امید آن‌که فقط غفلت باشد!

به گزارش بولتن نیوز به نقل از کیهان، مسئله آموزش‌و‌پرورش در کشورهای مختلف یک رکن اساسی در مسیر ساخت جامعه و عنصری تعیین‌کننده در تحقق تربیت علمی و اخلاقی دانش‌آموزان محسوب می‌شود. با‌ توجه به ارزشمدار بودن جامعه ایرانی و وجود حساسیت‌های به‌مراتب بیشتر در موضوع تربیت صحیح دانش‌آموزان، در کنار اهمیت فوق‌العاده تقویت بنیه علمی جامعه، جایگاه نظام آموزش‌و‌پرورش و به تعبیری نظام تعلیم و تربیت در کشورمان به طور طبیعی در سطح و جایگاهی بالاتر از یک نظام مدرسه‌داری تک‌بعدی و تحصیل علمی صرف قرار می‌گیرد.
در سال‌های نخست انقلاب اسلامی، با همین رویکرد شاهد رشد و گسترش نهاد علوم تربیتی در کنار ساختار رسمی و تحصیلی مدارس بودیم که ثمرات فراوان آن غیر‌قابل انکار می‌باشد.
متأسفانه هرچه گذشت، مدارس در کشورمان بیشتر به سمت درس‌محوری و کم‌توجهی به امور تربیتی و پرورشی حرکت کردند. در این میان نمی‌توان از ضربه پرخسارتی که در دوران دولت اصلاحات به نظام تربیتی آموزش‌و‌پرورش وارد آمد و یا گسترش مدارس غیردولتی از دوران سازندگی به‌بعد و در دولت‌های مختلف که باعث شد آموزش‌‌و‌پرورش در نظر طیف گسترده‌ای از مؤسسان و سرمایه‌گذاران این مدارس به یک بستر تجاری و پول‌ساز تبدیل شود تا فضائی تربیتی و انسان‌ساز به راحتی گذشت.
همچنین نمی‌توان از لطمه‌ای که نحوه برگزاری آزمون ورودی دانشگاه‌ها با محوریت مافیای کنکور و گردش مالی گاه چند ‌هزار میلیارد تومانی آن و چربش آموزش بر پرورش در دو سه دهه گذشته بر نظام تعلیم و تربیت و امور پرورشی مدارس وارد کرد سخنی نگفت.
همه اینها باعث شد تا در سال‌های اخیر همواره از سوی کارشناسان و دلسوزان آگاه به حوزه تعلیم و تربیت نسبت به کم‌توجهی قابل ‌تأمل به امور تربیتی مدارس و همچنین مواردی همچون گسترش بی‌ضابطه مدارس دولتی و همچنین کم‌توجهی دولت‌ها و مجلس‌ها به اختصاص بودجه کافی به امور تربیتی مدارس هشدارهای جدی مطرح شود.
البته نباید فراموش کرد که وقتی سخن از امور تربیتی و پرورشی در مدارس می‌شود، در کنار نهاد رسمی مرتبط با این موضوع، نقش تک‌تک معلمان در همه رشته‌ها در کنار تدریس مباحث علمی و دروس مختلف در پرورش نسل متدین و ارزشمدار غیر‌قابل کتمان است. این همان نکته‌ای است که رهبر انقلاب سال‌ها قبل در جمع معلمان کرمانی به آن اشاره کردند و فرمودند: «‌یک معلم فیزیک، یک معلم ریاضی، یک معلم شیمی، یک معلم ادبیات فارسی، یک معلم تاریخ، گاهی در خلال صحبت، با یک کلمه‌ بجا-‌ حقیقتاً یک کلمه- می‌تواند تأثیری در روح کودک و نوجوان و جوان بگذارد که او را به معنای واقعی کلمه متدین و پابند کند.» (12 اردیبهشت سال 1384)
این مسئله اهمیت جذب معلمان با‌ دغدغه و اشراف تربیتی و ماهر در ارتباط‌گیری با دانش‌آموزان و البته توانمند از نظر علمی در همه رشته‌ها را مورد توجه قرار می‌دهد.
از سوی دیگر اهمیت تربیت نسل متدین، دین‌فهم و مقید با توجه به وجود انواع شبهات فکری و احاطه فضای مجازی (که سر‌رشته آن عملاً در دست ما نیست) بر فکر و زندگی نوجوانان و جوانان، نیاز به ورود معلمان و مربیان توانمند و متخصص در حوزه دروس معارفی و امور تربیتی و آگاه به ویژگی‌های نسل جدید به مدارس را نیز بیش از هر زمانی الزام‌آور کرده است.
در روزهای گذشته ثبت‌نام جذب بیش از 29 هزار نیرو در بخش‌های آموزگاری، دبیری و هنرآموز آغاز شده که درخصوص این آزمون ذکر چند نکته ضروری است.
نخست اینکه برخی داوطلبان که در آزمون‌های گذشته در رشته‌هایی مانند آموزگاری امکان شرکت در آزمون را داشته‌اند در آزمون پیش‌رو این امکان را از دست داده‌اند که مسئولان مربوطه باید پاسخگوی این مسئله باشند که چطور برخی رشته‌های تحصیلی با وجود مرتبط‌بودن از جدول رقابت حذف شده‌اند.
اما در نگاهی مهم‌تر که به موضوع این یادداشت نزدیک است، در اقدامی عجیب که باید مشخص شود آگاهانه و هدفمند بوده است یا قصوری غیر‌قابل توجیه، بر‌خلاف سال‌های گذشته شاهد کنار گذاشته شدن فارغ‌التحصیلان حوزوی در سطوح مختلف از شرکت در آزمون برای رشته‌هایی همچون دبیری معارف اسلامی یا مربی امور تربیتی هستیم! حال آنکه مثلاً در رشته دبیری معارف که یک رشته کاملاً تخصصی است فارغ‌التحصیلان رشته‌ای مانند زبان و ادبیات عرب (با کمال احترام) امکان شرکت دارند اما فارغ‌التحصیلان حوزوی که سال‌ها در زمینه‌های مختلف مرتبط با شغل دبیری معارف آموزش‌های تخصصی پر‌حجم دیده‌اند امکان شرکت در این آزمون را ندارند! همچنین در رشته شغلی مربی امور تربیتی داوطلبان حوزوی سطوح مختلف امکان شرکت و جذب ندارند اما برخی رشته‌های تقریباً غیر‌مرتبط در لیست جذب قرار دارند.
در این شرایط باید این موضوع و بد‌سلیقگی را اتفاقی بدانیم؟
سخن ما این نیست که باید حتماً در رشته‌های بسیار پر‌اهمیتی همچون دبیری معارف اسلامی یا مربی امور تربیتی که ارتباط مستقیم با تربیت نسل متدین و باورمند به ارزش‌ها دارند تنها طلاب و فارغ‌التحصیلان حوزوی جذب شوند، سخن این است که در فضائی منطقی و بدون سوگیری یا بد‌سلیقگی این عزیزان هم باید امکان رقابت داشته باشند.
مسئله دیگر تغییر درصد سهم نمره علمی در آزمون و سهم نمره ارزیابی و گزینش است که جای تأمل دارد. در آزمون پیش‌رو سهم نمره علمی ‌70‌درصد و سهم ارزیابی توانمندی‌های شغلی و گزینش 30‌درصد در نظر گرفته شده است در حالی که در آزمون سال گذشته در دولت شهید رئیسی سهم نمره علمی 40 و سهم ارزیابی 60‌درصد بود.
مسئولان فعلی آموزش‌و‌پرورش و معاون اجرائی رئیس‌جمهور که به عنوان مسئول گزینش در کشور هم منصوب شده است اما معتقدند که اصل بر نمره علمی است و ارزیابی و گزینش باعث اعمال سلیقه می‌شود. البته این بزرگواران با همین تفکر 7 هزار نفر از داوطلبان آزمون سال گذشته که موفق به کسب امتیاز نهائی لازم در آزمون و مصاحبه نشده بودند را در یک فرآیند جدید به عنوان معلم جذب کردند بدون اینکه پاسخ دهند در بازگشت این تعداد قابل توجه از افرادی که در بررسی سال گذشته جذب نشده بودند (حتی اگر بپذیریم تعدادی به اشتباه مردود شده بودند)، نوع دیگری از اعمال سلیقه رخ نداده است؟
این نوع پذیرش و کمرنگ کردن سهم ارزیابی و توانمندی‌های اخلاقی و اعتقادی در حالی است که رهبر انقلاب چندی ‌پیش در دیدار با معلمان بر اهمیت مسئله گزینش در فرآیند جذب معلمان تأکید ویژه داشتند.
ایشان در این زمینه درخصوص جذب در دانشگاه فرهنگیان و مراکز تربیت معلم که البته قابل تعمیم به فرآیند جذب معلم از طریق آزمون هم می‌باشد فرمودند: «‌زمان شهید رئیسی‌(رضوان‌الله تعالی‌علیه) برای گزینش، محدودیّت‌ها و ضوابطی تعیین شد؛ نگذارید این ضوابط ضعیف بشود. کیفیّت کار در این دانشگاه (فرهنگیان) باید جوری باشد که ساخت «معلّم تراز و مورد نیاز» در آن ممکن باشد و تحقّق پیدا کند؛ لذا خیلی اهمّیّت دارد. این دانشگاه باید محلّ رفت‌و‌آمد برترین اساتید علمی و ایمانی و اخلاقی و رفتاری باشد؛ [باید] شخصیّت‌های برجسته علمی، شخصیّت‌های برجسته‌ اخلاقی و فکری و فرهنگی در این دانشگاه رفت‌و‌آمد داشته باشند؛ این دانشگاه جای بسیار مهمّی است.» (27 اردیبهشت 1404)
حال مسئولان محترم دخیل در برگزاری آزمون پیش‌رو باید پاسخ دهند کمرنگ کردن سهم ارزیابی و گزینش در جذب معلم و کسانی که نقش ویژه در ساخت نسل آینده کشور را دارند و کنار گذاشتن فارغ‌التحصیلان حوزوی از رقابت در آزمون رشته‌هایی که در آن متخصص هستند و تحصیلات مرتبط دارند در راستای عمل به رهنمودهای رهبری است یا بر‌اساس همان اعمال سلیقه ایست که خود در مذمت آن سخن می‌گویند؟!
عباس شمسعلی