یوتیوب؛ رقیب تلویزیون یا مکمل آن؟

به گزارش بولتن نیوز به نقل از وطن امروز، آراز مطلب‌زاده: در یک دهه گذشته، رسانه‌های ایران دگرگونی بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده‌اند که مرجعیت رسانه‌ای را تا حدی از صداوسیما و شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان به پلتفرم‌های دیجیتال، به‌ویژه یوتیوب منتقل کرده است. آغاز این روند به موفقیت سریال‌هایی چون «شهرزاد» در شبکه نمایش خانگی در اوایل دهه ۹۰ بازمی‌گردد و تا سال ۱۴۰۴ به نقطه اوج خود رسیده است. با گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، مخاطبان به دنبال منابع جایگزین برای اطلاع و سرگرمی رفتند. در همین راستا، یوتیوب با امکانات تعاملی، تنوع محتوایی و حذف محدودیت‌های ساختاری رسانه‌های رسمی، جایگاه ویژه‌ای میان ایرانیان یافته است.

از اواخر دهه ۹۰، بسیاری از چهره‌های رسانه‌ای که سابقاً در صداوسیما یا شبکه‌های ماهواره‌ای فعال بودند، به یوتیوب روی آوردند. این موج، رسانه‌های سنتی چون روزنامه همشهری و SNN را هم شامل شد. برخی برنامه‌سازان به‌صورت فردی و بدون حمایت سازمانی محتوای خود را در یوتیوب منتشر کردند. حتی رسانه‌های فارسی‌زبان معاند نیز از ابتدا برخی برنامه‌ها را با هدف انتشار در یوتیوب طراحی کردند. این مهاجرت گسترده، نشان‌دهنده درک عمیق فعالان رسانه‌ای از اهمیت فزاینده این پلتفرم است.

یوتیوب با ویژگی‌هایی چون دسترسی آسان، قابلیت تعامل، تنوع محتوا، استقلال مالی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوینی مانند تبدیل گفتار به متن یا بالعکس، توانسته جایگاه مهمی در فضای رسانه‌ای ایران پیدا کند. مخاطبان، به‌ویژه نسل جوان، بدون نیاز به تجهیزات خاص به محتوای دلخواه خود دسترسی دارند. تولیدکنندگان نیز می‌توانند بازخورد لحظه‌ای دریافت کرده و محتوای خود را بهینه کنند. ابزارهای هوش مصنوعی نیز به کاهش هزینه‌های تولید کمک کرده و امکان تولید حرفه‌ای را برای افراد مستقل فراهم ساخته‌اند.

با این حال، چالش‌هایی نیز وجود دارد. مشکلات مالی ناشی از تحریم‌ها و نقد کردن درآمد یوتیوب، رقابت سنگین در جذب مخاطب و نیاز به دانش فنی، بخشی از موانع رشد این فضا هستند. با این‌ وجود، یوتیوب فرصتی بی‌سابقه برای رساندن صدای تولیدکنندگان ایرانی به مخاطبان جهانی فراهم کرده است. رسانه‌های داخلی نیز برای بقا، ناگزیر از تولید محتوای رقابتی در این فضا هستند. تجربه نشان داده قالب‌هایی مانند پادکست و گفت‌وگوهای زنده که در رسانه‌های سنتی کمتر رایج بوده‌اند، در یوتیوب با استقبال روبه‌رو شده‌اند.

در نهایت، گرچه یوتیوب سهم بزرگی از فضای رسانه‌ای را به خود اختصاص داده، اما تلویزیون به‌ویژه در مناطق با دسترسی محدود به اینترنت و میان نسل‌های قدیمی‌تر همچنان مخاطب دارد. صداوسیما برای حفظ جایگاه خود باید کیفیت و تنوع محتوایی را افزایش دهد و با فناوری‌های نو همگام شود. آینده رسانه در ایران به تعادلی میان رسانه‌های سنتی و دیجیتال بستگی دارد. هرچند یوتیوب اکنون پیشتاز است، اما تلویزیون نیز می‌تواند با انطباق با تحولات، همچنان بخشی از فضای رسانه‌ای باقی بماند؛ همان‌گونه که رادیو و روزنامه با وجود تغییرات، از بین نرفتند.