مرزهای ایران؛ «توقفگاه‌های» چند هفته‌ای در عصر رقابت‌های چند دقیقه‌ای

گروه اقتصادی: وزیر امور خارجه با انتقاد شدید از وضعیت گمرکات کشور، از تبدیل شدن مرزها به گلوگاه‌های توقف کالا و نبود فرماندهی واحد مدیریتی پرده برداشت.

به گزارش بولتن نیوز دیپلماسی اقتصادی کشور در حالی تلاش دارد مسیرهای تجاری را هموار کند که موانع داخلی در مبادی ورودی، عملاً سرعت تعاملات تجاری را به صفر نزدیک کرده است. سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، در اظهاراتی صریح به نقد وضعیت اسفبار ترخیص کالا در مرزها پرداخت و نسبت به عقب‌ماندگی لجستیکی ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی هشدار داد.

یکی از محورهای اصلی انتقادات رئیس دستگاه دیپلماسی، تغییر کارکرد مرزهای کشور است. عراقچی با بیان اینکه یکی از مشکلات بنیادین تجارت خارجی ما وضعیت مرزهاست، تصریح کرد: «مرزهای ما به جای اینکه محل "عبور" باشند، به محل "توقف" تبدیل شده‌اند.»

به گفته وی، کامیون‌های تجاری به محض رسیدن به مرز، به جای تردد روان، گرفتار بوروکراسی پیچیده‌ای می‌شوند که آن‌ها را از سه روز تا دو هفته معطل می‌کند؛ وضعیتی که عملاً مفهوم ترانزیت سریع و تجارت چابک را زیر سوال برده است.

ریشه این توقف‌های طولانی کجاست؟ وزیر امور خارجه علت اصلی را در فقدان «مدیریت هماهنگ مرزی» (Coordinated Border Management) جستجو می‌کند. عراقچی با لحنی که حاکی از گلایه بود، گفت: «ما در گمرکات‌مان فرماندهی واحد نداریم. نهادهای مختلفی در مرز حضور دارند و هرکس ساز خودش را می‌زند.»

این عدم هماهنگی میان دستگاه‌های ذی‌ربط باعث شده است تا فرآیندهای نظارتی به صورت جزیره‌ای و موازی انجام شود و دود این ناهماهنگی مستقیماً به چشم صادرکنندگان، واردکنندگان و شبکه حمل‌ونقل کشور برود.

بخش تکان‌دهنده‌ی اظهارات عراقچی، مقایسه وضعیت ایران با رقبای منطقه‌ای و جهانی بود. وی با اشاره به اینکه دنیای امروز، دنیای رقابت بر سر دقیقه‌هاست، خاطرنشان کرد: «کشورهای دیگر میزان توقف در مرز را با "دقیقه" محاسبه می‌کنند؛ ۱۵ دقیقه، ۱۶ دقیقه و حتی برخی در رقابت هستند که این زمان را به ۳ دقیقه برسانند. آن‌ها بر سر دقیقه‌ها با هم رقابت می‌کنند، اما ما همچنان درگیر روزها و هفته‌ها هستیم.»

وزیر امور خارجه راه برون‌رفت از این بن‌بست را استقرار سیستم «پنجره واحد» (SW) دانست. وی تاکید کرد که باید به نقطه‌ای برسیم که راننده یا تاجر تنها با یک درگاه طرف باشد؛ مدارک خود را ارائه دهد و تمامی بررسی‌های لازم توسط نهادهای مختلف به صورت یکپارچه و در همان لحظه انجام شود تا کامیون بدون فوت وقت عبور کند.

ورود عالی‌ترین مقام دیپلماتیک کشور به مسائل تخصصی گمرکی و استفاده از ادبیاتی صریح، نشان می‌دهد که چالش دپوی کالا و کندی ترخیص، از یک مشکل فنی فراتر رفته و به یک مانع استراتژیک در روابط خارجی و اقتصاد ملی تبدیل شده است. وقتی وزیر خارجه از لزوم اصلاحات سخن می‌گوید، یعنی آش آنقدر شور شده که صدای دیپلمات‌ها نیز درآمده است؛ هشداری که لزوم جراحی فوری در ساختار مدیریتی مرزها و گمرکات را بیش از پیش نمایان می‌کند.