مرد سوم ! نقش و مسئولیت مدیر بیمارستان در قبال خطاهای داخل بیمارستان و مرگ بیماران!

گروه اجتماعی - حسن جعفری: اگر آقای رییس جمهور تصمیم برای برکناری آقای معاون پارلمانی خود گرفته بود ، چه بهتر که وی را برای سهل انگاری در حفظ زندگی و حیات انسان های بی پناه که بیمارستان مراجعه کرده بودند ، اقدام خود را انجام می داد.

به گزارش بولتن نیوز، در تعطیلات عید نوروز شهرام دبیری بعلت مسافرت به قطب حنوب بعد از بازگشت از سمت خود برکنار شد ، انتصاب وی به این سمت همواره مورد سوال از رییس جمهور نهج البلاغه خوان بود!

اما ذات سفر به قطب جنوب یا مسافرت به دور دنیا  نمی تواند  و نمی توانست دلیل چندان موجهی برای برکناری از پست معاونت پارلمانی رییس جمهور باشد ! سفر با پول شخصی و در تعطیلات انجام گرفته بود! و در مقابل سفرهای خارجی با خانواده در ماموریت های نه جندان لازم خیلی ها شاید موضوع چندان مهمی به نظر نمی رسید !

اما مرگ بیماران و عزیزان مردم در گرانقیمت ترین بیمارستان شهر ، قبل از هرگونه تحقیقی مسئولیت مدیر و مالک بیمارستان را پیش می کشاند! قبل از هرگونه تحقیق چه کسی می توانست نفر اول را از تحقیقات و نقش وی در این جرم کنار بگذارد، مگر مقامات دولتی مصون از خطا هستند!؟ بهتر بود رییس جمهور در همان زمان با عذرخواهی فرد مورد اتهام را تاتحقیقات کنار می نهاد !

هرچند پرونده توانمندی های حرفه ای آقای شهر دبیری در شهر و شورای آن چیزی از توانمندی های فردی وی  در امور اجتماعی و غیر شخصی نشان نمی دهد!

هرچند وی در آن مدت کم  ، از هیچ محبتی به دوستان و فامیل در سمت های معاون وزیر و مدیرکلی کم نگذارد!  

بیمارستان‌ها به‌عنوان مراکز حیاتی برای حفظ جان و سلامت انسان‌ها، مسئولیت سنگینی در ارائه خدمات درمانی ایمن و اخلاقی دارند. خطاهای پزشکی، به‌ویژه مواردی که منجر به مرگ بیماران می‌شود، نه‌تنها اعتماد عمومی را خدشه‌دار می‌کند، بلکه پرسش‌هایی جدی درباره مسئولیت‌پذیری مدیران و پرسنل ایجاد می‌کند. یکی از موارد جنجالی آن که سعی بسیار برحذف نام مالک آن در ماجرا ها در ایران شد، تخلفات گزارش‌شده در بیمارستان بین‌المللی ولیعصر تبریز است که در آن، به جای داروی شیمی‌درمانی، آب مقطر به بیماران سرطانی تزریق شده و منجر به مرگ برخی از آن‌ها شد. این فاجعه، که تحت مدیریت دکتر شهرام دبیری، مدیر و سهام‌دار اصلی بیمارستان و معاون رییس جمهور رخ داد، به دلیل عدم عذرخواهی رسمی او و مقامات بالاتر، از جمله مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور وقت، ابعاد پیچیده‌ای از پاسخگویی و اخلاق حرفه‌ای را برجسته می‌کند. این ماجرا شباهت‌های تکان‌دهنده‌ای به فیلم کلاسیک "مرد سوم" (The Third Man, 1949) ساخته کارول رید دارد، که در آن شخصیت هری لایم با فروش پنی‌سیلین تقلبی در بازار سیاه، جان بیماران را به خطر می‌اندازد. این مقاله به بررسی نقش و مسئولیت مدیر بیمارستان در قبال خطاهای پرسنل، با تمرکز بر مورد بیمارستان ولیعصر و تشابه آن با مضمون فیلم "مرد سوم"، می‌پردازد.

فیلم "مرد سوم" و شباهت به فاجعه بیمارستان ولیعصر

فیلم "مرد سوم"، که در وین پس از جنگ جهانی دوم روایت می‌شود، داستان هری لایم (با بازی اورسون ولز) را دنبال می‌کند، فردی که با رقیق کردن پنی‌سیلین و فروش آن در بازار سیاه، سودهای کلانی به جیب می‌زند، اما این داروهای تقلبی باعث مرگ یا آسیب جدی به بیماران، از جمله کودکان، می‌شود. این فیلم به‌طور عمیقی به مسائل اخلاقی، سودجویی در برابر جان انسان‌ها، و مسئولیت فردی در قبال عواقب اقداماتشان می‌پردازد. لایم، که در ابتدا به‌عنوان شخصیتی کاریزماتیک معرفی می‌شود، در نهایت به دلیل بی‌اعتنایی به رنج قربانیانش، به‌عنوان نمادی از فساد اخلاقی به تصویر کشیده می‌شود.

ماجرای بیمارستان ولیعصر تبریز شباهت‌های نگران‌کننده‌ای به این داستان دارد:

• داروهای تقلبی یا نامناسب: در بیمارستان ولیعصر، تزریق آب مقطر به جای داروی شیمی‌درمانی، که ظاهراً برای مدتی طولانی ادامه داشته، به مرگ بیماران سرطانی منجر شد. این موضوع مشابه اقدام هری لایم در فروش پنی‌سیلین رقیق‌شده است، که به جای درمان، به بیماران آسیب می‌رساند.

• سوءاستفاده از اعتماد: بیماران سرطانی، که به امید درمان به بیمارستان مراجعه کرده بودند، به دلیل اعتماد به سیستم درمانی قربانی شدند، همان‌طور که بیماران در "مرد سوم" به امید درمان با پنی‌سیلین به هری لایم اعتماد کردند.

• عدم پشیمانی یا پاسخگویی: هری لایم در فیلم هیچ‌گونه پشیمانی از اقداماتش نشان نمی‌دهد و حتی در صحنه معروف چرخ‌وفلک، قربانیان را به‌عنوان نقاط کوچک و بی‌اهمیت توجیه می‌کند. به‌طور مشابه، گزارش‌ها حاکی از آن است که دکتر شهرام دبیری، مدیر بیمارستان، نه‌تنها عذرخواهی نکرد، بلکه با استفاده از نفوذ سیاسی از پاسخگویی قضایی کامل اجتناب کرد.

• پیامدهای سیستمی: در "مرد سوم"، فساد هری لایم نتیجه هرج‌ومرج پس از جنگ و ضعف نظارت است. در بیمارستان ولیعصر، فروش داروهای شیمی‌درمانی در بازار آزاد و تزریق آب مقطر نشان‌دهنده ضعف نظارت سیستمی و احتمالاً فساد در زنجیره تأمین دارو است.
این شباهت‌ها نشان می‌دهند که هر دو مورد − چه در دنیای واقعی بیمارستان ولیعصر و چه در دنیای خیالی "مرد سوم" − پیامدهای ویرانگر سوءمدیریت، طمع، یا بی‌توجهی به جان انسان‌ها را به تصویر می‌کشند. با این حال، برخلاف فیلم که لایم در نهایت با عواقب اقداماتش مواجه می‌شود، در مورد دبیری، گزارش‌ها حاکی از عدم رسیدگی کامل  و دراز  است، که این موضوع نگرانی‌های بیشتری درباره پاسخگویی در ایران ایجاد می‌کند.

نقش مدیر بیمارستان در نظام سلامت

مدیر بیمارستان به‌عنوان بالاترین مقام اجرایی، مسئول نظارت بر عملکرد پرسنل، کیفیت خدمات درمانی، و رعایت استانداردهای ایمنی و اخلاقی است. وظایف کلیدی مدیر شامل موارد زیر است:

• نظارت بر پرسنل: اطمینان از صلاحیت حرفه‌ای پرسنل و رعایت پروتکل‌های استاندارد.
• کنترل کیفیت: پیاده‌سازی سیستم‌هایی برای شناسایی و پیشگیری از خطاها، مانند بررسی داروها و تجهیزات.
• مدیریت بحران: هدایت تحقیقات داخلی، اطلاع‌رسانی شفاف به بیماران، و همکاری با مراجع قضایی در صورت وقوع خطا.
• فرهنگ‌سازی اخلاقی: ترویج فرهنگی که پرسنل را به گزارش خطاها تشویق کند و از سرپوش گذاشتن بر تخلفات جلوگیری نماید.

در مورد بیمارستان ولیعصر، تزریق آب مقطر به جای داروی شیمی‌درمانی نشان‌دهنده نقص جدی در نظارت و کنترل کیفیت است. این خطا، که ظاهراً به دلیل "تخلفات فردی" رخ داده، پرسش‌هایی درباره کفایت سیستم‌های نظارتی بیمارستان و نقش مدیر در پیشگیری از چنین فاجعه‌ای مطرح می‌کند. همان‌طور که هری لایم در "مرد سوم" از هرج‌ومرج پساجنگی برای سودجویی سوءاستفاده کرد، ضعف نظارت در بیمارستان ولیعصر نیز شرایطی را فراهم کرد که چنین تخلفاتی ممکن شد.

مسئولیت مدیر در قبال خطاهای پرسنل

از منظر حقوقی، مدیر بیمارستان در قبال خطاهای پرسنل مسئولیت غیرمستقیم (vicarious liability) دارد، به‌ویژه اگر خطا ناشی از نقص در نظارت، آموزش ناکافی، یا نبود پروتکل‌های ایمنی باشد. در مورد بیمارستان ولیعصر، گزارش‌ها نشان می‌دهند که تعدادی از کارکنان بخش شیمی‌درمانی به اتهام دست داشتن در این تخلف بازداشت شدند. با این حال، ادعای معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی تبریز مبنی بر "فردی" بودن تخلفات، با توجه به موارد زیر، قابل‌تأمل است:

• نظارت ضعیف: ادامه‌دار بودن تزریق آب مقطر نشان‌دهنده نبود سیستم‌های رصد دقیق در بخش شیمی‌درمانی است.
• عدم شفافیت: عدم اطلاع‌رسانی به‌موقع و نبود عذرخواهی رسمی از سوی دبیری، نقض اصول اخلاقی و پاسخگویی است.
• سوءمدیریت منابع: فروش داروهای شیمی‌درمانی در بازار آزاد، همان‌طور که گزارش شده، نشان‌دهنده ضعف در مدیریت زنجیره تأمین دارو است.
دکتر دبیری، به‌عنوان مدیرعامل و سهام‌دار اصلی، مسئول ایجاد و اجرای سیستم‌هایی بود که از وقوع چنین فجایعی جلوگیری کند. عدم عذرخواهی او، مشابه بی‌اعتنایی هری لایم به قربانیانش در "مرد سوم"، نه‌تنها اعتبار بیمارستان را خدشه‌دار کرد، بلکه نشان‌دهنده فقدان پاسخگویی در سطح مدیریت است.

ابعاد سیاسی و اجتماعی: نقش مسعود پزشکیان

دکتر شهرام دبیری تا آوریل ۲۰۲۵ به‌عنوان معاون پارلمانی رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان فعالیت می‌کرد، اما به دلیل جنجال سفر تفریحی به قطب جنوب از سمت خود برکنار شد. این برکناری، که به نظر می‌رسد بیشتر نتیجه فشار رسانه‌ای بود تا تخلفات بیمارستان، انتقادهایی را برانگیخت که پزشکیان باید زودتر به دلیل نقش دبیری در فاجعه بیمارستان اقدام می‌کرد. از منظر اخلاقی، پزشکیان به‌عنوان رئیس‌جمهور موظف بود به‌صورت عمومی از قربانیان عذرخواهی کند و تحقیقات شفافی را مطالبه نماید. عدم عذرخواهی او و دبیری، مشابه بی‌توجهی هری لایم به رنج بیماران در "مرد سوم"، به بی‌اعتمادی عمومی دامن زده است. برخی کاربران در شبکه های اجتماعی معتقدند که دبیری از موقعیت سیاسی خود برای اجتناب از پاسخگویی قضایی استفاده کرده و پرونده او به‌طور کامل بررسی نشده است.

تحلیل مسئولیت‌پذیری و درس‌هایی از "مرد سوم"

فاجعه بیمارستان ولیعصر و داستان "مرد سوم" هر دو بر اهمیت پاسخگویی و اخلاق در برابر جان انسان‌ها تأکید دارند. در فیلم، هری لایم به دلیل طمع و بی‌توجهی به عواقب، در نهایت با مجازات مواجه می‌شود. اما در دنیای واقعی، عدم پاسخگویی دبیری و نبود تحقیقات کامل، پرسش‌هایی درباره عدالت و شفافیت در ایران ایجاد کرده است. برای پیشگیری از چنین فجایعی، مدیران بیمارستان‌ها باید:

• نظارت قوی ایجاد کنند، مانند بررسی دوره‌ای داروها و پروتکل‌های درمانی.
• شفافیت را در اولویت قرار دهند، با اطلاع‌رسانی سریع و صادقانه در صورت خطا.
• پاسخگویی را ترویج دهند، از جمله عذرخواهی عمومی و همکاری با تحقیقات قضایی.

نتیجه‌گیری

فاجعه بیمارستان ولیعصر تبریز، مشابه داستان هری لایم در "مرد سوم"، نمونه‌ای تأسف‌بار از شکست نظارت و پاسخگویی است. تزریق آب مقطر به جای داروی شیمی‌درمانی، که به مرگ بیماران منجر شد، نه‌تنها نتیجه ضعف نظارت سیستمی تحت مدیریت دکتر شهرام دبیری بود، بلکه عدم عذرخواهی او و مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، به بی‌اعتمادی عمومی دامن زد. این ماجرا، مانند فیلم "مرد سوم"، نشان‌دهنده خطراتی است که وقتی سود یا بی‌توجهی بر جان انسان‌ها اولویت پیدا می‌کند، به وجود می‌آید. اصلاح نظام مدیریت بیمارستان‌ها، تقویت نظارت، و ترویج فرهنگ پاسخگویی ضروری است تا از تکرار چنین فجایعی جلوگیری شود. عذرخواهی عمومی، چه از سوی دبیری و چه از سوی پزشکیان، می‌توانست گامی اخلاقی برای جبران خسارات معنوی باشد، اما فقدان آن، زخم این فاجعه را عمیق‌تر کرد.

منابع 

• اطلاعات وب‌سایت بیمارستان بین‌المللی ولیعصر تبریز 
• گزارش اعتماد آنلاین درباره تخلفات بیمارستان ولیعصر 
• پست‌های شبکه های اجتماعی درباره شهرام دبیری و بیمارستان ولیعصر 
• گزارش های برکناری شهرام دبیری 
• فیلم "مرد سوم" (The Third Man, 1949)، کارگردانی کارول رید