نوروز در كهن سرزمين مردان نمكي

به گزارش بولتن نیوز به نقل از توریسم آنلاین، زنجان با طارم سرسبزش، با گنبد نیلگون سلطانیه اش، با غار کتله خور بی نظیر و تو در تویش، با آهوان دشت سهرین و با قلعه لک لک‌ها و دهها اثر و جاذبه تاریخی و طبیعی‌اش، امسال هم مثل هر سال، پذیرای مسافران نوروزي است.

با این که تاریخ این منطقه، فراز و فرودهای بسیار به خود دیده و گاهی شعله‌های خشم و جنگ، برگ های زیادی از تاریخ منطقه و حتی گاه تمام آن را در کام خود فرو برده است، ولی به جهت عمق غنای هویت و فرهنگ این منطقه، هنوز هم استان زنجان امانت دار میراث فرهنگی ارزشمند و قابل ملاحظه‌ای است که فرهنگ و هویت این سرزمین را به نمایش می‌گذارد.

کاخ های ارزشمند و قدیمی، آثار بي‌بديل تاريخي، مساجدي با معماری کم نظیر، بازاري تو در تو و بس قدیمی، بقعه امامزاده‌ها، زیارتگاه‌ها و بناهای تاریخی و مذهبی با معماری‌های ارزشمند، بخشی از این میراث كهن و ارزشمند است.

بنای شهر زنجان در زمان اردشیر بابکان ساخته شده و در آن زمان نام «شهین» یعنی منسوب به شاه به آن اطلاق می‌شده است. از اواخر دوره قاجاریه به علت استقرار ایل خمسه فارس، نام خمسه نیز بر آن نهاده شد. یافته‌های تاریخی و کاوش‌های باستان شناسی که در نواحی مختلف استان زنجان انجام گرفته، گواهی بر قدمت تاریخی و دیرینگی آن است و آثار کشف شده، استقرار انسان‌هاي دوران پیش از تاریخ تا دوران اسلامی را در این منطقه ثابت می‌کند.

گشت و گذار در ابهر و خرمدره/ديدار با خواهر خوانده‌هاي زنجان

سفر به استان زيباي زنجان را از بزرگراه تهران - قزوین - زنجان آغاز مي‌کنیم. در 95 كيلومتري زنجان، شهر صنعتي، اما سرسبز ابهر را خواهيم ديد كه رودخانه زيباي «ابهر رود» از وسط آن رد می‌شود كه طراوت و جذابيت خاصي به اين شهر خوش آب و هوا داده است.
ابهر در 240 کیلومتری تهران قرار دارد، شهری سبز و خنک که در حاشیه رودخانه‌اش، جنگلی بکر آرام گرفته است و استراحت و اتراق زیر سایه درختان بیدش، به چند ساعت رانندگی می‌ارزد.

تاکنون 25 اثر تاریخی در این منطقه كشف شده است، اما حتی اگر به تاریخ علاقه‌ای نداشته باشید، باز هم به این شهر کوچک سر بزنید، چون بیشتر گردشگران، آن را نه با آثار تاریخی‌اش، بلکه با چمن‌زارهای سبز و باغ‌های پر میوه‌اش می‌شناسند.

شهر خرمدره، اما همسایه دیوار به دیوار ابهر است تا آنجایی که اگر از جاده ترانزیت عبور کنی، نمی‌توان فاصله‌ای میان این دو شهر پیدا کنی! خرمدره نیز برای خود نگینی سرسبز به شمار مي‌رود كه باغ‌هاي ميوه‌اش در فصل بهار، نشاط و سرزندگي مي‌بخشند و بوی شیرین گلهایش خیال را تا آسمان پرواز می‌دهد.

خرمدره با باغ‌های سرسبز، چشمه سارها و صخره‌های عظیم و تمدن 8 هزار ساله‌اش، از مناطق دیدنی و زیبای استان زنجان است كه در تعطیلات نوروزی میزبان گردشگران و مسافرین مشتاقی است که برای دیدن طبیعت زیبا و بخشي از آثار تاریخی ایران زمین به این خطه سفر می‌کنند.

گشتي در پايتخت «اولجايتو»/سلطان آجري ايران زمين

مسافرانی که در بزرگراه قزوین - تبریز حرکت می‌کنند، حدود 30 کیلومتر مانده به زنجان و در سمت راست چپ جاده، تابلوی بزرگی را می‌بینند که آنان را به دیدن یکی از آثار جهانی ایران فرامی‌خواند: گنبد سلطانیه.

در فاصله 300 كيلومتري تهران، شهري كوچك و كم‌ جمعيت قرار دارد كه روزگاري دور، پايتخت 700 ساله ايران به شمار مي‌رفت و پذيراي كاروان‌هاي بزرگ و كوچكي بود كه از جاده ابريشم گذر مي‌كردند و به ناگزير بايد از آن مي‌گذشتند؛ شهري كه روزگاري بنا بود تبديل به اصلي‌ترين مركز عالم تشيع در جهان شود.

شهر سلطانيه در عين حال، جاذبه‌هاي گردشگري بسياري دارد. موقعيت جغرافيايي آن به گونه‌اي است كه ساكنان غرب كشور به‌راحتي امكان دسترسي به آن را دارند. حتي مردم تهران مي‌توانند با يك برنامه‌ريزي مناسب، در يك روز كامل به‌صورت فشرده يا طي دو روز، بدون هيچ شتاب و عجله‌اي، دهها جاذبه تاريخي و طبيعي اين منطقه را ببينند.

شهر سلطانيه ويژگي‌هايي خاص و كم‌نظيري دارد و برخلاف بقيه پايتخت‌هاي تاريخي ايران كه حاصل پيشرفت و تكامل تدريجي بوده‌اند، ‌يكباره و به‌دستور پادشاه مغول، «اولجايتو» يا همان سلطان محمد خدابنده، ساخته شد تا پايتخت جديدي براي امپراتوري بزرگ ايران باشد.

ناگفته نماند كه «اولجايتو» براي ساخت پايتخت و آرامگاهش، تمام هنرمندان، صنعتگران و معماران پرتجربه يزدي و كرماني و تجار ايران را به منطقه سلطانيه كوچ داد و براي اسكان آنها جا و مكان مناسبي فراهم كرد. حاصل كار، علاوه بر يك شهر زيبا، پر جاذبه‌ترين عمارت آجري و بزرگترين گنبد خشتي جهان بود كه گشت و گذار در طبقات شگفت‌انگيز آن، حيرت انگيز است.

از «قزل اوزن» طارم تا باغ‌هاي سبز زيتون/طبيعت‌گردي در هندوستان ايران

وقتی از زنجان به طرف شمال این استان بروید، جاده‌های پر پیچ و خم را فرا روی خود می‌بينید که بیش از 160 پیچ تند را شامل می‌شود و در نهایت، به دشتی سرسبز، زیبا و شاداب می‌رسید که آن را هندوستان ایران می‌نامند.

شهرستان طارم در شمال خاوری استان زنجان واقع شده و مرکز آن «آب بر» نام دارد و این نام به این دلیل است که شهر در بریدگی رودخانه «قزل اوزن» واقع شده است. شهرستان طارم به علت طبیعت زیبا و شباهت آب و هوایی به مناطق شمالی کشور، از زیباترین و منحصر به فردترین مناظر و چشم‌اندازهای طبیعی برخوردار است.

باغ‌هاي هميشه سبز زيتون، درختان کهنسال، آب و هوای مطبوع و دلنشین، مناظر و آبگیرهای طبیعی بکر و دست نخورده‌ای مانند سد طبیعی «کردکندی»، از جمله ثروت‌های خدادادی اين منطقه است که توجه علاقه‌مندان به آثار طبیعی را به‌خود جلب می‌کند.

قسمتی از دریاچه سد سفید رود که در شهرستان طارم واقع شده، ساحل رودخانه‌هایی است که همگی ریزابه «قزل اوزن» است. دامنه ارتفاعات، جنگل‌ها، چشمه آب معدنی الله بلاغی، غار خرمنه سر و روستاهای ییلاقی با آب و هوای مناسب و چشم انداز باغ‌ها و کشتزارهای برنج، از جاذبه‌های طبیعی شهرستان طارم است که همراه با سکوت و آرامش دلپذیر منطقه، مقدمات استراحت کم نظیر و دلچسبی را برای گردشگران این خطه زیبای استان زنجان فراهم می‌کند.

شهرستان طارم علاوه بر جاذبه‌های طبیعی، به نسبت وسعت و موقعیت خود در استان، از بناهای تاریخی و مکان‌های دیدنی متعددي هم برخورداراست.

قلعه لك‌لك‌ها، قلعه شمیران، قلعه سانسیز، بنای امامزاده حیدر، بنای امامزادگان عوف و هاشم، چهار طاقی‌های طارم، آتشکده تشویر، آتشکده الزین و آتشکده پیرچم، از جمله بناهای ارزشمند و دیدنی شهرستان طارم است.

ردپاي جن و پري در ماهنشان/زيبا، مثل پري!

استان زنجان محل گذر مسافران بسيار زیادی است، اما کمتر کسی از رد پای تخت ديو و جن و پری در این استان باخبر است!

شهرستان «ماهنشان»، جایی که افسانه‌های جن و پری بر دل کوه و دریاچه آن نشسته‌اند، در 113 کیلومتری شهر زنجان قرار دارد و شاید نامش کمتر به گوش مسافران این استان خورده باشد. می‌گویند «ماهنشان» قدمتی چهارهزار ساله دارد و دلیل این ادعا، دژی قدیمی است که در پای «دودکش جن» بنا شده است.

«دودکش جن» دقیقاً همان‌جایی است که ماهنشان را شهری افسانه‌ای می‌کند و خیلی‌ها با وجود اينكه از زنجان گذر کرده‌اند، ولی تا به حال، نه آن را دیده‌اند و نه درباره‌اش چيزي شنیده‌اند.

البته معلوم نیست علت اين نامگذاری چیست. شاید به باورهاي کهن مردم این خطه برگردد، اما در اصل، «دودکش جن» نوعی سنگ قارچی‌شکل است که براثر فرسایش خاك پدید آمده و به مناره‌ای بلند و نازک می‌ماند که سنگ دیگری روی آن قرار گرفته است.

درياچه پري

«ماهنشان» دریاچه‌ بسيار زيبا و دلفريبي هم دارد که اهالي محل، آن را «پری» می‌نامند. اهالی این منطقه، شايد در گذشته در دریاچه «خندقلو»، پری دیده‌اند که این نام را برای آن برگزیده‌اند!

دریاچه «پری» در دهستان «اوریاد» در بخش مرکزی شهرستان «ماهنشان» جاري است و تنها دریاچه زنجان به‌شمار می‌آید كه میان یک دشت وسیع قرار گرفته است و دقیقاً حکم سراب را برای این منطقه دارد. دسترسی به دریاچه‌ «پری» از جاده ماهنشان به روستای سهند سفلی و علیا، قاضی کندی، حسن‌آباد و پری امکان‌پذیر است.

«كتله خور» انتها ندارد!/غارنوردي در اولين غار آهكي جهان

«کٌتل» یعنی کوه کم ارتفاع و «خور» هم به معنی خورشید و «كتله خور» نيز نام غار زيبا و شگفت‌آوري است كه به لحاظ كيفيت بلورها و قنديل‌ها، زيبايي خيره كننده و تعداد طبقات، به عنوان اولين غار آهكي و زيباترين غار جهان شناخته شده است.

گمان مي‌رود اين غار داراي 7 طبقه باشد، اما تاكنون 3 طبقه از آن كشف شده است و نيز گفته مي‌شود انتهاي آن به غار «عليصدر» در همدان متصل مي‌شود!

بر اساس اظهار نظرهای مختلف، این غار از لحاظ وسعت، دومین غار جهان و از لحاظ زیبایی، اولین غار جهان شناخته می‌شود و گنجینه ای ناشناخته در صنعت گردشگری ایران است.

طبق نظریه‌های علمی ‌و نقشه‌های زمین‌شناسی، غار کتله خور در دل کوه «ساقیزلو» در آهک‌های الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین شناسی پديد آمده و تقریباً حدود 30 میلیون سال می‌تواند قدمت داشته باشد.

تاريخ دسترسي انسان به اين غار، هنوز مشخص نشده است، اما گفته‌های افراد كهنسال منطقه حاکی از آن است که پدران آنان نیز در این غار رفت و آمد داشته و داستان‌های مختلفی در این باره تعریف می‌کرده‌اند.

به وجود آمدن قندیل‌ها به اشکال مختلف، مثل شیر خوابیده، پنجه شیر، پای فیل، لباس عروس، سگ شکاری، دست شیطان، نخل سوخته، دوجادوگر، سفره عقد و عروس و داماد، نشان دهنده اين است كه «كتله‌خور» مي‌تواند طويل‌ترين غار ايران محسوب شود و به باور زمين‌شناسان، به لحاظ پیدا نشدن انتهای غار، وجود مسیرهای بكر ديگر كاملاً محرز به نظر مي‌رسد. دهانه ورودی غار به صورت طاق مثلثی شکل به قطر 70 سانتیمتر، تنها راه دسترسی به داخل غار بوده و هست.

غار «كتله خور» در 140 كيلومتري جنوب غربي زنجان و 5 كيلومتري روستاي «گرماب» از توابع شهرستان خدابنده قرار دارد و از طريق جاده زنجان – سلطانيه مي‌شود به آنجا رفت.

تنها مأمن بازماندگان آهوي ايراني در غرب كشور/ديدار با آهوان دشت «سهرين»

دشت آهوخیز «سهرین» با وسعتي بيش از 30 هزار هكتار، قسمتی از منطقه حفاظت شده «سرخ آباد» و تنها مأمن آهوان شمال غرب كشور است كه یكی از مناطق با ارزش حيات وحش ایران به شمار مي‌رود.

آهوان دشت «سهرين» كه یكی از دشت‌های مهم استان زنجان است، به طور پراكنده در اين منطقه زيست مي‌كنند. تعداد آهوان اين دشت كه زيستگاه آخرين بازماندگان آهوي ايراني در شمال غرب كشور است، طبق آخرين سرشماري‌ها، حدود 1500 رأس برآورد شده است.

ارتفاعات دشت سهرين، سرشار از قارچ‌هاي كمياب دنبلان، ریواس، كنگر، كاكوتی ، آویشن و برخی دیگر از گياهاني است كه مصارف خوراكی و دارویی دارند. همه ساله بسياري از اهالي منطقه برای جمع آوری این گیاهان به دشت سهرين مي‌آيند.

مسير دسترسي به استان زيباي زنجان/چگونه برويم؟ كجا بمانيم؟

اگر مي‌خواهيد با وسایل نقلیه عمومی سفر كنيد، از تمامی شهرهای بزرگ ایران برای زنجان اتوبوس وجود دارد، اما اگر دلتان هوای سفری آرام و كم دغدغه دارد، می‌توانید سراغ قطارهای تهران- زنجان و یا تهران- تبریز بروید و سفر ریلی را تجربه کنید.

با وسیله شخصی هم اگر قصد سفر دارید، آزادراه قزوین- زنجان، گزینه پیش روست. از تهران که راهی شوید، اتوبان کرج آغاز مسیر سفر است. بعد از کرج به سمت قزوین باید رفت. مسافتی حدود 124 کیلومتر. بعد از قزوین، تابلوهای راهنما به شما خواهد گفت که مسیر مستقیم را ادامه دهید تا به عوارضی برسید. عوارضی چند نرخ متفاوت نسبت به مقصد اعلامی شما دارد.

گزینه ابهر را انتخاب کنید و راه را ادامه دهید. از اینجا تا زنجان 167 کیلومتر فاصله است. 32 کیلومتر بعد، تابلوی تاکستان نمایان می‌شود. از آنجا نيز به طور مستقيم به زنجان مي‌رويد. فاصله تهران تا زنجان 335 كيلومتر است.

کجا بمانیم؟ علاوه بر مراکز اقامتی و مسافرخانه‌هایی که در شهرهاي مختلف استان زنجان وجود دارد، در شهر ابهر هتل یک ستاره ای هست که جای مناسبی برای ماندن است. در سلطانیه و قیدار و خدابنده اقامتگاه وجود ندارد، اما در «کتله خور» سوئیت برای اقامت و کمپ برای ماندن فراهم است. شهر زنجان هم با 7 هتل که 2، 3 و 4 ستاره هستند، میزبان مسافران است و مناسب برای ماندن و اقامت.

از نان «اِردَك» تا كلوچه‌هاي سنتي/«شوربا» در شهر مردان نمكي!

پيشنهاد ما اين است كه هنگام حضور در شهر زنجان، كمي سحرخيز باشيد و به يكي از كله‌پزي‌هاي معروف زنجان در منطقه راه‌آهن اين شهر سري بزنيد!

كله‌پاچه‌خوردن در زنجان، يك تفاوت بسيار مهم و اساسي با همه شهرهاي ديگر ايران دارد و آن اين است كه كله‌پزي‌هاي زنجاني كه در پخت اين غذاي سنتي و اصيل ايراني مهارت ويژه‌اي دارند، از سير و زيتون فراوان استفاده مي‌كنند كه بو و طعمي متفاوت و بسيار خوشمزه به كله‌پاچه مي‌دهد. اين نوع پخت، به شرايط اقليمي و وضعيت كشاورزي زنجان بازمي‌گردد.

پس بدانيد كه زنجان يكي از مهم‌ترين مناطق كشت و توليد سير و زيتون در ايران است و سالانه حتي حجم قابل توجهي از اين محصولات را به كشورهاي ديگر، از جمله همسايه شمالي، يعني روسيه صادر مي‌كند.

اما در ميان غذاهاي زنجاني، 2 گزينه اصلي خواهيد داشت. نخست آبگوشت زنجاني كه خودشان به آن مي‌گويند «شوربا». اگر هرجا ديديد نوشته‌اند شوربا، بدانيد كه منظور همان آبگوشت است. دومين گزينه هم كوفته‌هاي زنجان است كه واقعاً خوشمزه است.

كلوچه‌هاي سنتي

شهر مردان نمكي، اما شيريني‌ها و كلوچه‌هاي بسيار معروفي هم دارد. پس در سفر به زنجان، كلوچه سنتي اين شهر را هم از دست ندهيد كه با آنچه ما به نام كلوچه، به وي‍ژه در شمال كشور تجربه كرده‌ايم، بسيار متفاوت است.

درباره نان محلي زنجاني‌ها هم بايد بگوئيم كه اين نان را در لهجه محلي، «‌اردك» مي‌گويند. وجه تسميه نامگذاري آن را نمي‌دانيم، اما در همين حد بدانيد كه اين نان برخلاف انتظار معمول، در تنور پخته نمي‌شود، بلكه در روغن سرخ مي‌شود و به دليل داشتن تخم‌مرغ و زعفران، بيشتر شبيه فطير است تا نان!

پرسه در بازار تو در توي زنجان/«چاقو» به شرط زنجان!

چکش‌ها بر فولاد گداخته فرود می‌آیند، مفتول‌های نقره مدام کشیده‌تر و ظریف‌تر می‌شوند، درفش‌ها، چرم مرغوب را سوراخ می‌کنند و پشم‌های رنگی بر تارهای سفید می‌خوابند. در بازارهای پر از رنگ و نقش و تودرتوي زنجان همه اینها هست، اما همه صنایع دستی زنجان اینها نیست.
چاقوسازان، ملیله‌کاران، چاروق‌دوزان و فرش‌بافان، در کنار دباغان و مسگران و رنگرزان، صبح زود کرکره مغازهشان را بالا می‌دهند و دست به کار می‌شوند تا بازار صنایع دستی زنجان را گرم نگه دارند. بازار رنگارنگی که همه چیز دارد؛ از قلم‌تراش تا قداره، از ملیله تا چاروق و از فرش‌های مرغوب تا گیوه‌های سفید؛ بازار طویلی که قصه صنایعش سر دراز دارد و همچنان بوی تاریخ و هنر می‌دهد. هرچند که روزگار، با هنرمندان و صنعتگران قدیمی اینجا هم نامهربانی کرده است و بعضی ساکنانش را وادار به ترک راسته‌ها و تیمچه‌هایش کرده، اما اگر هنوز هم هوای دیدن هنر دست این مردم خوش ذوق را دارید، عزم زنجان کنید که هنوز هم می‌شود مصنوعات هنرمندانه آنان را در سرتاسر بازار پیدا کرد.

چاقوی زنجان

هر چیزی که لبه تیز داشته باشد، اینجا در بازار زنجان پیدا می‌شود! از وقتی «عبدالغفار سکاک» در عصر صفویان، پتک بر سندان کوبید و سوهان بر تیغه‌های فولاد آبدیده کشید، تا وقتی «مصدق امینی» در عهد پهلویان، ماهی و تفنگ و ماشین بر دسته‌های چاقوها نشاند، نام زنجان یادآور چاقو و چاقوسازی بوده و هست.

بازار چاقو، قلم‌تراش، قیچی، شمشیر، قندشکن، دشنه و قداره در زنجان همیشه گرم است؛ هم ارزان دارد و هم گران، هم کوچک دارد و هم بزرگ، هم بی امضا و هم امضادار، ضامن‌دار و بی‌ضامن، یک تیغه و چند تیغه؛ چاقوسازان زنجانی آنقدر فولاد را می‌گدازند و چکش‌کاری می‌کنند تا به هر شکلی می‌خواهند درش بیاورند و آنقدر سوهان بر لبه‌هایش می‌کشند تا تیز شود و برنده. تیغه‌های برنده زنجانی را قبضه‌هایی پر از نقش و رنگ همراهی می‌کنند. چاقو و قندشکن هم البته اینجا هزار نقش و هزار شکل است. قیچی، قلم‌تراش و ناخن‌گیر، همه در اینجا نقش‌پردازی می‌شوند تا نام «زنجان» به خود بگیرند.