اعتبار جشنواره روی سر سینما آوار شد

به گزارش بولتن نیوز، اعلام نامزدهاي جشنواره سي و پنجم فيلم فجر تقريباً همه را شوکه کرد. داوري‌ها چيزي در حد فاجعه و اشتباهات از حد نرمال و معمولي خيلي بيشتر است. اينجا ديگر بحث سليقه نمي‌تواند مطرح باشد، چون بسياري از بديهيات ناديده گرفته شده است. انگار که داوران قصد شوخي داشته‌اند، اما اين شوخي بي‌مزه را بايد جدي گرفت. متهم اصلي اين وضعيت کسي جز دبير جشنواره نيست. اين ناداوري در جريان انتخاب فيلم‌ها به جشنواره هم اتفاق افتاد. تعدادي از فيلم‌هاي حاضر در جشنواره اساساً معلوم نيست با چه ملاکي حضور دارند. اين شرايط نشان مي‌دهد که جشنواره فجر نياز به احيای اعتبار خودش دارد. 

اشتباه تا کجا؟ البته اگر بشود آن را اشتباه ناميد. سال گذشته اين اجحاف درباره «سيانور» صورت گرفت و فيلم خوب بهروز شعيبي با موضوع تصفيه خونين سازمان منافقين در تايم و روزي مرده در جشنواره به نمايش درآمد و در عوض فيلم ضعيف «امکان مينا» در 11 رشته کانديدا شد و دست آخر هم هيچ جايزه‌اي به آن تعلق نگرفت. فيلم خوب «باديگارد» هم در بخش‌هاي اصلي اصلاً کاندیدا نشد، در حالي‌که قابليت‌هاي کارگرداني حاتمي‌کيا غيرقابل انکار بود. موضوع فيلم، شهداي هسته‌اي بود. اثري که در کوران مذاکرات و جو سنگين برجام ساخته و نمايش داده شد. حتي مسعود فراستي هم در برنامه هفت به «باديگارد» رحم نکرد. 

    

امسال اما وضعيت داوري‌ها بغرنج‌تر است. فيلم زير معمولي «تابستان داغ» که تقريباً نظر هيچ منتقد و کارشناس و سينمايي‌نويس را در هيچ رشته‌اي جلب نکرده بود، در 12 رشته کانديدا شده است؛ فيلمي که حتي براي موسيقي نداشته‌اش هم نامزد شده است، اما فيلمي که اجماع بي‌سابقه و تقريباً کاملي از سوي منتقدين درباره آن شکل گرفته، فقط 9 رشته نامزدي تعلق گرفته است. «ماجراي نيمروز» حداقل بايد در 16 رشته نامزد مي‌شد. فيلم مهدويان يک اتفاق بي‌نظير در سينماي ايران است. پديده جشنواره که همه را حيرت‌زده کرده، ولي انگار هيئت داوران جشنواره را خيلي سر شوق نياورده است. از هر طرف به فيلمنامه «ماجراي نيمروز» که نگاه کنيد جز نبوغ، ظرافت و هنرمندي چيز ديگري نمي‌بيني. اصلاً فيلمنامه خودش را طوري به مخاطب عرضه مي‌کند که نمي‌تواني آن را ناديده بگيري. در موسيقي، صدابرداري، صداگذاري و تدوين هم فيلم بي‌نظير است. يک فيلم کامل که اصولاً انتظار مي‌رفت در 16 رشته نامزد شود و جوايز را درو کند، اما به نظر مي‌رسد بي‌مهري به فيلم ادامه خواهد داشت و احتمالاً هيئت داوران به خود اجازه بدهند تا سلايق فکري خود را در مرحله اهداي سيمرغ‌ها هم اعمال کنند. هرچند فيلم خوب با جوايز جشنواره ماندگار نخواهد شد، اما همه اين را مي‌دانند که انتخاب بهترين فيلم در روند فيلمسازي سال بعد و حتي سال‌هاي بعدتر مي‌تواند تأثيرگذار باشد و گرايش فيلمسازان را به سمتي مشخص هدايت کند. کار ويژه اصلي جشنواره‌ها هم همين است؛ سمت و سو دادن به سينماي کشور و جهان. جشنواره فجر حداقل در ايران رويدادي اثرگذار در سينماست. خدا کند که اين تلقي اشتباه باشد، اما اگر قرار باشد پديده‌اي مانند «ماجراي نيمروز» طوري جايزه بگيرد که نه سيخ بسوزد نه کباب، اين تلقي پيش مي‌آيد که سلايق سياسي بر حقايق هنري غلبه پيدا کرده است. 

    

پس از اعلام ليست عجيب و غريب نامزدهاي جشنواره، چند تن از فیلمسازان از جمله محسن قرایی، سعید سهیلی و حسين مهدويان، به آن واکنش نشان دادند، مهدویان نوشت: خدا رحمت کنه جلال آل‌احمد رو. به خواهرزاده‌اش آقاي حسين دانايي که ظاهراً خيلي دوست داشته مقاله‌اي چيزي توي مجله‌اي چاپ کنه، گفته بود: «حرفت اگه حرف باشه روي ديوار طويله اورازان هم که بنويسي فرداش تا ته بندرعباس ميره و همه مي‌شنون و روشون اثر هم ميذاره. اگر هم حرف نباشه، سيمين توي مجله فردوسي هم که چاپ کنه، مردم خيلي که به سرت منت بذارن توش سبزي پاک مي‌کنن.» 

    

سعيد سهيلي، کارگردان «گشت2» نیز گفت: دوستي گفته است فيلم من موسيقي ندارد که کانديداي موسيقي شود. من هم مي‌گويم فيلم من جز دو پلان باران هيچ جلوه ويژه ميداني ندارد که در اين بخش کانديدا شده است. در سال آخر عمر دولت تدبير و اميد، اين جشنواره نه تنها بي‌تدبيري کرد، بلکه اميد را در سينما کشت. اين مقدار اشتباه هيئت داوران ديگر نمي‌تواند سهوي باشد. اگر هفت داور نابينا و ناشنوا داوري مي‌کردند، خروجي آن به مراتب قابل قبول‌تر بود. امسال اعتبار جشنواره آوار شد و فرو ريخت. همچون برج‌هاي دوقلو، همچون مجسمه بودا، همچون ساختمان پلاسکو.

    

برنامه سينمايي هفت نيز لحظاتي پس از اعلام نامزدها در برنامه‌اي زنده به آن واکنش نشان داد. بهروز افخمي در اين برنامه گفت: داوري خيلي ضعيف‌تر از آنچه پيش‌بيني مي‌شد، اتفاق افتاده است. اميدوارم بلايي که سال گذشته بر سر «سيانور» آوردند و به شکل کلي ناديده گرفته شد، امسال بر سر برخي فيلم‌ها مثل «ماجراي نيمروز» نياورند. مسعود فراستي نيز عنوان کرد: داوري ضعيف يک معني دارد. يعني داوري و ضعيف، اما آن چيزي که ديده شد، عجيب است. شبيه مورد عجيب بنجامين باتن بود. يعني واقعاً ناقص‌الخلقه! البته دو فيلم قابل اعتناي «ويلايي‌ها» و «ماجراي نيمروز» محصول اين جشنواره و اين سياستگذاري و اوضاع نيستند و ضدجريان سينماي ايران هستند. با اين ترکيب اگر بخواهيم «تابستان داغ» را الگوي سال آينده سينماي ايران قرار دهيم، چه سينمايي خواهيم داشت؟ به شدت محافظه‌کار، خنثي و ترسو. 

سعيد قطبي‌زاده منتقد اين برنامه نيز عنوان کرد: «نظراتي که اعلام شد تأسف‌بار است. من اصلاً باور نمي‌کنم. گويا هيئت داوران بخشي از فيلم‌ها را نديده است. من هر چقدر هم برخي فيلم‌ها را نپسندم نمي‌توانم توانايي‌ها و نقاط مثبت برخي فيلم‌ها را در بخشي از رشته‌ها ناديده بگيرم. در 70‌درصد موارد ليست نامزدها مرا شوکه کرد. مسئله مهم در داوري اين است که معيار چيست؟ چرا نبايد کارگرداني حميد نعمت‌الله در «رگ خواب» ديده شود؟ برعکس فيلم‌هايي که مخاطبان به آنها خنديدند و بعضاً سالن را ترک کردند و حتي انتهاي فيلم‌ها را نديدند، نامزد هستند! با جشنواره به شدت ترسويي روبه‌رو هستيم. بسياري از فيلم‌ها را به اشتباه وارد بخش مسابقه کرده‌اند مثل «گشت 2». 

اما در بخش‌هاي فرعي هم انتخاب‌ها عجيب است. براي مثال داوران امسال گريم فيلم‌هايي مثل «خوب، بد، جلف» و «اسرافيل» را که اساساً گريم در آنها موضوعيت ندارد، در ليست نامزدهاي اين رشته قرار داده‌اند، اما «نگار» و «خفه‌گي» را اصلاً به حساب نياورده‌اند.  در بخش بازيگري هم اين بلبشو ديده مي‌شود. علي مصفا در «تابستان داغ» اصلاً بازي مي‌کند؟ آن وقت احمد مهرانفر در «ماجراي نيمروز» دقيقاً چيکار مي‌کند؟ حامد بهداد «در سد معبر» هم همين‌طور، نگار جواهريان در فيلم «نگار»، طناز طباطبايي در فيلم «ويلايي‌ها»، ترلان پروانه در «فراري» و الناز شاکردوست در «خفه‌گي» را هم به اين راحتي نمي‌توان نديد. اين کج‌سليقگي‌ها حتماً در اهداي سيمرغ هم خود را نشان خواهد داد. اين شکل برگزاري جشنواره فيلم فجر معنايي جز مسخره کردن و سرکار گذاشتن ندارد. اصلي‌ترين متهم اين وضعيت حتماً دبير جشنواره است. محمد حيدري درباره داوري دو دوره پيش و فعلي بايد پاسخگو باشد.

منبع : روزنامه جوان