سخنرانی عادل و سجودی در ویژه برنامه «عکاسان تئاتر»

گروه هنرهای تجسمی، عصر دیروز (شنبه 27 دیماه)ویژه برنامۀ «انجمن عکاسان خانه تئاتر» در ششمین روزبرنامه «10 روز با عکاسان ایران» با سخنرانی کارشناسانی همچون شهاب الدین عادل در بخش نخست و سخنرانی مشترک آقایان فرزان سجودی و سیّدمهدی مقیم نژاد بهشتی در بخش دوم،  از ساعت 13 الی 20 در خانه هنرمندان ایران برگزار می‌شود.
 
به گزارش بولتن نیوز، ششمین روز از برگزاری برنامه «10 روز با عکاسان ایران» ازسوی انجمن عکاسان تئاتر خانۀ تئاتر ایران درحالی برگزار شد که کارگاه نوبت ظهر که قرار بود با حضور «محمد غفوری» پیرامون عکاسی مستند برگزار شود، به روز دوشنبه (29 دیماه) موکول شد.

برای آگاهی از دیگر اخبار فرهنگ و هنر اینجا کلیک کنید.

در ابتدای این برنامه که با اجرای «امید محمدپور» انجام شد، این بازیگر تئاتر به همراه گروهی از اجراگران از میان تماشاچیان به روی صحنه آمد و با اجرای آنچه خود اتودی از یک نمایش (و نه اجرای تئاتر) خواند، پلاتوی آغازین این ویژه برنامه را قرائت نمود و سپس از نمایندۀ هیات مدیره انجمن عکاسان خانه تئاتر برای عرض خیرمقدم به حضار دعوت کرد.

نمایندۀ هیات مدیرۀ انجمن عکاسان خانۀ تئاتر نیز پس از یک خوشامدگویی اولیه و با اشاره به سابقۀ فعالیت مستمر این انجمن در حدود یک دهۀ اخیر تریبون را به «ایرج راد»، رئیس خانۀ تئاتر ایران سپرد.

این بازیگر و هنرمند پیشکسوت تئاتر در این بخش با اشاره به اهمیت عکاسی تئاتر، گفت: وقتی درجایی نمایشگاه عکس برگزار می شود، صحبت کردن کار دشواری است.

راد افزود: عکس تئاتر جایگاه بسیار رفیع و البته عزیزی برای تمامی هنرمندان تئاتر دارد؛ چراکه این تنها یادگار تمامی تلاش ها و خستگی ها، زحمات و زندگی آن ها بر روی صحنه است که با گذر ایام همچنان ماندگار خواهد بود.

رئیس خانۀ تئاتر ایران همچنین با اشاره به فعالیت مستمر و جدی انجمن عکاسان خانۀ تئاتر ایران و تاکید بر ظهور و بروز متنوع و متعدد این فعالیت ها در نمایشگاه ها، کتاب ها، رویدادهای هنری، اخبار و گزارش های خبری و ... نسبت به این اتفاق ابراز خرسندی نمود.

ایرج راد در پایان با اشاره به سطح کیفی نمایشگاه کنونی در خانه هنرمندان ایران، افزود: امیدواریم هر روز شاهد ارتقاء و اعتلای هرچه بیشتر عکاسی و به ویژه عکاسی تئاتر در کشورمان باشیم.

در ادامۀ این برنامه دکتر شهاب الدین عادل با حضور بر روی صحنه به عنوان سخنران نخست این ویژه برنامه، گفت: از من خواسته شده بود که دربارۀ عکاسی سینما و در روز دیگری صحبت کنم اما باتوجه به مسائلی ترجیح دادم که امروز درخدمت شما عزیزان و اهالی تئاتر باشم.

عادل در ابتدای سخنانش با اشاره به مشکلات اقتصادی همیشگی در تئاتر کشور و اهمیت و تاثیرات منفی آن بر عملکرد هنرمندان تئاتر گفت: "همچنان امیدواریم این مشکلات به زودی مرتفع شوند." و سپس استفاده از جمله ای از ویلیام شکسپیر سخنان خود را آغاز نمود و گفت: شکسپیر در تعریف تئاتر و درام می گوید: درام قرار دادن آینه در مقابل طبیعت است و درصورتی که با این نگاه به تئاتر بنگریم، خواهیم دید که تمامی صحنه های تئاتر همچون زوایای گوناگون طبیعت قابل ثبت است.

این عکاس و مستندساز کهنه کار، عکاسی تئاتر را شاخه ای از عکاسی اجرا (پرفورمانس) دانست که شامل عکاسی از انواع اجراهای صحنه ای و محیط باز، موسیقی، تئاتر، اپرا، باله و اشکال مختلف اجرا می شود.

عضو هیات علمی دانشکدۀ سینما و تئاتر دانشگاه هنر تهران همچنین با اشاره به پیشرفت فناوری های مرتبط با عکاسی در نزدیک به دو دهۀ اخیر، گفت: در گذشته عکاسی تئاتر بیش از هرچیز مخاطب را با فضای تئاترها آشنا می کرد و برخلاف عکاسی سینما که به چهره های و اصطلاحاً پرتره های بازیگران می پردازد، به نماهای کلی تر توجه داشت که امروز با وجود انواع لنزهای قدرتمند امکان تهیه تصاویر بسته به راحتی فراهم شده است.

شهاب الدین عادل در ادامه با اشاره به مختصری از تاریخچۀ عکاسی و تئاتر، به نمونه های تاریخی هنرمندان عکاسی که در زمینۀ عکاسی تئاتر به فعالیت می پرداختند، اشاره کرد و بخش اعظم این جلسه را نیز به بازخوانی مبتنی بر فرم 19 عکس از 20 عکس حاضر در این نمایشگاه پرداخت.

این استاد دانشگاه هنر در این بخش از برنامه با نمایش عکس ها و خوانش بصری و فرمی آثار به لحاظ اصول مقدماتی سواد بصری، توضیحاتی درخصوص این آثار ارائه داد و در پایان این جلسه نیز به پرسش های تعدادی از حضار در سالن پاسخ گفت.

در بخش بعدی این جلسه حضار پس از یک استراحت کوتاه برای نمایش فیلمی از «استیون سودربرگ» پیرامون تقابل انسان و صنعت آماده شدند و سپس نوبت به پانل دوم سخنرانی در این جلسه رسید.

در بخش آخر این برنامه نیز از ساعت 18:30 الی 20 پانل «نشانه شناسی در عکاسی» با سخنرانی دکتر فرزان سجودی برگزار شد که سیّدمهدی مقیم نژاد نیز به عنوان کارشناس عکاسی در این سخنرانی تخصصی دکتر سجودی را همراهی کرد.

پانل «نشانه شناسی در عکاسی» با حضور دکتر فرزان سجودی، نشانه شناس برجسته و دکتر مهدی مقیم نژاد عصر شنبه، 27 دی در خانه هنرمندان برگزار شد. دکتر مقیم‌نژاد در ابتدای این نشست در مورد نشانه شناسی به مفهوم عام و نشانه شناسی در عکاسی پرسید که دکتر سجودی پاسخ داد: «اساسا هروقت که مباحث نظری پیش می‌آید به طور مشخص آن مباحث نظری می‌خواهند از سوی اهل عمل، مورد بحث قرار بگیرند، ممکن است شرایط کمی بحرانی و خطرناک شود. برای مثال من عکاس نیستم ولی می‌خواهم در مورد عکاسی نظریه پردازی کنم، اگر ما این بحث را با ظرافت پیش نبریم این موضوع می‌تواند به مقدار زیادی چالش برانگیز باشد و عکاسان بگویند کسی که اصلا عکس نمی‌گیرد چه طور می‌خواهد در مورد یک عکس صحبت کند؟ حال من با علم به این احتیاط شروع می‌کنم.»

او ادامه داد: «کار نشانه شناسی به طور عام این است که متون را تحلیل و سازوکارهای تولید معنا و دلالت را در آن پیدا کند. شاخه‌ای از علوم انسانی است که به مطالعات فرهنگی یا دانش‌های فرهنگی می‌پردازد به خاطر اینکه متون در حوزه فرهنگ تولید می‌شوند و متون هستی‌های قایم به ذاتی نیستند که خودشان برای خودشان ناگهان پیدا شوند. با این تعریف اولیه در گام بعدی ما باید ببینیم که متن به این معنا که نشانه شناس‌ها به آن می پردازند چیست و چه ارتباطی بین نشانه‌شناسی و عکاسی وجود دارد.»

این نشانه شناس در شرح این ارتباط اظهار کرد:«ما معتقدیم هر آنچه به طریقی قاب گرفته شود،حال آنکه این قاب می‌تواند یک قاب فیزیکی عینی باشد مثل قابی که پیرامون این صحنه است و می‌تواند عکسی روی یک کاغذ چاپ شده یا کتابی باشد، در قالب یک هستی فیزیکی قابل دریافت به طریق حسی برای ایجاد ارتباط ارایه شده است. اگر با این تعریف پیش رویم عکس هم از جمله متون است. پس به طور خاص تعریف نشانه شناسی عکاسی شناسایی سازو کارهای تولیدی و دریافت معنا در بافت‌های فرهنگی و اجتماعی است. عکس به مثابه متن درنظر گرفته می‌شود. تا همین جا ممکن است شما به این نکته واقف شده باشید که نشانه شناسی یک فعالیت تولیدی نیست بلکه یک فعالیت خوانشی است و ممکن است عکاسان نشانه شناسی ندانند ولی اگر بدانند ممکن است عکس‌های قابل بحث‌تری بگیرند.»

دکتر سجودی سپس در مورد یکی از شعارهای «ده روز با عکاسان» گفت:«خیلی خوشحال شدم که عنوان 10 روز با عکاسان عکاسی، فرهنگ و جامعه است. انتخاب این شعار نشان‌دهنده یک رویکرد به عکس بوده نه رویکردی که عکس را یک هستی قایم به ذات مستقل و صرفا ارجاع به خود نشان دهد بلکه عکس را در عرصه فرهنگ و جامعه گشترش و بسط می‌دهد، پویا و فعال می‌کند. این بسیار با نگاه نشانه شناس همسویی دارد برای اینکه بدیهی است که نشانه شناس‌ها دغدغه زیباشناسی ناظر بر عکس را خیلی ندارند. زیبایی امری ذاتی از پیش مقرر شده نیست بلکه زیبایی یک امر فرهنگی و اجتماعی است و در فرهنگ‌ها و جوامع متفاوت تعریف متفاوتی  دارد. حتی نشانه شناس‌ها وارد جنبه‌های زیبایی شناسی عکس هم می‌شوند و باز هم در جستجوی این هستند که این زیبایی متناسب با چه دوره‌ای است و بازگوکننده چه صورت‌بندی‌های اجتماعی و نظام‌های فرهنگی است.»

او افزود: «وقتی می‌گوییم عکس، در مورد چه صحبت می‌کنیم؟ ما خیلی وقت‌ها عادت کرده‌ایم کلیات را می‌گوییم و زحمت پرداختن به جزییات را نمی‌کشیم. من اینطور فکر می‌کنم که عکس، هنگامی که حتی در یک گالری است به آن عکس ویژگی‌های خاصی بخشیده شده است.»

پس از آن دکتر مقیم‌نژاد عنوان کرد:«نشانه شناسی کلاسیک با آنچه شما گفتید کمی متفاوت است. مکانیزم عکاسی چه ساختاری دارد که مثلا نقاشی ندارد و از این طریق سعی می‌کنند در وهله اول خود رسانه را معنادار کنند؟ عکس چیست که نقاشی یا سینما مثل آن نیست؟ فکر می‌کنید با این تعریفی که شما دارید ما هنوز می‌توانیم به این موضوع برسیم که از نظر هستی شناختی، نشانه‌شناسی بر آن بود که عکس از چه چیزی تشکیل می‌شود .آیا چنین صورت مساله‌ای برای ما کاربرد دارد؟»

دکتر سجودی نیز گفت:«آنچه من در مورد فرهنگ و جامعه گفتم در سوی دیگری است. مساله آن، کارکرد عکس در بافت‌های اجتماعی نیست. به عنوان مثال هستی شناسی را دنبال می‌کنیم که از نظر نشانه شناسی چیست است، نسبت آن با واقعیت چیست و در مورد چه نشانه‌ای قرار می‌گیرد. قطعا بخشی از نشانه شناسی عکس این هست و من در مورد این موضوع صحبت کردم. ولی رویکرد من این نیست زیرا در این نوع رویکرد ها نوع پرسش تقلیل گرایانه است سوال به سمت این می‌رود که عکس چیست و به جای آنکه انبساطی باشد انقباظی است. این نوع پرسش‌ها کمی رنگ و بوی فلسفی پیدا می‌کند.»

این نشانه شناس افزود: «ما در جهانی زندگی می‌کنیم که خود عکس بارز ترین جنبه انبساطی جهان ماست. این موضوع باعث می‌شود یکی مثل من علاقه پیدا کند که به جای سوالات هستی شناختی درباره نشانه شناسی چیستی عکس، به کارکرد های انفجاری عکس در فرهنگ معاصر و در باز تولید روابط سیاسی و روابط قذرت و روابط اجتماعی بپردازی . جالب است که شما از سوی انتقادی فرهنگی اجتماعی به نشانه شناسی عکس می‌پردازید و گاهی ناچار می‌شوید به آن سوی بر گردید مثل این سوال اساسی که عکس واقعیت را باز می‌نماید یا واقعیت را تولید می‌کند؟»

دکتر سجودی درمورد عکس عنوان کرد: «عکس خنثی ترین فضای متن است برای اینکه واقعیت را عین آنچه است بازنمایی می‌کند. در حالی که امروز ما هر آنچه را که از مسیر نشانه عبور می‌کند، بی‌غرض نمی‌دانیم زیرا این مسائل مطرح می‌شود که شما چکونه عکس می‌گیرید، از چه زاویه‌ای عکس می‌گیرید، با چه هدفی عکس می‌گیرید. آن کس که می‌گوید عکس عین واقعیت است تمام این سوالات را نادیده گرفته و فقط به فرایند مکانیکی ثبت توجه کرده است.»

گفتنی است، دکتر فرزان سجودی، دکترای زبان شناسی از دانشگاه علامه طباطبایی، زبان شناس و نشان شناس ایرانی، دانشیار گروه نمایش دانشکدۀ سینما و تئاتر دانشگاه هنر تهران، رئیس گروه نشانه شناسی هنر در فرهنگستان هنر و عضو حلقۀ نشانه شناسی تهران است که پیش از این فعالیت های پژوهشی گسترده ای در زمینۀ نشانه شناسی تئاتر و هنرهای تجسمی انجام داده است.

همچنین دکتر سیّدمهدی مقیم نژاد نیز که هم اکنون به عنوان عضو هیات هلمی دانشگاه هنر تهران با درجۀ استادیار مشغول به فعالیت است، سابقه و تجربیات فراوانی در زمینه های مختلف عملی و پژوهشی عکاسی در کارنامه دارد.

شایان ذکر است، دکتر شهاب الدین عادل نیز که در پنل نخست به سخنرانی پرداخت، عکاس، مستندساز، پژوهشگر و استاد سینما و عکاسی و عضو هیات علمی دانشکدۀ سینما تئاتر می باشد.


بر این اساس، در سومین دوره «10 روز با عکاسان» تمامی گالری‌های خانه هنرمندان ایران به طور همزمان به این برنامه تعلق گرفته است که به همین منظور گالری بهار به انجمن عکاسان ایران، گالری تابستان به انجمن صنفی عکاسان مطبوعاتی ایران، گالری نامی به انجمن عکاسان خانه تئاتر ایران، گالری میرمیران به انجمن عکاسان سینمای ایران، گالری پاییز به انجمن عکاسان میراث فرهنگی، گالری زمستان به انجمن عکاسان تبلیغاتی و صنعتی ایران و گالری ممیز به انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس اختصاص داده شده است.
 
سومین دوره «10 روز با عکاسان» با دبیری ابراهیم صافی از 21 الی 30 دی سال 93 در خانه هنرمندان ایران به نشانی خيابان طا‌لقانی، خيابان موسوی شمالی (فرصت)، ضلع جنوبی باغ هنر برگزار می‌شود.

برای آگاهی از دیگر اخبار فرهنگ و هنر اینجا کلیک کنید.