راهبرد سیاست خارجی در مواجهه با آژانس: بازخوانی یک واقعیت راهبردی

به گزارش بولتن نیوز - حمید عیدی نجف آبادی نوشت، در سپهر سیاست بین‌الملل معاصر، یکی از مهم‌ترین چالش‌های جمهوری اسلامی ایران، نحوه تعامل با نهادهای بین‌المللی و قدرت‌های جهانی است. در این میان، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) به‌عنوان بازوی فنی نظارتی بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورها، جایگاهی ویژه در معادلات دیپلماتیک ایران دارد. اما آنچه در سال‌های اخیر بیش از پیش آشکار شده، هم‌پوشانی و هم‌سویی کامل مواضع آژانس با خواست‌های ایالات متحده آمریکا و متحدان غربی آن است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت «توافق با آژانس، عین توافق با غرب و آمریکاست» و بالعکس، «توافق با آمریکا و غرب، عین توافق با آژانس است».

این واقعیت راهبردی، که گاه در لفافه دیپلماسی پنهان می‌ماند، باید به‌عنوان اصل بنیادین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گیرد. زیرا هرگونه فرض دوگانه مبنی بر امکان تفکیک میان «توافق فنی با آژانس» و «توافق سیاسی با غرب»، نه‌تنها نادرست، بلکه دقیقاً همان چیزی است که غرب خواهان آن است: القای استقلال نهادهای بین‌المللی از اراده قدرت‌های بزرگ، در حالی که تجربه برجام و پسابرجام نشان داد که حتی گزارش‌های فنی آژانس نیز در بزنگاه‌های سیاسی، تابعی از اراده واشنگتن و متحدانش می‌شود.

در چنین شرایطی، راهبرد اصلی وزارت امور خارجه باید مبتنی بر «درک یکپارچه از نظام سلطه» باشد. به‌عبارت دیگر، هرگونه مذاکره، توافق یا همکاری با آژانس، باید در چارچوب کلی‌تر تعامل با غرب تحلیل و طراحی شود. این به معنای نفی تعامل نیست، بلکه به معنای هوشیاری در برابر دام‌های حقوقی، فنی و رسانه‌ای است که در پوشش همکاری با نهادهای بین‌المللی طراحی می‌شود.

از سوی دیگر، باید توجه داشت که پذیرش فرض دوگانه «آژانس مستقل از غرب» نه‌تنها به خطای محاسباتی در سطح راهبردی منجر می‌شود، بلکه ابزار فشار مضاعفی را در اختیار طرف مقابل قرار می‌دهد. غرب با استفاده از گزارش‌های آژانس، مشروعیت بین‌المللی برای فشارهای سیاسی، تحریم‌ها و حتی تهدیدهای نظامی ایجاد می‌کند، در حالی که در عمل، مسیر بازگشت به توافق و رفع تحریم‌ها را مسدود می‌سازد.

نتیجه‌گیری:  

افتادن به دام «توافق با آژانس» بدون حصول توافق جامع با غرب، عملاً به معنای اعطای آنچه غرب می‌خواهد، بدون دریافت هیچ معوضی است. این مسیر نه‌تنها منافع ملی را تأمین نمی‌کند، بلکه ابزار فشار بیشتری در اختیار طرف مقابل قرار می‌دهد. بنابراین، راهبرد صحیح آن است که تا زمانی که توافقی یکجا، جامع و دائمی با غرب و آمریکا در خصوص رفع کامل تحریم‌ها حاصل نشده، هیچ‌گونه توافقی نه با غرب و نه با آژانس صورت نگیرد. این انسجام در موضع‌گیری، تنها راه حفظ عزت ملی، صیانت از منافع راهبردی و جلوگیری از تکرار تجربه‌های تلخ گذشته است.

Foreign Policy Strategy Toward the IAEA: Unveiling a Strategic Reality

In today’s global order, the International Atomic Energy Agency (IAEA) no longer functions as a purely technical body. It has become a political instrument aligned with the strategic interests of the West, particularly the United States. Past experiences reveal that any agreement with the IAEA effectively equates to an agreement with the West—and vice versa. This overlap renders the notion of separating “technical agreements with the IAEA” from “political agreements with the West” obsolete.

Clinging to this false dichotomy serves Western interests, as it legitimizes layered pressures under the guise of institutional neutrality. In this context, any unilateral agreement wit…