هوای پاک حسرت این روزهای مردم کلانشهرها

به گزارش بولتن نیوز، پیشرفت فناوری و شهرنشینی با تمام ویژگی های مثبتی که برای بشر به ارمغان آورده اما چالش و مشکلات جدی را نیز با خود همراه داشته است. آسمانی آبی و تنفسی راحت همواره از مهم ترین آرزوهای ساکنان شهرهای بزرگی همچون تهران به شمار می رود. ساکنان این شهرها بیشتر ماه های سال را از تنفس هوای پاک محروم هستند و تقریبا همه روزهای خود را با سرفه و تنگی نفس می گذرانند.

به رغم تمام اقدام های صورت گرفته به وسیله مسوولان شهری در راستای کاهش آلودگی هوای شهرها، نتایج کسب شده نشان می دهند تاکنون این تلاش ها محدود و حالتی شعاری داشته اند. بخش قابل توجهی از معضل آلودگی هوا به واسطه تردد خودروهایی است که سوخت های فسیلی انرژی لازم برای حرکت آنها را تامین می کنند. بیش از 20 درصد مصرف انرژی کل کشور در تهران صورت می پذیرد که فراتر از 2٫5 میلیون خودرو در آن تردد می کند و حمل و نقل در آن به تنهایی معادل 2 برابر کربن سرانه تولید شده در کشورهای جهان سوم را ایجاد می کند.

نخستین بار در 1374 خورشیدی، جبهه سبز ایران روزی را روز بدون خودرو نامگذاری کرد. این موضوع از آن جا نشات گرفت که فضای شهر تهران را غباری تیره رنگ به مدت چند روز متوالی پوشانده بود. همین عامل شد تا بسیج همگانی برای برگزاری روز «بدون خودرو» شکل بگیرد اما این کافی نبود تا اینکه ستاد اجرایی کاهش آلودگی هوا، به طور رسمی 29 دی را به عنوان روز هوای پاک نامگذاری کرد. بحران آلودگی هوا که سایر کلان شهرهای کشور را درنوردیده بود، ضرورت یک عزم ملی برای سالم نگه داشتن هوا را گوشزد می کرد. بنابراین از آن تاریخ تاکنون استفاده از برنامه های نمادین برای جلب افکار عمومی و مسوولان در 2 دهه گذشته به صورت برگزاری مراسم هایی تحت عنوان «روز بدون خودرو» یا «روز هوای پاک» در کشور اجرا می شود. اهداف برگزاری چنین مراسم هایی آموزش و تنویر افکار عمومی در زمینه آلودگی هوا، گسترش مشارکت های مردمی، فعال کردن محور هفتم برنامه جامع کاهش آلودگی در هوا است.

در روزهای گذشته «عیسی کلانتری» رییس سازمان محیط زیست، در خصوص اجرایی کردن قانون هوای پاک گفت: «یقین داشته باشید به هر قیمتی قانون هوای پاک را اجرا خواهیم کرد حتی اگرفریاد خودروسازان، سندیکاها، اصناف وکارخانه ها بلند شود. با وجود مشکلات عدیده محیط زیستی بیشترازآنکه درجامعه کارکنیم ومردم را آموزش دهیم تا به حقوق شان آشنا شوند، بیشتر به تبلیغ کردن روی آورده ایم، تبلیغات کم حاصلی که امروزدشواری های زیست محیطی را برای مردم به ارمغان آورده است حاصل این رویکرد اشتباه بوده است. وقتی گروه اندکی برای جامعه تصمیم بگیرند، پیامد آن به هم ریختن وضع زندگی مردم است.»

پیروز حناچی شهردار تهران با انتشار عکس آسمانی پاک در صفحه اینستاگرامش به مناسبت روز هوای پاک نوشت:«هر روز باید هدفمان هوای پاک باشد. ۲۹دی ماه روز هوای پاک نامگذاری شده و به صورت نمادین برنامه‌هایی در راستای تحقق این آرزوی دیرینه شهروندان تهرانی برگزار می‌شود.

اما باید بدانیم که حال شهر ما خوب نیست. هوای شهرمان خوب نیست و تنها با برگزاری ویژه برنامه‌های روز یا هفته هوای پاک حالش خوب نخواهد شد. نیازی به دعوت برای حضور در این برنامه‌های نمادین نیست.همه شهروندان باید به سهم خود در تحقق این مهم تلاش کنند و این تلاش نباید به روز و هفته خاصی محدود شود.»

حال نکته قابل توجهی که همگان باید به آن توجه داشته باشند این است که معضل آلودگی هوا، با اقدام یک یا 2 دستگاه قابل حل نیست و عزمی ملی و همگانی را می طلبد.

موضوع رفع معضل آلودگی هوا و راهکارهای آن از چنان اهمیتی برخوردار است که در همین زمینه پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز ملی هوای پاک، به گفت وگو با «عرفان حسینی» کارشناس محیط زیست و مدرس دانشگاه پرداخت و آن را از منظر گوناگون بررسی کرد.

** رفع معضل آلودگی هوا اولویت نخست مردم و مسوولان
داشتن هوایی پاک و تنفس در آن از ضرورت های هر موجود زنده ای به شمار می رود که عدم رعایت استانداردهای زندگی در کلان شهرها معضلی به نام آلودگی هوا را پدید می آورد که سلامت شهروندان ساکن در آنها را به خطر می اندازد. بنابراین رفع پدیده آلودگی هوا که یکی از بزرگترین چالش های محیط زیست شناخته می شود باید در صدر اولویت های مسوولان و مردم قرار بگیرد.

** گسترش حمل و نقل عمومی
تردد بیش از حد خودروها سهم 70 درصدی آلودگی هوا را به خود اختصاص داده اند که توسعه حمل و نقل عمومی در مقابله با آن یکی از اقدامات ضروری به حساب می آید که در تمامی جوامع ثابت شده است. سهم جابه جایی مسافر به وسیله حمل و نقل عمومی باید به بالاترین درجه برسد زیرا این ناوگان نقش کلیدی در کاهش آلودگی هوا ایفا می کند. چون در حال حاضر بسیاری از خودروهای در حال تردد در شهر تهران فرسوده و دودزا یا حتی فاقد معاینه فنی هستند که نیاز است این تعداد خودرو به ویژه خودروهای دیزلی به دلیل انتشار ذرات معلق و گازهای سمی در هوا به استانداردهای لازم دست پیدا کنند. در این میان نقش نیروی انتظامی و راهنمایی و رانندگی نیز بسیار چشمگیر است که می تواند از تردد این گونه خودروهای فرسوده و دودزا جلوگیری کرده و با آنها برخوردهای لازم صورت بگیرد. همچنین کاهش فعالیت واحدهای صنعتی و معدنی آلاینده و ساماندهی آنها در خارج از کلان شهرها نیز نقش بسزایی در این راستا دارد که البته باید خاطر نشان کرد که تاکنون برخورد جدی با آنها صوت نگرفته است.

** آلودگی هوا تابع 2 موضوع اقلیمی و میزان انتشار آلاینده ها
آلودگی هوا ناشی از عوامل اقلیمی و میزان انتشار آلاینده ها با منابع مختلف است. وقتی هوا سرد می شود و پدیده وارونگی دما و سکون نسبی هوا به وجود می آید بی شک آلودگی هوا پدیدار می شود. شهری مانند تهران که جمعیتی بالغ بر 10 میلیون را در خود جای داده و به اندازه جمعیتش خودرو و منزل مسکونی در آن وجود دارد که این عوامل سبب وارونگی هوا به خصوص در فصول سرد سال و آلودگی می شوند. در زمان وارونگی دما باید انتشار آلودگی از منابع مختلف را کنترل کرد تا هوا به شرایط مطلوب برسد. شاخص های کیفی هوا را با پنج نوع آلوده کننده هوا محاسبه می کنند که شامل ازن روی سطح زمین، منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن و گرد و غبار است. برای هر یک از این موارد، سازمان های حفاظت محیط زیست، استانداردی را جهت حفظ سلامت تعریف کرده اند . معضل آلودگی هوای تهران هیچگاه به طور کامل حل نشده اما می شود با اقدامات بلند مدت باعث بهبود کیفیت سوخت، ارتقای استانداردهای خودروهای سواری و سنگین و گسترش حمل نقل و عمومی شد. گسترش شهر الکترونیک یکی از راهکارهای بلند مدت کنترل آلاینده های هوا به شمار می رود که می تواند شرایط اضطرار هوا را کنترل کند. اجرای طرح زوج و فرد از درب منازل، تعطیلی مدارس و مهدکودک ها را می توان از جمله اقدام های موثر دانست تا تعداد روزهای هوای پاک را افزایش داد که این راهکار سالیانه به صورت مقطعی در برخی از ماه های سال اجرا می شود.

** آموزش و نهادینه کردن 2 راهکار جهت کاهش آلودگی هوا
تصویب قانون مقابله با آلودگی هوا در مجلس شورای اسلامی و اجرای همه مفاد این قانون جامع می تواند تا حدودی در رفع این معضل موثر باشد. پایش جایگاه های توزیع سوخت نیز می تواند از دیگر موارد کاهش دهنده آلودگی هوا باشد تا اینگونه اجازه عرضه سوخت های غیراستاندارد داده نشود. به طور میانگین همه ساله 2 ماه از سال هوای تهران در مرز هشدار و اضطرار قرار می گیرد که باید راهکارهای مقابله با آن توسط کارگروه مقابله با آلودگی هوا به تصویب برسد البته در این زمینه کمک های مردم و سازمان های مردم نهاد نیز ضروری است. طرح کاهش آلودگی هوا و جریمه خودروهای فاقد معاینه فنی نیز می تواند از تردد خودروهای دودزا در شهر جلوگیری کند و در کاهش آلودگی هوای تهران نقش داشته باشد اما کافی نیست. همچنین اتخاذ اجرای طرح زوج وفرد و طرح ترافیک که از طرف شهرداری و شورای شهر از دیگر مواردی به شمار می رود که سهم عمده ای در رفع این معضل دارد. آموزش همگانی و نهادینه کردن فرهنگ آن به مردم و جلوگیری از تردد خودروهای تک سرنشین در سطح شهر نیز از دیگر راهکارها است. این آموزش ها باید از مدارس شروع شوند تا مردم بدانند که برای تردد در شهر از گزینه حمل ونقل عمومی استفاده کنند. توسعه زیرساخت های حمل ونقل عمومی ضروری به نظر می رسد ولازم است شهرداری و شورای شهر در این خصوص برنامه ریزی صحیح و کارشناسی انجام دهند.

** توانمندسازی اطلاعات زیست محیطی
دادن اطلاعات لازم، ایجاد منابع لازم برای تصحیح عملکرد افراد و حمایت دولت از ارگان‌ها و اجماع برای اجرای مقررات از جمله ساختارهای توانمندسازی زیست محیطی به شمار می رود. میزان سلامت، بهره وری و کیفیت زندگی افراد ارتباط نزدیکی با شرایط و سلامت محیط آنان دارد بنابراین باید سرمایه گذاری لازم به منظور گسترش فرهنگ زیست محیطی برای شهروندان صورت بگیرد زیرا اجرای قوانین میزان رضایتمندی را نیز افزایش می‌ دهد.