مرغ سایز ! انتخابی برای جانشینی مرغ های چاق

به گزارش بولتن نیوز، امیرحسین خواجوی| عرضه مرغ کم وزن به جای مرغ های درشت در بازار از اول آذرماه به طور فراگیر آغاز شد. طرحی که از سوی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی مرغداران را مکلف کرد  تا مرغ ها را با وزن کمتر از ۲ کیلو گرم به کشتارگاه بفرستند. اما با گذشت بیش از ۴۰ روز از ابلاغ بخشنامه قانونی وزارت جهاد کشاورزی هنوز هم بازار مرغ کشور در محاصره مرغ های سنگین وزن است. براساس این بخشنامه مرغداری ها موظفند مرغ  را نهایتا در سن ۳۵ روزگی تحویل کشتارگاه دهند، تا در نهایت لاشه مرغ با وزن تقریبی ۱۴۰۰ تا ۱۷۰۰ گرم به دست مردم برسد. چیزی که در عمل اتفاق نیافتاده است. مرغ های چاق و چله در حالی همچنان مهمان سفره های ایرانیان است که در همه جای دنیا به جز ایران از مرغ با وزن بین یک کیلو ۲۰۰ تا یک کیلو و ۴۰۰ گرم استفاده می‌‌ شود.

مزیت های استفاده از مرغ سبک

کشتار مرغ با وزن پایین محاسن زیادی دارد. آنتی بیوتیک رسوب کرده کمتر، چربی متعادل تر و در نهایت تولید لاشه با کیفیت و ارزش غذایی بیشتر مهم ترین دلیل تولید مرغ کم وزن است.  ضمن آن که تولید «مرغ سایز» یا همان مرغ کم وزن با کاهش هزینه‌های تولید و بهبود ضریب و شاخص تولید از به هدر رفتن میلیاردها تومان سرمایه با تبدیل نهاده دامی به کود جلوگیری می کند. با این همه اما اجرای این طرح در کشور به مشکل برخورده است و طراحان و برنامه ریزان وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی کشور مرغداران ، کشتارکُن ها، کشتارگاه، واحدهای صنفی عرضه کننده مرغ و مردم به عنوان مصرف کننده هریک به نحوی در اجرای ناموفق این طرح سهیم هستند.

کشتارکُن ها گمنامان تعیین کننده

برای برررسی موضوع به سراغ انجمن پرورش دهندگان مرغ گوشتی رفتیم، سرحلقه زنجیره تولید و عرضه مرغ. محمد یوسفی رئیس این انجمن است. او درباره مشکلاتی که باعث شده تاکنون بخشنامه عرضه مرغ کم وزن اجرایی نشود به آشپزباشی می گوید: «عرضه مرغ سایز برای مرغداران به صرفه تر است، به شرط آن که این مرغ از سوی کشتارکُن ها خریداری شود. اما کشتارکُن ها علاقه ای به خرید مرغ سایز ندارند. برای کشتارکُن ها افتِ کشتار مهم است و چون مرغ با وزن کم افت کشتار بیشتری دارد، آن ها خریدار مرغ درشت هستند.» یوسفی با بیان این که خون، پَر، امعا و احشا و به طور کلی ضایعات مرغ باعث کاهش وزن مرغ در کشتارگاه می شود، که در اصطلاح به آن افت کشتار می گویند، ادامه می‌ دهد: «این افت در مرغ های کم وزن بیشتر است و به همین دلیل هم کشتارکُن ها به دنبال مرغ درشت هستند و مرغداری ها هم چاره ای جز عرضه مرغ ۴۵ تا ۵۰ روزه ندارند.»

شکست طرح مرغ دو نرخی

رئیس انجمن پرورش دهندگان مرغ گوشتی درباره نقش کشتارکُن ها در چرخه خرید و عرضه مرغ می گوید: «کشتارکُن ها واسطه بین مرغداری و کشتارگاه هستند. آن ها مرغ زنده را از مرغداران می خرند، حق العمل کشتارگاه را پرداخت می کنند و با درصدی سود مرغ کشتار شده را می فروشند. هرچند کشتارکُن ها صنف مشخصی ندارند، اما نقش بسیار تعیین کننده ای در چرخه تولید و فروش مرغ بازی می کنند. در واقع منافع کشتارکُن اجازه اجرایی شدن بخشنامه عرضه مرغ سایز را نمی دهد.» او درباره دیگر موانع اجرایی این بخش نامه هم می گوید: «ساز و کارهای اجرای این طرح به درستی آماده نبود، ما از همان اول هم گفتیم که این طرح در صورتی موفق اجرا می شود که منافع همه افراد و اصناف تامین شود. پیش بینی می شد که چنین مشکلاتی به جود آید به همین دلیل هم در جلساتی با حضور نمایندگان جهاد کشاورزی و دامپزشکی مقرر شد اقداماتی مانند عرضه مرغ دو نرخی در میادین میوه و تره بار و خریداری مرغ سایز از سوی شرکت پشتیبانی امور دام به منظور تشویق مرغداران در تولید مرغ ریزجثه انجام شود.» او اما این طرح را هم ناموفق خوانده و ادامه داد: «متاسفانه سازمان میادین میوه و تره بار به دلیل عدم امکان نظارت و بحث روانی بازار از عرضه مرغ سایز با قیمتی بالاتر از مرغ های درشت خودداری کرد. شرکت پشتیبانی امور دام فقط ۱۰ درصد از تولید مرغ های کم وزن را خریداری می کند و این میان کشتارکُن ها هم  به دلیل پایین آمدن سودشان تمایلی به خرید مرغ های ریزجثه ندارند؛ در چنین وضعی چطور می توان از مرغدار انتظار داشت که مرغ را در ۳۵ روزگی کشتار کند؟»

بی علاقگی مرغداران برای تولید مرغ کم وزن

توجه به سلیقه بازار و تامین سود معقول تولیدکنندگان چطور در تحلیل و بررسی طراحان و مجریان طرح عرضه مرغ سایز دیده نشده است؟ سوال دیگر این که تولید مرغ کم وزن به دلیل کاهش زمان پرورش و نگهداری مرغ، هزنیه تمام شده تولید را پایین می آورد؛ با این وجود چرا تولید مرغ سایز برای تولیدکننده به صرفه نیست؟
مهدی یوسف خانی رئیس اتحادیه توزیع کنندگان مرغ در گفت و گو با آشپزباشی، برخلاف محمد یوسفی که کاهش سود کشتارکُن ها را دلیل اصلی اجرا نشدن طرح عرضه مرغ کم وزن می داند، معتقد است: «تولید کنندگان مرغ گوشتی خودشان چندان تمایلی به تولید مرغ سایز ندارند.» او در این باره توضیح می دهد: « تولید مرغ سایز یعنی این که مرغ در سن ۳۵ تا ۴۰ روز به کشتارگاه فرستاده شود، با این کار عملا مرغ چند هفته زودتر با وزن پایین تر و سود کمتر برای مرغدار کشتار می شود. هرچند عمر پایین مرغ با پایین آمدن مصرف خوراک و دارو، هزینه های پرورش و نگهداری را کاهش می دهد.» او در ادامه اضافه می کند: «براساس شواهد و مدارک علمی ضریب تبدیل برای مرغ درشت ۱/۲ درصد است و این ضریب برای مرغ سایز به ۸/۱ کاهش پیدا می کند. این کاهش ۳ دهم درصدی تفاوت هزینه مرغ درشت با مرغ سایز برای مرغدار است. با این حال مرغداران معتقدند مرغ درشت سود بیشتری دارد.»

تولید مرغ سایز و افزایش قیمت

یوسف خانی اما موانع اجرای طرح عرضه مرغ کم وزن را فراتر از کاهش سود مرغداران می داند: «هر طرحی برای اجرا نیاز به ایجاد زیرساخت دارد. نمی شود یک دفعه تصمیم گرفت و اجرا کرد. باید تبعات مختلف این طرح را در نظر گرفت که یکی از آن ها افزایش جهشی قیمت مرغ است. اگر این طرح به طور کامل اجرا می شد الان قیمت هر کیلو مرغ به بیش از ۱۰ هزار تومان رسیده بود. پس همان بهتر که این طرح هنوز اجرا نشده است.» او با اشاره به ظرفیت تولید جوجه یک روزه و مقدار مصرف مرغ  در کشور، می گوید: «در حال حاضر ماهانه حدود ۱۰۰ میلیون جوجه یک روزه در کشور تولید می شود. مرغ زنده هم به طور میانگین با وزن ۳کیلوگرم از مرغداری ها خریداری می شود. یعنی مصرف مرغ زنده کشور در ماه چیزی در حدود ۳۰۰ هزار تن است. با اجرای طرح «مرغ سایز»، مرغ زنده باید با وزن ۲کیلوگرم به کشتارگاه فرستاده شود که در این صورت میزان تولید مرغ زنده در کشور به ۲۰۰ هزار تن کاهش پیدا می کند. این کاهش ۱۰۰ هزار تنی باعث افزایش ناگهانی قیمت مرغ می شود. در واقع اجرای اصولی این طرح مستلزم افزایش ۳۰ درصدی تولید جوجه یک روزه در کشور است. متاسفانه در اجرای شتاب زده طرح «مرغ سایز» به این موضوع مهم که می تواند بحران خودساخته مرغ را رقم بزند، هیچ توجهی نشده است.»

تفاوت ۳درصدی افت کشتار مرغ سایز با مرغ درشت

هرچند طرح عرضه مرغ سایز برخلاف ابلاغ بخشنامه وزارت جهاد کشاورزی و سازمان دامپزشکی هنوز به درستی اجرا نشده است؛ اما بی توجهی به پیامدهایی که مستقیما با سفره مردم سر و کار دارد، در اجرای طرحی که بهبود کیفیت تغذیه مردم هدف اصلی از اجرای آن عنوان شده واقعا جای سوال دارد. ارتقا ارزش غذایی لاشه مرغ به قیمت برهم خوردن بالانس عرضه و تقاضای مرغ! آن هم در شرایطی که قیمت مرغ در چند ماه گذشته دستخوش نوسات زیادی شده تا تهیه این ماده غذایی پروتئینی مانند گذشته برای اقشار ضعیف جامعه به راحتی امکان پذیر نباشد. مولفه های زیادی در تعیین قیمت مرغ دخالت دارند که به گفته یوسف خانی رئیس اتحادیه توزیع کنندگان این محصول غذایی، تغییر و دستکاری در هر یک از آن ها بدون توجه به واقعیت های موجود در بازار، می تواند تبعات بدی به همراه داشته باشد: «قیمت پایه مرغ زنده ، هزینه حمل و نقل و کشتار، افت کشتار و برخی دلال بازی ها در تعیین قیمت مرغ تاثیرگذار است. برای مثال افت کشتار مرغ زنده با وزن ۳ کیلوگرم چیزی در حدود ۲۷درصد است در حالی که این رقم در مرغ زنده ۲ کیلویی یا همان مرغ سایز به ۳۰ درصد می رسد. این افزایش ۳ درصدی افت کشتار می تواند قیمت مرغ را تکان دهد.»

فرمول تعیین قیمت مرغ

یوسف خانی در ادامه به فرمول قیمت گذاری مرغ هم اشاره می کند و در این باره به آشپزباشی می گوید: «قیمت تمام شده مرغ تابعی از عوامل مختلف است. هر شب قیمت مرغ زنده از سوی انجمن مرغ داران هر استان اعلام می شود. این قیمت گذاری هم خودش به متغییرهای زیادی وابسته است. جمع قیمت مرغ زنده با هزینه کشتار با تقسیم بر درصد مرغ باقی مانده پس از کشتار قیمت تمام شده هر کیلو مرغ تعیین می شود. البته به این رقم ۱۰ درصد سود واحدهای صنفی عرضه کننده و ۲ درصد سود کشتارکُن ها را هم را باید اضافه کرد. برای مثال در این چند روزه قیمت هرکیلو مرغ زنده حدود ۴۵۰۰ تومان بوده است. این عدد با رقم ۲۷۰ تومان هزینه کشتار به ازای هر کیلو که از سوی کشتارگاه به عنوان حق العمل دریافت می شود جمع شده و حاصل بر ۷۳ درصد تقسیم می شود . این ۷۳ درصد در واقع لاشه خالص مرغ پس از افت کشتار ۲۷ درصدی است. حاصل این فرمول به علاوه ۱۰ درصد سود فروشنده، می شود قیمت نهایی عرضه مرغ برای مصرف کننده. همانطور که در این فرمول مشخص است افت کشتار روی قیمت تمام شده مرغ تاثیرگذار است.»

مصرف مرغ درشت عادت ۳۰ ساله

در اجرای طرح عرضه مرغ سایز مانع دیگری هم وجود دارد. مانعی که از جنس اعداد و ارقام نیست اما توان زیادی برای مقابله و حتی شکست این طرح دارد. «فرهنگ مصرف جامعه». این که  بیشتر مردم علاقه به خرید مرغ درشت دارند. بسیاری از مصرف کنندگان، ترجیح می دهند مرغ با وزن بالا تهیه کنند تا از لحاظ اقتصادی برایشان به صرفه تر باشد. حتی بسیاری از مردم تهیه مرغ ریزجثه را نوعی ضد ارزش تلقی کرده و آن را مایه تحقیر خود می دانند.
در حالی بنای اجرای طرح عرضه مرغ با وزن پایین از اول آذر ماه گذاشته شده است، که هیچ اطلاع رسانی خاصی درخصوص فواید استفاده از مرغ سایز انجام نشده. موضوعی که به گفته اصغر برآیی نژاد مدیرکل دامپزشکی استان تهران یکی از دلایل اجرای ناموفق این طرح است. او دراین باره به آشپرباشی می گوید: «مردم ما ۳۰ سال است که مرغ با وزن بالا مصرف می کنند. عموم آن ها عادت کرده اند که مرغ بالای ۲ کیلوگرم بخرند، این فرهنگ مصرف مرغ را نمی شود یک شبه تغییر داد. این کار نیاز به برنامه ریزی و آگاهی بخشی دارد. وقتی مردم از فواید مرغ کم وزن مطلع و از ارزش غذایی بالای آن در مقایسه با مرغ های درشت آگاه شوند، آن وقت است که تقاضا برای این محصول شکل واقعی پیدا می کند.» او همچنین روی بحث عرضه و تقاضا تکیه کرده و ادامه می دهد: «نبود تقاضا از سوی مصرف کننده برای مرغ کم وزن باعث زمین گیر شدن این طرح می شود. عرضه مرغ سایز روی کاغذ ۴۰ روز است که اجرا شده، اما واقعیت بازار حاکی از خرید و فروش مرغ به همان روال سابق است.»
او در پاسخ  به این پرسش که طرح عرضه مرغ سایز چه ضمانت اجرایی دارد و به چگونه با متخلفان برخورد می شود، می گوید: «متاسفانه با گذشت بیش از یک ماه از ابلاغ این بخشنامه به واحدهای تولید و عرضه مرغ، هنوز بیش از ۸۰ درصد بازار به همان روال قبلی عمل می کنند و مرغ هایی با وزن بیش از ۲ کیلو به مردم عرضه می شود. ما هم این تخلفات را گزارش می کنیم. اما به نظر می رسد طرح عرضه مرغ کم وزن نیاز به آسیب شناسی دارد. این طرح خوبی است، اما نقاط ضعفی دارد که باید بررسی شود.».

منبع:آشپزباشی