امکان‌ تخیل امر جدید در جهان کوکو

گروه فرهنگی: نشست “بی معنایی فلسفه سیاست در جهان کوکو” به همت پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی برگزار گردید. در این نشست پس از نمایش فیلم، کمیل سوهانی (پژوهشگر رسانه) طی سخنانی به نقد و بررسی این فیلم پرداخت.

به گزارش بولتن نیوز، متن سخنرانی این نشست در ذیل منتشر می گردد:

کادر سیاست‌گذار و تصمیم‌گیر اسکار و هالیود متعلق به بدنه‌ی لیبرال/دموکرات آمریکا بوده و در برخی موقعیت‌ها «ژست»های سیاسی ایشان بر جنبه‌های علمی و هنری آکادمی غلبه می‌کند. این انیمیشن چه در مرحلۀ تولید، چه در مرحلۀ جایزه گرفتن، شورشی است از سمت هالیوود و اسکار بر علیه سیاست‌های مهاجرستیزی ترامپ.

هر کمپانیِ تولید محصولات فرهنگی یک سری خط مشی و سیاست‌های کلی دارد که از مسیر طی شده ایشان در زمینه تولید می‌توان به آن سیاست‌ها پی‌برد. کمپانی‌های تولید انیمیشن در آمریکا هر چند سال یکبار به سه دلیل عمده به سراغ داستان‌هایی از فرهنگ‌های دیگر می روند. دلیل اول تنوع، دلیل دوم جذابیت و دلیل سوم افزایش دامنه فروش است. اما نکته مهم در این‌باره چگونگی پرداختن به این داستان‌ها است. در هالیوود سیاستِ رفتن به سراغ داستان‌های دیگران همواره با نوعی بهره‌کشی و مصادره فرهنگی همراه است. یعنی گرفتن اجزا و شخصیت‌ها و جذابیت‌های داستانی و پوشاندن لباس هویت و ارزش‌های آمریکایی بر تن آن‌ها.

شعار اصلی این انیمیشن که در تبلیغات پس از تولید فیلم نیز به شکل گسترده‌ای تبلیغ شد جمله -seize your moment است، یعنی؛ آن، لحظه و روءیای خود را دریاب. با توجه به این شعار است که قهرمانِ فیلم سفری از موقعیت “هیچ” به سمت روءیای خود را آغاز می‌کند. این فیلم اساسا فیلمی است در ستایش استیج و سفر قهرمان از یک استیج محقر به یک استیج باشکوه انجام می‌گیرد, فرار از پشت‌بام اقتصاد تولیدی خانوادگی به اقتصاد مصرفی استیج، تَلِنت‌شو و ستاره شدن. شاید برخی با این استدلال که فیلم دعوت به تعهد به خانواده و پیگیری استعدادهای شخصی می‌کند، آن را فیلمی اخلاقی بدانند، همچنین ممکن است عد‌ه‌ای فیلم را به خاطر اشاره به جهان پس از مرگ و ارتباط اعمال این جهانی با نتایج آن جهانی، دینی بدانند؛ اما حقیقت این است که این فیلم بیش از خانواده و استعداد، الگوی ستاره شدن را در ناخودآگاه کودک نهادینه می‌کند. الگویی که دعوت به کندن از موقعیت هیچ و پیوستن به ستاره‌های موفقِ پولدار و مشهور می‌کند، البته این بار دعوتی در لباس پیگیری استعداد‌های شخصی و ستایش موسیقی و خانواده. جامعه‌ای که الگوی ستاره شدن در آن نهادینه شود، افرادش به اتم‌های جداگانه‌ای تبدیل می‌شوند که هریک به دنبال موفقیت و بهبود وضعیت فردی خویش هستند. در چنین وضعیتی که اگر کسی به روءیای خود دست نیافت، تنها به دلیل تنبلی و کاهلی خودش بوده و نه محصول شرایط غیرانسانیِ ساختارهای ناعادلانه اقتصادی و اجتماعی. در چنین جامعه‌ای کسی به دنبال اصلاح ساختارهای تولیدکننده نابرابری نخواهد بود و کندن از موقعیت پایین و رفتن به موقعیت موفقیت غایت همه کنش‌های اجتماعی می‌شود. در چنین شرایطی است که امر و کنش سیاسی بی‌معنا می‌شود.

از طرفی نقطه آغاز عزیمت از امر مستقر به سمت امر جدید خیال است و در جایی که به رابطه خیال و واقعیت بیندیشیم، سینما و انیمیشن پررنگ می‌شود. سینما می‌تواند در مبادی خیال نشسته و واقعیت پس از خیال را شکل دهد. وقتی دورترین سرزمین‌های خیال انسان به تسخیر امر مستقر درآید، زایش امر جدید ناممکن شده و بدین ترتیب شاهد بی‌معنایی فلسفه سیاسی خواهیم بود. در چنین جهانی هیچ اندیشه‌ نوینی که نوید دهنده شیوه متفاوتی از زندگی جمعی انسان باشد، زاده نخواهد شد. این انیمیشن از یک طرف با نهادینه کردن الگوی ستاره شدن کنش سیاسی را بی معنا کرده و از طرف دیگر با به تسخیر درآوردن دورترین سرزمین‌های خیال انسان؛ یعنی جهان پس از مرگ، به نفع نظم مستقر، فلسفه سیاسی را بی‌معنا می‌کند. بدین ترتیب سرمایه‌داری نه‌تنها خود را یگانه نظام اقتصادی و سیاسی مرئی در جهان معرفی می‌کند، بلکه امکان تخیل یک بدیل مناسب را نیز مسدود می‌کند. کودکانی که با کوکو بزرگ می‌شوند، شهروندان و مصرف‌کنندگان خوب و سربه‌زیری برای جهان سرمایه‌داری خواهند بود.

انتهای پیام/#

منبع: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی