دوراهی تزریق اعتبار: خرد یا کلان؟

گروه اقتصادی: تقریباً همه دولت‌های بعد از جنگ یک طرح "پول پاشی برای اشتغال" دارند. طرح ضربتی اشتغال سید محمد خاتمی، طرح‌های بنگاه‌های زودبازده و مسکن مهر محمود احمدی‌نژاد و طرح اعطای تسهیلات به بنگاه‌های کوچک و متوسط حسن روحانی ازجمله این طرح‌هاست. وجه مشترک تقریباً همه این طرح‌ها- مگر یکی- انحراف بسیار بالای تسهیلات اعطایی است. مثالا طرح بنگاه‌های زودبازده از دید گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس بیش از 90 درصد انحراف داشت.

به گزارش بولتن نیوز، حتی موافقین این طرح هم تا 60 درصد انحراف خرج کرد منابع را قبول دارند. همین اعداد و ارقام کمابیش برای طرح ضربتی اشتغال دولت اصلاحات هم برقرار است. علیرغم نبود آمار دقیق از میزان انحراف طرح در حال اجرا تسهیلات بنگاه‌های کوچک و متوسط، نشانه‌های آشکار از انحراف منابع این طرح هم هویداست. طرفه آن‌که بناست در فاز دوم این طرح 50 هزار میلیارد تومان دیگر به بنگاه‌های کوچک و متوسط وام داده شود. دلیلی وجود ندارد که این 50 هزار میلیارد سرنوشتی بهتر از همتایان قبلی خود داشته باشد.

موضوع آن‌قدر مهم است که اخیراً حتی رهبری هم بخشی از یک سخنرانی خود را به این موضوع اختصاص داده بود و پرسیده بود چرا همه طرح‌های اشتغال‌زایی با تزریق اعتبار شکست می‌خورد؟

در این طرح‌ها یک استثنا البته باقی است: مسکن مهر. میزان انحراف منابع این طرح بسیار اندک و ضریب بازگشت اقساط آن بسیار بالاست. این موضوع لزوماً به معنای صحت کلیت طرح نیست اما واضح است مسیر پیش‌بینی‌شده برای اصابت اعتبار با موفقیت تقریباً مطلق در حال طی شدن است. سؤال این است: مسکن مهر چه چیزی دارد که طرح‌های دیگر نداشتند؟ چه چیزی مسیر ساخت مسکن مهر را پایش پذیر و تحقق هدف-گیرم هدف غلط- ساخت مسکن مهر و نیز بازگشت پول خلق‌شده را توأمان تضمین کرده است؟

تفاوت ماهوی مسکن مهر با دیگر طرح‌ها در تعریف آن است. مسکن مهر یک طرح کلان متمرکز پایش پذیر است. کلان‌مقیاس بودن طرح هم امکان کنترل فیزیکی و هم امکان کنترل مالی آن را به‌شدت افزایش داده است. مقایسه کنید با سایر طرح‌ها که تعداد بی‌شماری طرح خرد-که اصلاً قابل اعتبار سنجی هم نیستند- هدف‌گذاری شده‌اند. بی‌شمار طرح خرد و پخش که نه می‌توان پیشرفت آن‌ها را مگر با زحمت بسیار و با مخاطره فساد بالا سنجید نه می‌توان رفتار تسهیلات گیرنده را در ان کنترل کرد.

چارچوب پیشنهاد: پيشنهاد آن است که وام خرد با هدف رونق متوقف شود و طرح‌های کلان‌مقیاس با هزینه‌هایی به‌مراتب کمتر از این 50 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته‌شده برای سال جاری پیش‌بینی شود. طرح‌های کلانی با تمرکز بر مهم‌ترین مشکلات پیش روی کشور که صنایع پایین‌دست را به‌اندازه کافی درگیر کند و بیش از سرمایه‌بر بودن، کاربر باشد.

منبع: کانال تلگرام اقتصاد سياسى