قفل آموزش و پرورش بر درِ خروج مدارس؛ دانش‌آموز «ضعیف» ماندنی شد، غربالگری سلامت «اجباری»
گروه اجتماعی: با امضای علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، بخشنامه‌ای ابلاغ شد که می‌تواند معادلات حاکم بر مدارس کشور را دگرگون کند. این دستورالعمل دو شاه‌کلید مهم را در دست دارد: از یک سو، درهای خروج را به روی دانش‌آموزانی که دچار افت تحصیلی شده‌اند، قفل می‌کند و از سوی دیگر، سلامت دانش‌آموزان در پایه‌های کلیدی را به یک الزام برای ثبت‌نام بدل می‌سازد. سیاستی که در نگاه اول، انسانی و مترقی به نظر می‌رسد، اما در لایه‌های عمیق‌تر، پرسش‌های جدی درباره زیرساخت‌ها، مسئولیت‌پذیری مدارس و آینده کیفیت آموزشی ایجاد می‌کند.
به گزارش بولتن نیوزدر هیاهوی آماده‌سازی برای سال تحصیلی ۱۴۰۵-۱۴۰۴، بخشنامه‌ای بی‌سر و صدا از وزارت آموزش و پرورش به ادارات کل استانی رسید که روح حاکم بر آن، رویکردی حمایتی و انسان‌محور است. تبصره ۲ بند ۸ این دستورالعمل، یک پیام روشن برای مدیران مدارس دارد: «اخراج یا عدم ثبت‌نام دانش‌آموزان میان‌پایه به بهانه افت تحصیلی و کاهش معدل ممنوع است.» این یعنی دیگر هیچ مدرسه‌ای، چه دولتی و چه غیردولتی، نمی‌تواند کارنامه ضعیف یک سال را بهانه‌ای برای بستن پرونده تحصیلی دانش‌آموز در آن مدرسه قرار دهد.
شمشیر دولبه حمایت: فرصت جبران یا کاهش انگیزه؟
فلسفه این قانون، حفاظت از «سلامت عاطفی-روانی» دانش‌آموز است. کارشناسان تربیتی مدت‌هاست که زنگ خطر را برای پیامدهای مخرب طرد شدن از محیط آشنای مدرسه به صدا درآورده‌اند. دانش‌آموزی که به هر دلیلی، از مشکلات خانوادگی گرفته تا چالش‌های فردی، یک سال تحصیلی ناموفق را پشت سر گذاشته، با این قانون جدید به جای مواجهه با دیوار بلند «عدم پذیرش»، با فرصتی برای جبران روبرو می‌شود. وزارت آموزش و پرورش با این بخشنامه، مسئولیت «ارتقای یادگیری» را به صراحت بر دوش مدرسه می‌گذارد و این پیام را مخابره می‌کند که مدرسه، کارخانه تولید معدل‌های بالا نیست، بلکه کارگاه پرورش انسان است.
اما روی دیگر سکه، نگرانی‌هایی را در میان مدیران و حتی برخی والدین برانگیخته است. یک مدیر مدرسه غیردولتی در شمال تهران که نمی‌خواهد نامش فاش شود، می‌گوید: «ما با والدین برای ارائه یک سطح مشخص از کیفیت آموزشی قرارداد می‌بندیم. وقتی نتوانیم دانش‌آموزی را که با سطح کلی کلاس هماهنگ نیست، مدیریت کنیم، هم به کیفیت آموزشی کلاس لطمه می‌خورد و هم با اعتراض سایر اولیا مواجه می‌شویم.» این نگرانی وجود دارد که چنین قانونی، انگیزه تلاش را در برخی دانش‌آموزان کاهش دهد و مدارس را در مدیریت فضای رقابتی و علمی خود با چالش مواجه کند.
البته قانون‌گذار هوشمندانه عمل کرده و مدارس استعدادهای درخشان، نمونه دولتی و شاهد را از این قاعده مستثنی کرده است تا نظام آموزشی همچنان بتواند مسیرهای نخبگانی خود را بر اساس ضوابط خاص حفظ کند. اما سوال اصلی اینجاست: آیا مدارس عادی، به ویژه مدارس دولتی که با تراکم بالای دانش‌آموز و کمبود امکانات دست و پنجه نرم می‌کنند، ابزار لازم برای «ارتقای یادگیری» دانش‌آموزان ضعیف‌تر را در اختیار دارند؟ آیا این قانون بدون تأمین زیرساخت‌هایی چون مشاوران تحصیلی متخصص و کلاس‌های تقویتی رایگان، تنها به نگه‌داشتن دانش‌آموز در یک چرخه ناموفق منجر نخواهد شد؟
غربالگری سلامت: گامی به سوی سلامت عمومی یا بروکراسی جدید؟
بخش دوم این بخشنامه، نگاهی دقیق به سلامت جسمی دانش‌آموزان دارد. ارجاع دانش‌آموزان ورودی پایه‌های چهارم، هفتم و دهم به مراکز خدمات جامع سلامت برای غربالگری، یک الزام جدید در فرآیند ثبت‌نام است. این تصمیم، یک گام بزرگ و مثبت در راستای پزشکی پیشگیرانه است. تشخیص زودهنگام مشکلات رشدی، بینایی، شنوایی و سایر اختلالات می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری کرده و به ایجاد نسلی سالم‌تر کمک کند.
یک پزشک متخصص اطفال در این باره می‌گوید: «بسیاری از مشکلات یادگیری ریشه در مسائل جسمی تشخیص‌داده‌نشده دارند. این غربالگری اجباری می‌تواند به شناسایی این موارد و ایجاد عدالت در سلامت کمک شایانی کند، به ویژه برای خانواده‌هایی که از نظر مالی یا آگاهی در سطح پایین‌تری قرار دارند.»
با این حال، چالش اجرایی این طرح بزرگترین دغدغه است. آیا مراکز بهداشت در بازه کوتاه ثبت‌نام، ظرفیت پذیرش و معاینه دقیق این حجم عظیم از دانش‌آموزان را دارند؟ خطر تبدیل شدن این غربالگری به یک فرآیند صوری و مهر زدن بر یک برگه، همواره وجود دارد. والدین نیز با یک مرحله جدید و زمان‌بر در ماراتن ثبت‌نام مواجه می‌شوند که می‌تواند به ایجاد صف‌های طولانی و نارضایتی منجر شود.
نتیجه‌گیری: نیتی خوب در انتظار اجرایی بی‌نقص
بخشنامه جدید آموزش و پرورش، با نیتی ستودنی، تلاش دارد تا چهره‌ای انسانی‌تر و مسئولیت‌پذیرتر از نظام آموزشی به نمایش بگذارد. حمایت از دانش‌آموز در برابر شکست و توجه به سلامت جسمی او، دو ستون اصلی این سیاست جدید هستند. اما موفقیت این طرح‌ها نه روی کاغذ، که در میدان عمل مشخص می‌شود.
آینده نشان خواهد داد که آیا ممنوعیت اخراج، به مسئولیت‌پذیری واقعی مدارس و رشد دانش‌آموزان منجر می‌شود یا به چالشی برای مدیریت کیفیت آموزشی بدل می‌گردد؟ و آیا غربالگری سلامت، به یک پایش دقیق و مؤثر تبدیل خواهد شد یا در پیچ‌وخم بروکراسی و کمبود امکانات، به یک دردسر جدید برای خانواده‌ها خلاصه می‌شود؟ پاسخ به این پرسش‌ها، سرنوشت این تحول بزرگ را رقم خواهد زد.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
