چطور کسب‌وکارمان را از بحران خارج کنیم؟

تردیدی نیست که با راه‌اندازی یک کسب‌وکار جدید، خودتان را در دریایی از دغدغه‌ها و اتفاقات پیش‌بینی نشده غرق می‌کنید! اما یکی از مسائلی که لازم است همواره در نظر داشته باشید، احتمال ایجاد بحران در کسب‌وکارتان است! شاید فکر کنید برای ایجاد چنین وضعیتی باید اتفاق خیلی خاصی بیفتد؛ اما کافی است تا تنها چند دقیقه از وقتتان را به بررسی اخبار از یک منبع معتبر اختصاص دهید. می‌بینید که هر روز، عده‌ی زیادی از افراد در گوشه‌ای از دنیا و بخ خصوص ایران، به مدیریت بحران کسب‌وکار خود نیاز پیدا کرده‌اند. گاهی اوقات این بحران در مقیاس جهانی رخ می‌دهد؛ مثل اتفاقی که با شیوع ویروس کرونا افتاد. گاهی هم در ابعاد کوچک‌تر ایجاد می‌شود؛ مثل وقوع یک پدیده‌ی بسیار نادر فیلترنت در ایران.

بحران کسب‌وکار به چه معناست؟

بحران کسب‌وکار در واقع می‌تواند هر چیزی باشد که بر شهرت و اعتبار، و یا درآمد خالص سود شرکت تأثیر منفی بگذارد. ممکن است بسیاری از اتفاق‌ها در ابتدا، موضوع خاصی به نظر نرسند. اما درعین‌حال، مسائلی وجود دارند که بسیار جدی هستند. برای مثال، می‌توانید به فهرست اتفاقاتی که در پاراگراف قبل اشاره شد، بی‌نهایت اتفاق دیگر اضافه کنید. مانند فوت یا استعفای یکی از اعضای اصلی شرکت، ایجاد اختلاف بین مدیران، یا ازدست‌رفتن اطلاعات مهم کامپیوتری. تردیدی نیست که بعضی از این اتفاقات حتی می‌توانند باعث تعطیلی کامل یک شرکت شوند. اما نگران نباشید! در بسیاری از مواقع می‌توانید با کسب مهارت‌های لازم، بحران کسب‌وکار خود را مدیریت کنید.
چه مشاغلی ممکن است دچار بحران کسب‌وکار شوند؟

پاسخ کوتاه این سؤال یک کلمه است: همه! درواقع هر کسب‌وکاری باید خودش را از قبل، برای وقوع انواع بحران‌ها، از مسائل خارجی گرفته تا اتفاقات درون‌سازمانی، آماده کند.

در بسیاری از موارد، بحران‌ها ناشی از مسائل خارج از کنترل هستند؛ (مثال کرونا و فیلترنت را که فراموش نکرده‌اید!). اما بحران‌های کسب‌وکار بی‌شماری وجود دارند که در ابتدا کاملاً تحت کنترل بوده‌اند و این امکان وجود داشته که با اجتناب از اقداماتی خاص، و یا چیدن استراتژی‌های مشخصی، مانع وقوعشان شد. ناگفته نماند که در مورد همان اتفاق‌های خارج از کنترل هم می‌توان با به‌کاربستن انواع پروتکل‌های مناسب، آسیب‌های احتمالی را کاهش داد.

مثال‌هایی از بحران‌های رایج کسب‌وکارها

هر کسب‌وکاری ممکن است به شکلی متفاوت از دیگری در معرض خطر قرار بگیرد و دوره‌ای بحرانی را تجربه کند. تعدادی از رایج‌ترین اتفاق‌هایی که می‌توانند کسب‌وکارها را تهدید کنند عبارت‌اند از:

بحران کارکنان: برای مثال یکی از کارمندان، کاری غیرقانونی انجام می‌دهد و بر اعتبار شرکتی که برای آن کار می‌کند، خدشه وارد می‌کند.
بحران طبیعی: ممکن است در اثر طوفان و بارندگی شدید، دفتر یا مغازه‌ا‌ی آسیب ببیند و ضمن خسارت ناشی از طوفان، امکان بازدید مشتریان را از دست بدهد.
بحران مالی: شاید زمانی فرابرسد که تقاضا برای محصولات یا خدمات یک شرکت به‌شدت کاهش پیدا کند. یا حضور یک رقیب جدید جایگاه او را در بازار به خطر بیندازد.
بحران سازمانی: این احتمال وجود دارد که محصولات یک کسب‌وکار دچار مشکل فنی شوند و با فروش آن‌ها، مشکلات متعددی برایشان ایجاد شود.
بحران تکنولوژیکی: مثل زمانی که سرورهای یک شرکت از کار می‌افتند و یا یک کسب‌وکار، قربانی حمله‌ای سایبری می‌شود.

مدیریت بحران کسب‎‌وکار

گفتیم که منظور از بحران کسب‌وکار، هر اتفاقی است که بر امور مالی، شهرت یا عملکرد کارکنان یک شرکت تأثیر منفی بگذارد. با این حساب، «مدیریت بحران کسب‌وکار» عبارت است از آمادگی، مدیریت و عبور از هر اتفاق غیرمنتظره‌ای که می‌تواند به یک کسب‌وکار آسیب برساند.

مدیریت بحران به سازمان و ذی‌نفع‌های آن کمک می‌کند تا بتوانند تهدید‌های ایجاد شده را درک کنند و به کمک روش‌های از پیش‌ تعیین‌ شده، آثار مخرب آن‌ها را کاهش دهند.

به بیان دیگر، مدیریت بحران کسب‌وکار ترکیبی از تشخیص، هشیاری و اقدام، به میزانی برابر و اغلب در یک جدول زمانی فشرده است. نکته‌ی مهم در مدیریت بحران، اتخاذ تصمیم‌های سریع و قاطعانه است. اما تا زمانی که بحرانی رخ نداده، تنها کاری که از دست شما و سازمانتان برمی‌آید، برنامه‌ریزی برای آینده است.

ایجاد استراتژی مدیریت بحران کسب‌وکار

اتفاقی مانند شیوع ویروس کرونا نشان داد جهان چقدر غیرقابل‌پیش‌بینی است و مشاغل مختلف در سراسر دنیا، به چه میزان می‌توانند تحت‌تأثیر قرار بگیرند. به همین دلیل، ضروری است که هر کسب‌وکاری، استراتژی مدیریت بحران مختص خودش را داشته باشد.

آمادگی داشتن برای یک بحران، به‌جای واکنش نشان‌دادن بعد از وقوع آن، به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکل، سریع‌تر بهبود پیدا کنند.

مراحل مدیریت بحران کسب‌وکار

بحران کسب‌وکار می‌تواند مراحل مختلفی داشته باشد. به همین دلیل، آگاهی داشتن از اقدام لازم در هر مرحله، به شما کمک می‌کند تا برای استراتژی مدیریت بحران خود چهارچوب مشخصی تعیین کنید.

۵ مرحله‌ی اصلی در مدیریت بحران عبارت‌اند از:

شناسایی و ارزیابی خطرات: درک تأثیر بحران‌های مختلف بر کسب‌وکار شما
آماده‌شدن برای بحران: به‌ کار بستن تمام تلاش خود برای جلوگیری از بحران و ایجاد برنامه برای زمانی که رخ می‌دهد
مدیریت مؤثر بحران‌ها: اجرای طرح مدیریت بحران برای به‌ حداقل‌ رساندن میزان آسیب وارده
بهبودی و بازیابی پس از بحران: دنبال‌کردن مراحل از پیش‌ تعیین‌ شده برای بازگشت به نقطه‌ی پیش از بحران
درس گرفتن از بحران: مستندسازی درس‌ها و نکات یاد گرفته از این بحران برای آمادگی در آینده

راهکارهایی برای نجات کسب‌وکار هنگام وقوع بحران

هر رکود و بحرانی قرار نیست به عذابی برای کسب‌وکار شما تبدیل شود. شاید شعاری به نظر برسد اما در صورت ایجاد بحران هم می‌توانید تهدیدها را به فرصت تبدیل کنید! و از این دوره‌ی سخت برای پیداکردن شکاف‌های موجود در طرح کسب‌وکار خود استفاده کنید و آن را به طرح بهتری تبدیل کنید.

چند نمونه از استراتژی‌های مفید برای دوره‌ی بحران کسب‌وکار عبارت‌اند از:

بررسی دقیق جایگاه کنونی

بحران و رکود اقتصادی، می‌تواند بر هر کسب‌وکاری تأثیر متفاوتی بگذارید. ضروری است که در چنین شرایطی، نقطه‌ی سربه‌سر خود، یعنی جایی که درآمد کل و هزینه‌های کل شما با یکدیگر برابرند را بدانید. پس اسناد و مدارک خود را بررسی کنید تا ببینید به افزایش درآمد احتیاج دارید یا کاهش و مدیریت هزینه.

بهبود جریان نقدی

هر نوع هزینه‌ای که به افزایش درآمد و بهبود اوضاع کسب‌وکارتان کمک نمی‌کند را قطع کنید. ببینید چطور می‌توانید میزان هزینه‌های ثابت را کاهش دهید. برای مثال، شاید بتوانید با جلب موافقت تأمین‌کنندگان، قرارداد طولانی‌مدت‌تری ببندید و در عوض هزینه‌ی کمتری پرداخت کنید.

اولویت قراردادن مشتریان

می‌دانیم که منظور از خدمات مشتریان ارائه‌ی آن‌ چیزی است که مشتریان در هر زمان به آن نیاز دارند. اگر باوجود بحران کسب‌وکار بتوانید خدمات مشتریان باکیفیتی ارائه دهید، احتمالاً مشتریان فعلی خود را حفظ خواهید کرد. ضمن اینکه شانس بیشتری برای حفظ و افزایش پایگاه مشتریان خود دارید. اتفاقی که حتی می‌تواند منجر به هدایت کسب‌وکار شما به سمت بازار و خدمات و محصولات جدیدی شود.

اولویت قراردادن مشتری در هنگام بروز بحران کسب‌وکار می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

اجرای برنامه‌های وفاداری یا تشویق مشتری
انطباق بیشتر محصولات و خدمات با نیازهای فعلی مشتری
تنوع بخشیدن به کسب‌وکار خود برای به‌ حداقل‌ رساندن آسیب از دست‌ دادن مشتری

به یاد داشته باشید که در طول بحران و رکود مالی، پیداکردن راهی برای حفظ مشتریان فعلی با ارائه‌ی خدمات مشتریان باکیفیت، بسیار مهم است.

تمرکز بر بازاریابی

در شرایطی که رکود شدید اقتصادی رخ ‌داده و کسب‌وکار شما و احتمالاً بسیاری از مشاغل دیگر دچار بحران شده‌اند، بازاریابی مهارت خاصی می‌خواهد. بدون شک در این شرایط مصرف‌کنندگان می‌خواهند هزینه‌های خود را کاهش دهند. پس یک راهکار مناسب در این موقعیت، تخفیف دادن و یا ایجاد امکان پرداخت قسطی است. البته به شرطی که خودتان به لحاظ مالی امکانش را داشته باشد! سعی کنید که در تبلیغات و شبکه‌های اجتماعی نشان دهید که شرایط مردم را درک می‌کنید. ضمن اینکه بر مفاهیمی مانند همدلی، باهم بودن و حتی توانمندسازی تأکید کنید. بر ارزش و کیفیت محصولات یا خدمات شرکتتان تمرکز کنید تا مشتریان وفادارتان به یاد داشته باشند چرا شما را انتخاب کرده بودند.

مدیریت وضعیت کارمندان

در هنگام مواجهه با بحران کسب‌وکار، بیش از هر زمان دیگری به یک برنامه‌ی منابع انسانی به‌روز شده احتیاج دارید. در چنین شرایطی ارتباطتان با کارمندان را تقویت کنید و به آن‌ها انگیزه و دلگرمی بدهید. سعی کنید با شفاف‌سازی در مورد آنچه که رخ داده است، آن‌ها را نسبت به وضعیت موجود آگاه کنید. ضمن اینکه تاحدامکان، برای تصمیم‌گیری و پیداکردن راه‌حل از آن‌ها کمک بگیرید.

اگر برای صرفه‌جویی، حقوق کارمندانتان را کم کنید، خواسته یا ناخواسته باعث تضعیف روحیه‌ی آن‌ها می‌شوید. پیشنهاد ما این است که به‌جای این کار، اضافه‌کاری‌های غیرضروری را حذف کنید. حتی می‌توانید ترتیب حضور کارمندان را تغییر دهید؛ مثلاً از تعدادی از کارمندان تمام‌وقت خود بخواهید چهار روز در هفته بیایند. در نهایت اگر راه دیگری نداشتید و مجبور به کاهش تعداد نیروهای خود شدید، اطمینان حاصل کنید که به تمام تعهداتی که در قبال کارمندانتان داشتید عمل کرده‌اید.

کلید موفقیت در هنگام ایجاد بحران کسب‌وکار

فراموش نکنید که نکته‌ی مهم در هنگام بروز بحران کسب‌‌وکار این است که منظم باشید و به کار خود ادامه بدهید. اگر بخواهیم به موضوع ثابت و مشترکی که از بحران‌های اقتصادی مختلف یاد گرفته‌ایم اشاره کنیم، باید بگوییم که «بازارها تمایل به بهبود دارند». در واقع، ادامه دادن برای بهبود وضعیت و محافظت از کسب‌وکارتان، تنها راه بازیابی کسب‌وکارتان و موفقیت در طولانی‌مدت است.

بدون شک در هنگام بروز بحران، وحشت‌زدگی آسان‌ترین راه ممکن است! اما اگر بتوانید همین امروز برای کسب‌وکارتان تصمیم درست را بگیرید، این شانس را دارید که به اهدافتان برسید. چه یک رکود اقتصادی باشد و چه یک حادثه‌ی پیش‌بینی نشده، مهم این است که بتوانید از کسب‌وکارتان محافظت کنید و از قبل، آمادگی پشت سر گذاشتن بحران را کسب کرده باشید.