زمانی که تولید ارزش زا در کانون توجه قرار ندارد؛
کنکاشی معنا کاو و مبنا یاب از ماهیت دولت های رانتی
وجود نفت و دسترسي به مقادير زياد ارز خارجي باعث ميشود تا توليد داخلي، جهتگيري وسمت و سوی داخلي پيدا كرده و هرگز فكر صادرات به خارج از كشور بوجود نیامده و هیچ گاه به فعالیت های تولیدی ارزش زا بطور جدی توجهی در خور شکوفایی صورت نگیرد.
گروه سیاسی: مصطفی مطهری ـ دکتری علوم سیاسی در یادداشت پیش رو که در ادامه یادداشت قبلی «نگاهی جامع به دولت تحصیلدار و عملکرد آن با استعانت از رانت » نگاشته شده، آورده است: آنچه در ارتباط با فعالیت های تولیدی مهم به نظر می رسد این است که تمايل
اکثر دولتهاي رانتير براي گسترش توليدات داخلي و در نتيجه كاهش وابستگي در
اغلب موارد دست به تاسیس و ايجاد صنايعي می زنند كه نه تنها كارايي لازم
را نداشته و بلکه به هيچوجه در سطح جهاني رقابتي نبودهاند و توانایی
رقابت با سایر کالا های تولید شده مشابه در سطح جهانی را نخواهد داشت. در
یک بیان ساده و عام تر باید این چنین گفت، وجود نفت و دسترسي به مقادير
زياد ارز خارجي باعث ميشود تا توليد داخلي، جهتگيري وسمت و سوی داخلي
پيدا كرده و هرگز فكر صادرات به خارج از كشور بوجود نیامده و هیچ گاه به
فعالیت های تولیدی ارزش زا بطور جدی توجهی در خور شکوفایی صورت
نگیرد. به گزارش بولتن نیوز، متن این یادداشت که همچون گذشته به طور اختصاصی در اختیار خبرنگار ما قرار گرفته، به شرح زیر است:
با توجه به آنچه که در بخش اول از موضع مذکور ارائه شد در این راستا بررسی و تحلیل ماهیت این گونه دولت از اهمیت بالایی برخوردار می باشد و لذا در این یادداشت در ادامه تکمیلی از مبحث مسبوق التحریر به ویژگی های ماهیتی دولت های تحصیلدار خواهیم پرداخت.
درباره ويژگيهاي دولت رانتير همانطور که در تعاریف این نوع دولت ها ذکر شد نکته حائز اهمیتی که باید به آن پرداخته شود این است که در دولت های رانتير مقادير قابل توجهي از رانتهاي خارجي به شكل منظم از سوی دولت و در نظارت و مدیریت دولت دريافت مي شود. نکات بنیانی و بنیادی قابل ذکر در سطور زیر به ترتیب از مشخصه های دولت رانتی می باشد که بصورت اجمالی بدان آن ها اشاره خواهد شد.
1. رانت بايد از خارج كشور تأمين شود؛ بهعبارتي ديگر، رانت هيچگونه ارتباطي با فرايندهاي توليد در اقتصاد داخلي كشور ندارد.
2. در يك دولت رانتير، تنها درصد بسيار كمي از نيروي كار درگير توليد رانت هستند و بنابراين اكثر افراد جامعه دريافتكننده و توزيع كنندهی رانت ميباشند.
3. دولت رانتير، دريافتكننده ی اصلي رانت خارجي است و در هزينه كردن آن نیزنقش اساسي ايفا ميكند.
آنچه در این ارتباط قابل تاکید می باشد و به طور ویژه در تحلیل های مربوط به تحلیل گران در عرصه اقتصاد سیاسی بدان پرداخته می شود این است که دولت های رانتير، به عنوان دولتهاي مداخلهگر در اقتصاد داخلي مطرح هستند که به دو طريق عمده به ترتیب زیر در اقتصاد مداخله مينمايند :
1. هزينه كردن مقادير عظيمي از درآمدهاي خودشان در توليد ناخالص داخلي
2. سرمايهگذاري در بخشهاي مختلف اقتصادي كه اين دولتها را بهعنوان مهمترين سرمايهگذار در اقتصاد مطرح كرده است.
باتوجه به آنچه در خصوص ویژگی ها و خصیصه های دولت های تحصیلدار ( رانتیر ) گفته شد تأثيرات و پيامدهاي رانت بر جامعهِ تحت نظارت دولت های مزبور را از سه جنبه ميتوان مورد بررسي قرار داد :
الف : تأثيرات آن بر ساخت دولت ( افزايش استفلال دولت از جامعه، بينيازي دولت از ايجاد دموكراسي و مانع گذاشتن در مسير توسعهی سياسي ، تضعيف توان استخراجي و باز توزيعي دولت، تبديل شدن دولت به توزيعكنندهی رانت (( دولت تخصيصي )) ).
ب : تأثيرات آن بر اقتصاد ( رشد روحيهی رانتيري در اقتصاد و جامعه، اقتصاد مصرفي، گسترش بخش عمومي اقتصاد، اخلال در برنامههاي توسعهی اقتصادي ).
ج : تأثيرات آن بر اجتماع ( تضعيف گروههاي اجتماعي ، رشد بوروكراسي ).
با توجه به مطالب موضوعی ارائه شده، از جمله نکات اساسی که باید بطور جدی مد نظر قرار گرفته و بدان پرداخته شود و مورد عنایت تحلیلی قرار گیرد موضوع ماهیت دولت رانتیر می باشد. در واقع ماهیت وجودی و خارجی نظریه رانتیر( تحصیلدار ) بودن یک دولت، اساساً به ویژگیهای صادرکنندگان نفت مربوط میشود، در صورتیکه ممکن است منابع رانت دیگری با اثرات مشابه نیز موجود باشد ولی زمینه ساز شکل گیری این مفهوم و تولد آن در ادبیات سیاسی و ترمینولوژی سیاسی را فراهم نکرده باشد ( به عبارتی، این امر به کنترل یک دولت بر داراییهای استراتژیک و درآمدزایی از طریق دیگر دولتها بستگی دارد )؛ برای نمونه، دولتهایی که واجد داراییهای لجستیکی حائز اهمیت نظیر کنترل بر کانال سوئز هستند و یا دولتهایی که واجد مواد معدنی دیگر نظیر الماس ( مثلاً در آفریقا ) هستند و یا حتی دولتهایی که در قلمرو آنها تولید و تجارت مواد مخدر صورت میگیرد ( برای مثال افغانستان ، از چنین امکانی برخوردار هستند؛ با این وجود، چنین فعالیتهایی همیشه تحت کنترل دولت نیست و در این صورت، اثر سیاسی آن متفاوت خواهد بود . در این راستا برای تبدیل موضوع تئوریک در سطر فوق به یک مابه ازای مصداقی می توان با ذکر نمونه، تولید ناس در یمن توسط بدون کنترل دولت و یا تولید تریاک در افغانستان به عنوان پشتوانه مالی گروه تروریستی طالبان و یا کارتل مواد مخدر در کلمبیا که در مقابل دولت قرار دارد، اشاره کرد.
با این اوصاف با توجه به ويژگيهاي فوق، اكثر كشورهاي توليدكننده و صادركنندهی نفت را ميتوان دولتهاي رانتير یا تحصیلدار ناميد، چون رانت خارجي در اين كشورها مستقيما به خزانهی دولت سرازير ميشود و سهم آن در درآمدهاي دولت بيش از 42 درصد ميباشد.
از جمله موضوعات مهم در عرصه اقتصادی و سیاسی در تمامی کشورها نگاه ویژه تولیدی محور در اقتصاد با ویژگی متفاوت از چشم انداز های سیاسی است که با مطالبات سیاسی و اقتصادی از نظام ارزش های حاکم در آن کشورها نشات گرفته و همراه است و دولت های تک محصولی یا تحصیلدار با اقتصاد رانتی را نیز از این دایره مستثنی نمی کند.
در این راستا آنچه در ارتباط با فعالیت های تولیدی مهم به نظر می رسد این است که تمايل اکثر دولتهاي رانتير براي گسترش توليدات داخلي و در نتيجه كاهش وابستگي در اغلب موارد دست به تاسیس و ايجاد صنايعي می زنند كه نه تنها كارايي لازم را نداشته و بلکه به هيچوجه در سطح جهاني رقابتي نبودهاند و توانایی رقابت با سایر کالا های تولید شده مشابه در سطح جهانی را نخواهد داشت. در یک بیان ساده و عام تر باید این چنین گفت، وجود نفت و دسترسي به مقادير زياد ارز خارجي باعث ميشود تا توليد داخلي، جهتگيري وسمت و سوی داخلي پيدا كرده و هرگز فكر صادرات به خارج از كشور بوجود نیامده و هیچ گاه به فعالیت های تولیدی ارزش زا بطور جدی توجهی در خور شکوفایی صورت نگیرد.
ادامه دارد . . .
منبع: بولتن نیوز
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
ناشناس
| 
۱۱:۱۶ - ۱۳۹۵/۰۵/۱۷
پاسخ
دولتی که به تغذیه بهداشت اموزش و..... مردم کاری نداره و هر دوسال یکبار رای میخواد یاد مردم و وجود مردم میفته نوبره بهتر نیست خودشون ببرن و بدوزن مارو بی خیال بشن بیرم دنبال کارمون حسن
| ۱۰:۱۵ - ۱۳۹۵/۰۵/۲۵
پاسخ
با تشکر از پایگاه خبری بولتن از مقالات و تحلیل های زیباآن. وهمچنین تشکراز نویسنده محترم مقاله . 
