هادی محمدی کارشناس مسائل خاورمیانه تشریح می کند؛
ابعاد فنی، سیاسی و اقتصادی فروش آب سنگین ایران به آمریکا
محمدی در ادامه این یادداشت آورده است: برای درک اهمیت موضوع باید بدانیم که خرید و فروش و تولید آب سنگین در دنیا بسیار انحصاری و تحت مراقبت های شدید آژانس بین المللی انرژی اتمی و قدرت های هسته ای دنیا صورت می گیرد و تاکنون نیز تنها 9کشور به فناوری تولید آن دست یافته اند که از این میان 5 کشور مازاد بر نیاز خود تولید می کنند.
گروه سیاسی: هادی محمدی کارشناس مسائل خاورمیانه در یادداشت پیش رو ابعاد فنی، سیاسی و اقتصادی فروش آب سنگین ایران به آمریکا را بررسی می کند و آورده است: سرانجام بعد از حدود 2 سال مذاکره و در نتیجه توافق هسته ای تابستان سال گذشته، کشورمان توانست قرار داد فروش 32 تن ماده راهبردی و حساس آب سنگین را به کشور آمریکا که بزرگترین تولید کننده و فروشنده این محصول مهم است به امضا رسانده و آنچنان که منابع غربی گفته اند این محموله به ارزش حدود 9 میلیون دلار ، تا پایان ماه جاری به این کشور ارسال خواهد شد.
به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، محمدی در ادامه این یادداشت آورده است: برای درک اهمیت موضوع باید بدانیم که خرید و فروش و تولید آب سنگین در دنیا بسیار انحصاری و تحت مراقبت های شدید آژانس بین المللی انرژی اتمی و قدرت های هسته ای دنیا صورت می گیرد و تاکنون نیز تنها 9کشور به فناوری تولید آن دست یافته اند که از این میان 5 کشور مازاد بر نیاز خود تولید می کنند.
آب سنگین چیست؟
در واقع آب سنگین همان آب معمولی است با این تفاوت که جرم مولکولی آب سنگین 20 و جرم مولکولی آب معمولی 18 بوده و به جای 2 هیدروژن و یک اکسیژن در آب معمولی (H2O) 2عدد اتم دوتریوم جایگزین شده و D2O را شکل داده است. دوتریوم یک ایزوتوپ از هیدروژن به شمار می رود که به جای هیدروژن در مولکول آب می‌نشیند. آب سنگین پرمصرف‌ترین ایزوتوپ پایدار دنیاست و در حال حاضر استفاده‌های خیلی زیادی دارد که روز به روز در حال افزایش است.در گذشته از آب سنگین تنها به عنوان کندکننده یا سرد‌کننده راکتور آب سنگین استفاده می‌شد ولی الان استفاده‌های پزشکی و محیط زیستی و دارویی و بهداشتی و استفاده‌هایی نظیر نشان‌دار کردن (Labeling) هم دارد که باعث شده تا مصرف این ماده استراتژیک به شدت بالا برود. نکته دیگر این است که آب سنگین، رادیواکتیو یا رادیودارو نیست و خاصیت تشعشعی ندارد و در واقع یک ایزوتوپ محسوب می‌گردد. همچنین آب سنگین در طبیعت موجود بوده و در واقع از هر 7 هزار اتم هیدروژن یکی از آن‌ها دوتریوم است یا از هر 7 هزار مولکول آب معمولی یکی مولکول آب سنگین بوده و کاری که در مجموعه آب سنگین انجام می شود استخراج این مولکول است. از هر یک میلیون مولکول آب، تنها 145 مولکول دوتریوم است اما اینکه همه این مقدار آب سنگین را بتوان استخراج کرد بستگی به روش‌های استخراج دارد.
فلسفه استفاده از آب سنگین
از سوی دیگر فلسفه استفاده از آب سنگین در راکتور آب سنگین نیز ریشه در سبک بودن هسته، جذب کم نوترون، عدم تغییر خواصش مقابل تشعشعات هسته‌ای و عدم واکنش با میله سوخت دارد و از آنجا که آب سنگین 600 برابر کمتر از آب معمولی نوترون جذب می‌کند این توانایی را به سوخت می‌دهد که نیازی به غنی‌سازی اورانیوم برای سوخت راکتور نباشد و آب سنگین به تنهایی در کنار اورانیوم طبیعی پالایش شده قرار می‌گیرد و هم رادیو ایزوتوپ می‌دهد و هم امکان تولید برق دارد.
حساسیت های سیاسی یک مولکول آب!
اما حساسیت های سیاسی این محصول راهبردی نیز کم نظیر است.
آمریکا قوانینی به نام NRC دارد که این قوانین کشورها را از حیث دسترسی به آب سنگین به 3 دسته تقسیم کرده است؛ دسته اول کشورهایی هستند که شرکت‌های آمریکایی اجازه صادرات آب سنگین به آن‌ها را ندارند مثل ایران، عراق، کره شمالی و سوریه. کشورهای دسته دوم آن‌هایی هستند که شرکت‌های آمریکایی در سال مجوز صادرات 25 کیلوگرم آب سنگین به آن‌ها را دارند مثل هند، میانمار، افغانستان، رژیم صهیونیستی و کشورهای دسته سوم که سخت‌گیری کمتری در مورد آن‌ها وجود دارد حداکثر میزان صادرات آب سنگین یک تن در سال است در حالی که کارخانه تولید آب سنگین ایران در اراک در سال حدود 20تن از این ماده مهم و با ارزش را تولید می کند در واقع جمهوری اسلامی ایران بعد از کشورهایی همچون آمریکا، روسیه، چین، هند،آرژانتین، رومانی، کانادا و فرانسه ، نهمین کشوری بود که در دنیا آب سنگین تولید کرد.
در مجموعه تاسیسات آب سنگین اراک توانستیم 25 درصد بالاتر از ظرفیت طراحی اولیه که 16تن آب سنگین در سال بود را کسب کرده و به تولید 20 تن آب سنگین برسیم و سال 93،برای اولین بار به 20 تن محصول رسیدیم و با طراحی ها و ابتکارات صورت گرفته توسط متخصصین جوان سازمان انرژی اتمی امروز ما این توانایی را داریم که قیمت محصولمان را پایین‌تر از قیمت جهانی آب سنگین عرضه کنیم که در حوزه صادرات بسیار مهم است. قیمت جهانی آب سنگین که با سختی و پیچیدگی های زیادی به دست می آید 700 دلار برای هر لیتر در مقادیر کم است که البته در تناژ های بالاتر قیمت کاهش می یابد. در انتهای خط تولید آب سنگین در تاسیسات اراک از هر 100 هزار لیتر در ساعت آب معمولی ورودی تنها 2.5 لیتر در ساعت آب سنگین به دست می آید که نشان از ارزش ذره ذره این محصول راهبردی است.
شرایط تولید آب سنگین در برجام
در توافق هسته ای (برجام ) هیچ محدودیتی برای تولید آب سنگین در ایران تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی وجود ندارد اما طبق بند 15 پیوست یک برجام ایران باید به مدت 15 سال تمامی آب سنگین مازاد راکتور مدرن شده اراک را که حدود 130تن تخمین زده می شود و نیز مقداری که برای تحقیقات دارویی نیاز است برای صادرات به بازارهای بین المللی عرضه کند . گفته شده ایران تاکنون حدود دویست تن آب سنگین تولید کرده که با تایید معتبرترین آزمایشگاه های این حوزه در آمریکا غنایی بالای 99.7 درصد دارد و قرار است تا روزهای آینده اولین محموله آن به ارزش حدود نه میلیون دلار و به وزن 32 تن به آمریکا صادر شود.
اینکه ما توانستیم بعد از فروش 11 تن اورانیوم غنی شده خود به روسیه که آن هم بعد از تایید فنی صورت گرفت و خرید 220تن کیک زرد از این کشور ، در این مرحله فروش 32 تن آب سنگین به آمریکا را نیز داشته باشیم نشان از موفقیت فنی توافق و ورود رسمی و عملی جمهوری اسلامی ایران به بازار سطح اول و حساس هسته ای دنیاست، بازاری که تاکنون کشورهای کمی - به تعداد انگشتان دو دست – توان و اجازه ورود به آن را داشتند و ایران هم اکنون به برکت مجاهدت و پایمردی مردم و مسئولانش توانسته در این عرصه مهم حضوری درخشان داشته باشد.
از منظر اقتصادی نیز با توجه به ادامه این روند یعنی تولید حدود 800 کیلوگرم اورانیوم غنی شده در سال و مازاد بر 300کیلوگرم توافق شده در برجام توسط ایران و تولید سالانه 20 تن آب سنگین ، به نظر می رسد داستان خرید و فروش های سطح بالای کشورمان در بازار هسته ای دنیا ادامه داشته باشد و ضمن تبادل فناوری در این حوزه ، ارز آوری قابل توجهی نیز به ارمغان آورد کما اینکه مهمترین راهبرد ایران در دوران اجرای برجام نیز تجاری سازی صنعت هسته ای، توازن دخل و خرج آن و سود آوری بیان شده است.
به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، محمدی در ادامه این یادداشت آورده است: برای درک اهمیت موضوع باید بدانیم که خرید و فروش و تولید آب سنگین در دنیا بسیار انحصاری و تحت مراقبت های شدید آژانس بین المللی انرژی اتمی و قدرت های هسته ای دنیا صورت می گیرد و تاکنون نیز تنها 9کشور به فناوری تولید آن دست یافته اند که از این میان 5 کشور مازاد بر نیاز خود تولید می کنند.
آب سنگین چیست؟
در واقع آب سنگین همان آب معمولی است با این تفاوت که جرم مولکولی آب سنگین 20 و جرم مولکولی آب معمولی 18 بوده و به جای 2 هیدروژن و یک اکسیژن در آب معمولی (H2O) 2عدد اتم دوتریوم جایگزین شده و D2O را شکل داده است. دوتریوم یک ایزوتوپ از هیدروژن به شمار می رود که به جای هیدروژن در مولکول آب می‌نشیند. آب سنگین پرمصرف‌ترین ایزوتوپ پایدار دنیاست و در حال حاضر استفاده‌های خیلی زیادی دارد که روز به روز در حال افزایش است.در گذشته از آب سنگین تنها به عنوان کندکننده یا سرد‌کننده راکتور آب سنگین استفاده می‌شد ولی الان استفاده‌های پزشکی و محیط زیستی و دارویی و بهداشتی و استفاده‌هایی نظیر نشان‌دار کردن (Labeling) هم دارد که باعث شده تا مصرف این ماده استراتژیک به شدت بالا برود. نکته دیگر این است که آب سنگین، رادیواکتیو یا رادیودارو نیست و خاصیت تشعشعی ندارد و در واقع یک ایزوتوپ محسوب می‌گردد. همچنین آب سنگین در طبیعت موجود بوده و در واقع از هر 7 هزار اتم هیدروژن یکی از آن‌ها دوتریوم است یا از هر 7 هزار مولکول آب معمولی یکی مولکول آب سنگین بوده و کاری که در مجموعه آب سنگین انجام می شود استخراج این مولکول است. از هر یک میلیون مولکول آب، تنها 145 مولکول دوتریوم است اما اینکه همه این مقدار آب سنگین را بتوان استخراج کرد بستگی به روش‌های استخراج دارد.
فلسفه استفاده از آب سنگین
از سوی دیگر فلسفه استفاده از آب سنگین در راکتور آب سنگین نیز ریشه در سبک بودن هسته، جذب کم نوترون، عدم تغییر خواصش مقابل تشعشعات هسته‌ای و عدم واکنش با میله سوخت دارد و از آنجا که آب سنگین 600 برابر کمتر از آب معمولی نوترون جذب می‌کند این توانایی را به سوخت می‌دهد که نیازی به غنی‌سازی اورانیوم برای سوخت راکتور نباشد و آب سنگین به تنهایی در کنار اورانیوم طبیعی پالایش شده قرار می‌گیرد و هم رادیو ایزوتوپ می‌دهد و هم امکان تولید برق دارد.
حساسیت های سیاسی یک مولکول آب!
اما حساسیت های سیاسی این محصول راهبردی نیز کم نظیر است.
آمریکا قوانینی به نام NRC دارد که این قوانین کشورها را از حیث دسترسی به آب سنگین به 3 دسته تقسیم کرده است؛ دسته اول کشورهایی هستند که شرکت‌های آمریکایی اجازه صادرات آب سنگین به آن‌ها را ندارند مثل ایران، عراق، کره شمالی و سوریه. کشورهای دسته دوم آن‌هایی هستند که شرکت‌های آمریکایی در سال مجوز صادرات 25 کیلوگرم آب سنگین به آن‌ها را دارند مثل هند، میانمار، افغانستان، رژیم صهیونیستی و کشورهای دسته سوم که سخت‌گیری کمتری در مورد آن‌ها وجود دارد حداکثر میزان صادرات آب سنگین یک تن در سال است در حالی که کارخانه تولید آب سنگین ایران در اراک در سال حدود 20تن از این ماده مهم و با ارزش را تولید می کند در واقع جمهوری اسلامی ایران بعد از کشورهایی همچون آمریکا، روسیه، چین، هند،آرژانتین، رومانی، کانادا و فرانسه ، نهمین کشوری بود که در دنیا آب سنگین تولید کرد.
در مجموعه تاسیسات آب سنگین اراک توانستیم 25 درصد بالاتر از ظرفیت طراحی اولیه که 16تن آب سنگین در سال بود را کسب کرده و به تولید 20 تن آب سنگین برسیم و سال 93،برای اولین بار به 20 تن محصول رسیدیم و با طراحی ها و ابتکارات صورت گرفته توسط متخصصین جوان سازمان انرژی اتمی امروز ما این توانایی را داریم که قیمت محصولمان را پایین‌تر از قیمت جهانی آب سنگین عرضه کنیم که در حوزه صادرات بسیار مهم است. قیمت جهانی آب سنگین که با سختی و پیچیدگی های زیادی به دست می آید 700 دلار برای هر لیتر در مقادیر کم است که البته در تناژ های بالاتر قیمت کاهش می یابد. در انتهای خط تولید آب سنگین در تاسیسات اراک از هر 100 هزار لیتر در ساعت آب معمولی ورودی تنها 2.5 لیتر در ساعت آب سنگین به دست می آید که نشان از ارزش ذره ذره این محصول راهبردی است.
شرایط تولید آب سنگین در برجام
در توافق هسته ای (برجام ) هیچ محدودیتی برای تولید آب سنگین در ایران تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی وجود ندارد اما طبق بند 15 پیوست یک برجام ایران باید به مدت 15 سال تمامی آب سنگین مازاد راکتور مدرن شده اراک را که حدود 130تن تخمین زده می شود و نیز مقداری که برای تحقیقات دارویی نیاز است برای صادرات به بازارهای بین المللی عرضه کند . گفته شده ایران تاکنون حدود دویست تن آب سنگین تولید کرده که با تایید معتبرترین آزمایشگاه های این حوزه در آمریکا غنایی بالای 99.7 درصد دارد و قرار است تا روزهای آینده اولین محموله آن به ارزش حدود نه میلیون دلار و به وزن 32 تن به آمریکا صادر شود.
اینکه ما توانستیم بعد از فروش 11 تن اورانیوم غنی شده خود به روسیه که آن هم بعد از تایید فنی صورت گرفت و خرید 220تن کیک زرد از این کشور ، در این مرحله فروش 32 تن آب سنگین به آمریکا را نیز داشته باشیم نشان از موفقیت فنی توافق و ورود رسمی و عملی جمهوری اسلامی ایران به بازار سطح اول و حساس هسته ای دنیاست، بازاری که تاکنون کشورهای کمی - به تعداد انگشتان دو دست – توان و اجازه ورود به آن را داشتند و ایران هم اکنون به برکت مجاهدت و پایمردی مردم و مسئولانش توانسته در این عرصه مهم حضوری درخشان داشته باشد.
از منظر اقتصادی نیز با توجه به ادامه این روند یعنی تولید حدود 800 کیلوگرم اورانیوم غنی شده در سال و مازاد بر 300کیلوگرم توافق شده در برجام توسط ایران و تولید سالانه 20 تن آب سنگین ، به نظر می رسد داستان خرید و فروش های سطح بالای کشورمان در بازار هسته ای دنیا ادامه داشته باشد و ضمن تبادل فناوری در این حوزه ، ارز آوری قابل توجهی نیز به ارمغان آورد کما اینکه مهمترین راهبرد ایران در دوران اجرای برجام نیز تجاری سازی صنعت هسته ای، توازن دخل و خرج آن و سود آوری بیان شده است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
