می دهد که فشار بر سیستم بانکی به شدت افزایش یافته است و بخصوص در بانک های خصوصی که با منابع گران قیمت و نرخ جذب سپرده بالاتری نسبت به بانک های دولتی برخوردار هستند، این فشارها باعث رشد هزینه ها، کاهش سود، و تضعیف شاخص های عملکردی شده است. 

افزایش نرخ سود در بانک ها و بازار بین بانکی در دو سال اخیر و به دنبال سیاست های انقباضی بانک مرکزی، موجب شده که عملا از سهم سپرده های ارزان شامل سپرده جاری و قرض الحسنه کاسته شود و بر رقم سپرده های بلندمدت و کوتاه مدت اضافه شود. بانک های مختلف تجاری، تخصصی و خصوصی و خصوصی شده با رشد هزینه سود سپرده ها بالاتر از 45 درصد در سال 1403 مواجه بوده اند.

روند نرخ سود بازار بین بانکی در سال های 1403 – 1399 نشان می دهد که میزان تقاضا و عرضه و نرخ سود دائم در حال افزایش بوده و نرخ سود از کانال 18 درصد در سال 1399 تا 24 درصد در 1403 رشد کرده و تقریبا 6 واحد درصد به نرخ سود اضافه کرده است.

در شرایطی که حتی رشد روزانه 10 همتی تسهیلات جاری و غیرجاری و رشد روزانه 12 همتی سپرده ها، قادر به رفع نیاز نقدینگی واحدهای تولیدی و بازار سرمایه و بخش های مختلف اقتصاد نیست، عملا فشار بر بانک ها افزایش یافته و برای جذب سپرده و ماندگاری سپرده های بلندمدت، به سمت جذب سپرده با نرخ سود بالاتر رفته اند و این موضوع باعث رشد شدید هزینه های مالی و هزینه سود سپرده ها با رشد بالای 42 درصدی در یکسال اخیر و همچنین افزایش سهم سپرده های بلندمدت گران قیمت در بانک ها شده است. چنین وضعیتی باعث کاهش سود و درآمد بانک ها و در موارد زیان دهی شده و سود عملیاتی را کاهش داده و در برخی بانک ها منفی کرده است.

خوشبختانه گزارش های ماهانه کدال بورس و صورت های مالی بانک های بورسی از جمله بانک های ملت و صادرات ایران، شاهد مدعاست و گزارش های 1404 و اسفند 1403 نشان می دهد که با وجود رشد درآمدها، به دلیل افزایش هزینه سود سپرده و هزینه مالی، عملا سود عملیاتی بانک ها کاهش یافته است. 
در صورتی که صورت های مالی و عملکرد سپرده تسهیلات بانک های خصوصی در دسترس باشد، می توان اعلام کرد که در بانک های کاملا خصوصی، هزینه جذب سپرده ها و هزینه مالی به مراتب رشد بالاتری نسبت به درآمد تسهیلات و کارمزد آنها داشته و به زیان عملیاتی و کاهش سود عملیاتی آنها منجر شده است و فشار بر شبکه بانک های خصوصی به مراتب بیشتر از بانک های خصوصی شده اصل 44 و بانک های دولتی است. 

30 برابر شدن حجم بازار بین بانکی در 16 سال اخیر

اندازه حجم معاملات بازار بین بانکی از 10 درصد نقدینگی در سال 1388 به 3 برابر نقدینگی در سال های 1402 و 1403 رسیده و اثرگذاری آن برای تامین مالی بانک ها و نسبت به نقدینگی، عملا 30 برابر شده است. 

حجم کل معاملات بازار بین بانکی از 8.5 هزار میلیارد ریال در سال 1387 به رقم 240 هزار میلیارد ریال در سال 1388 رسید و 28 برابر شد. این رقم در سال 1388 معادل 10.7 درصد نقدینگی بوده است.

حجم معاملات در سال 1401 به روزانه 1073 هزار میلیارد ریال با نرخ سود 21.2 درصد رسید. در 1402 مجموع معاملات یا سپرده پذیری روزانه به 987 هزار میلیارد ریال با سود 23.6 درصد رسید. این رشد فزاینده به معنای آن است که اندازه حجم معاملات بازار بین بانکی از 10 درصد نقدینگی در سال 1388 به 3 برابر نقدینگی در سال های 1402 و 1403 رسیده است. 

کارشناسان می گویند که به اندازه رشد حجم معاملات بازار بین بانکی، باید انتظار رشد خلق پول، اضافه برداشت بانک ها از بانک مرکزی، رشد ضریب فزاینده پول، نقدینگی و تورم را داشت زیرا قرض گرفتن و پرداخت سود در بازار بین بانکی، گاهی به اضافه برداشت بانک ها و خلق پول و نقدینگی منجر شده و موجب افزایش تورم می شود. 

ﺑﺎزار بین بانکی باﻋﻀﻮﻳﺖ 18 بانک و 15ﺑﺎﻧﻚ عمدتا ﻓﻌﺎل با ﻣﺠﻤﻮعﻣﻌﺎﻣﻼت به ﻣﺒﻠﻎ 250040 میلیارد رﻳﺎل درﻗﺎﻟﺐ سپرده گذاري ﺑﺼﻮرت1ﺗﺎ7 ﺷﺒﻪ6ﻣﺎﻫﻪ در سال 1388 فعالیت خود را افزایش داده است. در 1388 بیش از 73 درصد معاملات یک شبه و19 درصد زیر 15 روز بوده است. اﻋﻀﺎي فعال این بازار بین بانکی از 10 ﺑﺎﻧﻚ در تیرماه 1387 به 15 بانک در پایان 1388رﺳﻴﺪ. تعداد سپرده گذاری از 17 فقره در 1387 به 210 فقره در 1388 رسید.

اما بعد از 15 سال، در سال 1401 حجم معاملات و سپرده پذیری به روزانه 1073 هزار میلیارد ریال با نرخ سود 21.2 درصد رسید و تقریبا تمام بانک ها با این بازار در ارتباط بوده اند. 

در 1402 مجموع معاملات یا سپرده پذیری روزانه به 987 هزار میلیارد ریال با سود 23.6 درصد رسیده که نرخ سود بانک های دولتی 23.9 درصد، تخصصی دولتی 23.8 درصد، غیر دولتی23.5 درصد، خصوصی شده 23.6 درصد و موسسات غیر بانکی 23.1 درصد بوده است. 

به عبارت دیگر، رقم معاملات بازار بین بانکی به رقمی بیش از 25600 همت رسیده است. با توجه به رقم نقدینگی 97233 هزار میلیارد ریال دی 1403 می توان گفت که رقم معاملات روزانه بازار بین بانکی 1.01 درصد نقدینگی کشور است. یعنی هر روز معادل 1 درصد نقدینگی در بازار بین بانکی معامله داریم. با توجه به این ارقام، در طول سال رقم معاملات بازار بین بانکی، 2.5 تا 3 برابر کل نقدینگی کشور است. رشد هر ساله و هر روزه معاملات بازار بین بانکی باعث شده که حجم این معاملات از 10 درصد نقدینگی در سال 1388 به 3 برابر نقدینگی در سال 1403 برسد.

بدهی دولت به بانک ها

در یازده ماه نخست 1403 بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی 1924 همت با رشد 32.8 درصدی، شامل بدهی دولت با رقم 1668همت و رشد 39.5 درصد، بدهی شرکت‌های دولتی 255همت با رشد 1.2 درصدی گزارش شده است.

بدهی دولت به بانک‌ها با رقم 1252همت و رشد 42.8 درصدی و بدهی شرکت‌های دولتی به بانک‌ها با رقم 52 همت و کاهش 46.7- درصد و بدهی دولت به بانک مرکزی 415 همت با رشد 30.2 درصد و بدهی شرکت‌های دولتی به بانک مرکزی 203همت با رشد 31.4 درصد اعلام شده است. 

رشد 122 درصدی بدهی دولت به بانک های تخصصی

بدهی دولت به بانک های تجاری دولتی 558 همت با رشد 36.4 درصدی در 11 ماه اول سال و بدهی شرکت های دولتی 11 همت با کاهش 38- درصدی، بدهی دولت به بانک های تخصصی دولتی 284همت با رشد 122 درصدی بوده و بدهی شرکت های دولتی 12 همت با کاهش 71- درصدی و بدهی دولت به بانک های خصوصی و خصوصی شده و موسسات اعتباری و غیر دولتی 380همت با رشد 19.8 درصدی بوده و بدهی شرکت های دولتی 28همت با کاهش 22- درصدی اعلام شده است.

بدهی بانک ها 967 همت

در بهمن ماه 1403 بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی 967 همت با رشد 25.4 درصد یازده ماهه گزارش شده است. بدهی بانک های دولتی تجاری به بانک مرکزی معادل 301 همت با رشد 27.9 درصد، بدهی بانک های تخصصی دولتی به بانک مرکزی 181همت با رشد 11.3 درصدی و بدهی بانک های خصوصی و خصوصی شده و غیر دولتی به بانک مرکزی 483 همت با رشد 30 درصدی بوده است.

بانک های خصوصی بیشترین سهم در دریافت و پرداخت تسهیلات بازار بین بانکی را دارند

بانک‌های غیردولتی یا کاملا خصوصی در سال 1403 به طور میانگین روزانه ۵۵.۶ همت به نرخ ۲۳.۶ درصد تسهیلات پرداخت و ۵۲.۳۴ همت به نرخ ۲۳.۷ درصد تسهیلات دریافت کرده اند. بانک های خصوصی رتبه نخست بیشترین معاملات، رتبه نخست بیشترین دریافت تسهیلات و رتبه دوم بیشترین پرداخت تسهیلات را داشته اند. به عبارت دیگر، نسبت به سایر بانک ها نیاز بیشتری برای حضور در بازار بین بانکی اعلام کرده اند و به این معاملات و تسهیلات نیاز بیشتری داشته اند. 

بانک های مشمول اصل 44 رتبه اول پرداخت تسهیلات را دارند

بانک‌های مشمول اصل ۴۴ شامل بانک‌های ملت، صادرات ایران، تجارت و رفاه کارگران در سال 1403، روزانه ۵۹.۶۸ همت به نرخ ۲۳.۷۷ درصد تسهیلات داده و ۲۹.۵۶ همت به نرخ ۲۳.۶۲ درصد تسهیلات دریافت کرده اند. به عبارت دیگر، پرداخت تسهیلات در بانک های خصوصی شده اصل 44 دو برابر دریافت تسهیلات بوده است. همچنین رتبه نخست بیشترین منابع برای پرداخت وام و سودآوری از محل عملکرد بازار بین بانکی را به خود اختصاص داده اند. 

دریافت تسهیلات در بانک های دولتی بیش از پرداخت تسهیلات بیشتر بوده است

بانک‌های تجاری دولتی شامل ملی ایران و سپه نیز در سال 1403 روزانه ۱۰ همت به نرخ ۲۴ درصد تسهیلات داده و ۱۷.۲۵ همت به نرخ ۲۳.۸۱ درصد تسهیلات دریافت کرده اند.

همچنین بانک‌های تخصصی دولتی شامل مسکن، صنعت و معدن، توسعه صادرات، توسعه تعاون، در سال 1403 روزانه ۸.۹۳ همت به نرخ ۲۳.۵ درصد تسهیلات پرداخت و روزانه ۲۵.۶۴ همت به نرخ ۲۳.۷۹ درصد تسهیلات دریافت کرده اند. 

موسسات اعتباری غیر بانکی نیز روزانه ۱.۹۴ همت به نرخ ۲۴ درصد تسهیلات پرداخت و ۱۰.۱۹ همت به نرخ ۲۳.۵۷ درصد تسهیلات دریافت کردند. 

بیشترین پرداخت تسهیلات از طریق بانک های اصل 44

مقایسه ارقام تسهیلات دهندگان و تسهیلات گیرندگان نشان می‌دهد که بانک‌های مشمول اصل ۴۴ شامل ملت، تجارت، صادرات ایران و رفاه کارگران عمدتاً وام دهنده بوده اند و بانک‌های کاملاً خصوصی و موسسات اعتباری غیر بانکی و بانک‌های دولتی تجاری و تخصصی بیشتر دریافت کننده تسهیلات در بازار بین بانکی بوده اند تا پرداخت کننده تسهیلات. 

به عبارت دیگر، تنها بانک های مشمول اصل 44 پرداخت تسهیلات بیشتری نسبت به دریافت تسهیلات داشته اند و بقیه بانک ها دریافت تسهیلات بیشتری نسبت به پرداخت تسهیلات داشته اند. 

نرخ سود بازار بین بانکی سال 1403 نیز عمدتاً بین ۲۳ تا ۲۴ درصد در نوسان بوده است. نرخ سپرده گذاری یا تسهیلات دهندگان برای بانک‌های دولتی ۲۴ درصد، بانک‌های تخصص دولتی 23.5، بانک‌های خصوصی 23.6، بانک‌های مشمول اصل ۴۴ با نرخ ۲۳.۷۷ و موسسات اعتباری ۲۴ درصد بوده است. 

نرخ سود تسهیلات گیرندگان یا سپرده پذیری نیز برای بانک‌های تجاری دولتی ۲۳.۸۱ درصد، بانک‌های تخصصی دولتی ۲۳.۷۹ درصد، بانک‌های خصوصی ۲۳.۷ درصد، مشمول اصل ۴۴ با نرخ ۲۳.۶۲ درصد، موسسات اعتباری ۲۳.۵۷ درصد اعلام شده است.

بر این اساس ملاحظه می‌شود که بیشترین حضور در بازار بین بانکی را بانک‌های خصوصی داشته اند که از جهت دریافت تسهیلات بانک‌های خصوصی با ۵۲.۳۴ همت و نرخ 23.7 درصد بیشترین دریافت تسهیلات را داشتند.‌ همچنین از جهت پرداخت تسهیلات به میزان ۵۵.۶ همت به نرخ ۲۳.۶ درصد بعد از بانک‌های مشمول اصل ۴۴ قرار داشتند.

منابع ارزان تر در بانک های دولتی و منابع گران در بانک های خصوصی

این موضوع نشان می‌دهد که بانک‌های دولتی، تخصصی دولتی و مشمول اصل ۴۴ به خاطر برخورداری از منابع ارزان قیمت و سپرده‌های بیشتر نیاز کمتری به دریافت تسهیلات نسبت به بانک‌های خصوصی دارند و نیازمند هزینه‌های بیشتری در جذب سپرده و منابع برای امور بانکی خود هستند و افزایش نرخ سود بازار بین بانکی طی ۵ سال اخیر عملاً هزینه‌های بیشتری را به بانک‌های خصوصی تحمیل کرده است. 

نکته مهم در تحولات نرخ سود بازار بین بانکی توجه به این موضوع مهم است که از فروردین ۱۴۰۲ تا اسفند ۱۴۰۳ روند نرخ سود صعودی بوده و از ۲۳.۴۵ تا ۲۳.۹۷ درصد افزایش یافته است.

افزایش نرخ سود بعد از تحریم ها، کاهش نرخ سود بعد از برجام

نرخ سود بازار بین بانکی در ۱۵ سال اخیر نشان می‌دهد که با شروع تحریم‌های اقتصادی آمریکا، اعضای ۵+۱ و شورای امنیت سازمان ملل، نرخ سود بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ افزایش یافته و از ۱۸.۴۳ درصد در ۱۳۹۰ به ۲۷ درصد در سال ۱۳۹۳ رسیده است اما با امضای برجام و تغییر سیاست‌های بانک مرکزی و بازار بین بانکی و تبدیل جریمه‌های ۳۴ درصدی اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی به خط اعتباری ۱۸ درصدی، عملاً حجم معاملات بازار بین بانکی افزایش یافت و متاثر از آن نرخ سود بازار بین بانکی از ۲۷ درصد در در سال ۱۳۹۳ به ۱۸.۶۲ در سال ۱۳۹۵ کاهش یافت. با ادامه این سیاست‌ها و افزایش حجم معاملات بین بانکی نرخ سود به ۱۷.۵ درصد در سال ۱۳۹۹ و پایین ترین نرخ رسید.

اما به نظر می رسد که ظرفیت ایجاد شده در اثر تبدیل جریمه 34 درصدی به خط اعتباری 18 درصدی، بعد از مدتی تخلیه شد و به تدریج با سیاست های انقباضی بانک مرکزی، کاهش تسهیلات دهی بانک ها، و افزایش نرخ ارز و تورم و نیاز بازار به نقدینگی بیشتر، نرخ سود در بازار پول، بانک ها و بازار بین بانکی افزایش یافته و پس از سال ۱۳۹۹ تا سال ۱۴۰۳ با وجود افزایش حجم تسهیلات و معاملات بازار بین بانکی، به دلیل افزایش تورم و نرخ ارز و نیاز به نقدینگی بیشتر عملاً نرخ سود بازار بین بانکی نیز افزایش یافته و به میانگین ۲۳.۷ درصد در سال ۱۴۰۳ و ۲۳.۹۷ درصد در بهمن ۱۴۰۳ رسیده و عملا در مرز 24 درصد قرار دارد. 

رشد شدید حجم معاملات بازار بین بانکی در 15 سال اخیر

حجم تسهیلات معاملات بازار بین بانکی نیز از ۵۰۰ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۰ به میانگین ۱۳۵ همت در سال ۱۴۰۳ و بالاترین رقم ۱۸۹ همت در شهریور ۱۴۰۳ افزایش یافته است.

میانگین تغییر نرخ سود بازار بین بانکی در ۱۵ سال اخیر نشان می‌دهد که نرخ سود ۲۳.۷ درصدی نسبت به نرخ سود ۱۸.۴۳ درصدی سال ۱۳۹۰ معادل ۵.۲۷ درصد افزایش یافته است که به معنای رشد ۲۸.۶ درصدی نرخ سود بازار بین بانکی است.