موسیقی رمضان بخش مهمی از آواهای آیینی ایران است

به گزارش بولتن نیوز، بهروز وجدانی در نشست «رمضان، فرهنگ شادمانی و میراث ناملموس» با اشاره به موضوع «موسیقی و آئین های رمضان در بین اقوام ایرانی» گفت: موسیقی رمضان در واقع بخش مهم و قابل توجهی از موسیقی مذهبی و آیینی ایران را به خود اختصاص داده و بیشتر در قالب نغمه های آوازی در طول این ماه در بین مومنان و در خانه ها و مساجد اجرا می شود.
وی در این نشست به همت پژوهشکده مردم شناسی افزود: کشور پهناور ما به سبب برخورداری از تنوع فرهنگی و اقوام گوناگون انواع نغمه های دلنشین و به گوش آشنا و بسیار متنوع دراین حوزه است.
وجدانی با اشاره به اجرای آداب و رسوم و آیین های ماه رمضان همراه با نوای خوش و دلنشین، تصریح کرد: البته در برخی موارد مثل آیین های مرتبط با سحرخوانی و افطار ابزار موسیقی کوبه ای مثل دهل و بادی مثل سرنا و کرنا به دلیل صدای پرحجم که بتواند مومنان را تا مسافت زیاد از شروع سحر و آغاز زمان شرعی افطار آگاه کند نیز در بیشتر مناطق ایلی و روستایی و شهرهای کم جمعیت و سنتی رواج دارد.
وی در ادامه انواع شاخص های شناخته شده موسیقی مذهبی مردم مسلمان ایران را که برخی از آنها هنوز در آیین های ماه رمضان در گوشه و کنار کشور اجرا می شوند شامل اذان، مناجات، صوت قرآن، تعزیه، نوحه خوانی، مداحی و چاووشی خوانی عنوان کرد.
این پژوهشگر موسیقی، تصریح کرد: پیوند گسترده و دیرینه نغمه های فراموش نشدنی موسیقی رمضان با نغمه های دلنشین و شناخته شده موسیقی ردیف دستگاهی ایران به عنوان مهم ترین عنصر فرهنگی سازنده هویت فرهنگی و میراث فرهنگی ناملموس، قابل اعتنا و بحث است.

**آیین بیست و هفتم رمضان
عباس تراب زاده دیگر سخنران این نشست با اشاره به «آیین بیست و هفتم رمضان» گفت: ماه رمضان سرشار از آیین هایی است که ریشه در فرهنگ مذهبی هر حوزه فرهنگی دارد.
وی با اشاره به اینکه بیست و هفتم رمضان یکی از روزهای خاص ماه رمضان است که عناصر فرهنگی ناملموس متعددی را در خود جای داده تصریح کرد: بسیاری منابع شب بیست و هفتم را شب قدر معرفی می کنند؛ اما در باور و عقاید مردمان پاره ای از مناطق، روز بیست و هفتم رمضان مصادف با کشته شدن ابن ملجم مرادی قاتل حضرت علی(ع) است که این روز را مبارک و میمون می دانند.
این پژوهشگر تصریح کرد: مردم دستجرد و روستاهای هم جوار شب بیست و هفتم رمضان را مقدس می دانند؛ آنها بر این باورند از اول ماه رمضان شیا‌طین و اجنه به بند کشیده می شوند تا مردم در طول این ماه دچار آزار و گناه نشوند؛ اما معتقدند در شب بیست و هفتم شیاطین رها می شوند. زنان برای در امان ماندن از شر اجنه و شیاطین، تا پیش از غروب خورشید رسمی دیرینه به نام «بسم الله پیریز peyriz » را انجام می دهند و همچنین مطابق سنتی کهن با آداب و باورهای خاص نوعی نان به نام «کپ چی چی kopčiči» می پزند و خیرات می کنند.
او گفت: جیرجیرونی شاخص ترین آیین ماه رمضان است که در شب بیست و هفتم توسط کودکان و نوجوانان برپا می شود.

**ماه رمضان و فرهنگ شادمانی
مینو سلیمی نیز در این نشست با بیان مواردی در خصوص «ماه رمضان و فرهنگ شادمانی» گفت: ماه رمضان با معنویت خاص، در گوشه و کنار کشور با آیین های ویژه ای گره خورده که امروز بسیاری از آنها با وجود گذر زمان و تغییرات، همچنان تداوم یافته اند.
وی افزود: برخی آیین های ویژه ماه مبارک رمضان در نقاط مختلف کشور عمومیت دارد و تنها با تفاوت های جزیی یا نام های متفاوت، اجرا می شود؛ اما نقطه مشترک همه آنها روح معنویت و صفا و فرهنگ شادمانی ایرانی است که بیش از بعد ظاهری، خودنمایی می کند.
به گفته این پژوهشگر اهالی مرکز ایران نیز با مراسم خاص و شادمان به استقبال این ماه می روند و این مبارک روزها را گرامی می دارند و به خداوند تقرب می جویند.
وی تصریح کرد: یافته های تحقیقات من نشان می دهد با وجود از بین رفتن بعضی آیین های گذشته مربوط به این ماه، شکل جدیدی از تنوع آیینی و عمومی بودن فرهنگ شادمانی آنها در سطح کشور با توجه به تاثیر ارتباطات و شکل نوین زندگی ایجاد شده و با استقبال شدید مردم مواجه و تداوم یافته است.

** مراسم بیست و هفتم ماه مبارک رمضان در ایران
در ادامه این نشست صدیقه فاتح به بیان مواردی از مراسم بیست و هفتم ماه مبارک رمضان در ایران پرداخت و گفت: بیست و هفتمین روز ماه مبارک رمضان مصادف با کشته شدن یا قصاص قاتل حضرت علی (ع) و در باوری دیگر از ایام قدر است.
وی با بیان اینکه مردم مسلمان ایران به همین مناسبت آیین های ویژه ای دارند گفت: تهیه نان بیست و هفتمی و خوراک های خاص این روز، دوخت پیراهن مراد، کیسه مراد، چادر مراد و تهیه حلقه مراد و انگشتر گردان و انجام مراسم کوله مرجان و کلید زنی و دوست علی و مولودی خوانی و ذکر گفتن، خواندن دعاهای مخصوص از جمله این آیین ها هستند.

** آداب ماه رمضان از نگاه سفرنامه نویسان غیر ایرانی
آداب ماه رمضان از نگاه سفرنامه نویسان غیر ایرانی عنوانی بود که در ادامه توسط خدیجه امامی ارائه شد.
این پژوهشگر گفت: نیاز به آگاهی از وضعیت گذشته ما را به سوی سفرنامه‌ها می‌کشاند تا از ورای این نوشته‌ها خلق و خوی مردم را جست‌ و جو کنیم.
وی تصریح کرد: در سفرنامه‌های غیر ایرانیان که در کسوت بازرگان، مبلغ و دیپلمات به ایران سفر کرده‌اند، خاطراتی به نگارش درآمده که از میان این آثار می‌توان برخی رسوم ایرانی را به ویژه در سده‌های گذشته پیدا کرد، رسومی که نویسندگان ایرانی کمتر به آن توجه داشته‌اند.
او افزود: از دوره‌ صفوی که تعداد زیادی مسافر خارجی به ایران سرازیر شد، جنبه‌های مختلف حیات دینی و دنیوی ایرانیان ثبت و ضبط شد.
امامی با اشاره به اینکه مراسم مذهبی، بخشی جدایی‌ناپذیر از این گزارش‌هاست گفت: ماه رمضان به دلیل تغییرات در سبک زندگی مردمان، از چشم مسافران خارجی دور نمانده است.
«اگرچه آنها از این ماه اطلاعات زیادی نداشتند و طبق دریافت خود به تفسیر برخی احکام آن پرداخته‌اند و به دلیل ناآشنایی با جزئیات و فلسفه برگزاری این مراسم، از اشتباهاتی در روایت برخوردارند، ریزبینی آنها اطلاعاتی درباره شیوه روزه‌داری ایرانیان در سده‌های گذشته به ما می‌دهد».
این پژوهشگر افزود: پرداختن به ماه مبارک رمضان در آثار نویسندگان ایرانی چندان قابل مشاهده نیست و در نتیجه کمبود اطلاعات درباره آداب و فرهنگ عامه در برخی رسوم و آیین‌های مذهبی، استفاده از سفرنامه های غیر ایرانی اطلاعات زیادی را در این زمینه فراهم می سازد.

**رمضان در تاجیکستان
معصومه رخشا نیز در مورد موضوع «رمضان در تاجیکستان» گفت: تاجیکستان از جمله پنج کشور اسلامی آسیای مرکزی است که پس از استقلال در سال 1991 به بازگشت به فرهنگ و آداب و سنت های ملی و اسلامی توجه کرده است.
وی تصریح کرد: مردم تاجیک، به خاطر داشتن پیشینه‌ فرهنگی تقریباً برای هر مناسبتی مراسم خاصی دارند.
وی افزود: یکی از این مناسبت‌ها، ماه ‌مبارک رمضان است. در تاجیکستان‌ هر سال ماه مبارک رمضان را همراه با آیین های ویژه‌ای گرامی می دارند. برخی از این آیین ها شامل خواندن نمازتراویح، ‌‌‌‌رب‌ من‌خوانی،‌ شب‌قدر،‌ عیدگردک‌ و‌‌‌‌ عید گشتک‌ است