لبنان و پارلمانی بدون اکثریت!

گروه بین الملل-صابر گل عنبری کارشناس مسائل بین الملل در یادداشتی نوشت:  بالاخره یکشنبه گذشته انتخابات در میانه تشکیک نسبت به برگزاری آن برگزار شد و نتایج رسمی آن اعلام شد. انتخابات پارلمانی لبنان قبل و بعد از برگزاری شاهد اتفاقات مهم و به عبارتی غیرمنتظره‌هایی بود. در حالی انتخابات برگزار شد که جریان المستقبلِ حریری ـ بزرگ‌ترین تشکیلات سیاسی اهل سنت ـ برای نخستین بار از مشارکت در آن خودداری کرد و تنش‌های سیاسی و بحران گسترده اقتصادی همچنان ادامه دارد. همچنین این اولین انتخابات از زمان شروع تظاهرات گسترده اکتبر 2019 است. همه این عوامل، کاهش مشارکت به 42 درصد را رقم زد.
به گزارش بولتن نیوز، محرک اولیه اعتراضات، نابسامانی اقتصادی از جمله گران شدن سوخت بود؛ اما معترضان رفته رفته خواستار تغییر نظام سیاسی سهمیه‌ای و فرقه‌ای شدند. اعتراضات به تدریج با شروع کرونا کم‌رنگ شد؛ اما نیروی سیاسی جدیدی از دل آن بیرون آمد که در انتخابات اخیر 16 نفر از برجسته‌ترین چهره‌های آن به عنوان نامزدهای غیر حزبی و مستقل وارد مجلس لبنان شدند. پیروزی این افراد از شگفتانه‌های انتخابات اخیر لبنان بود؛ به گونه‌ای توانستند در پایگاه‌های معروف حزبی معادلات انتخاباتی سنتی را بر هم زده و بر برخی رهبران و نمایندگان کهنه‌کار پیروز شوند که بعضا از سی سال پیش در یک منطقه نماینده بودند. به عنوان مثال می‌‎توان به حذف شدن دو چهره دُرزی معروف متحد حزب الله یعنی وئام وهاب رئیس حزب "توحید عربی" و طلال ارسلان رئیس حزب دموکراتیک لبنان در حوزه انتخاباتی چهارم جبل لبنان اشاره کرد.
در این انتخابات حزب الله و جنبش امل با حفظ پایگاه اجتماعی مذهبی خود در میان شیعیان، کل 27 کرسی مخصوص آن‌ها را از آن خود کردند. اما در عین حال، نیروهای متحد حزب الله در این دوره از انتخابات نتایج ضعیفی را کسب کردند و همچنان که اشاره شد برخی چهره‌های مطرح همچون طلال ارسلان و وئام وهاب از گردونه حذف شدند و جریان آزاد ملی مسیحی متعلق به میشل عون رئیس جمهور این کشور چند کرسی را از دست داد. در مجموع حزب الله و متحدانش 60 کرسی را از مجموع 128 کرسی پارلمان لبنان به دست آورده‌اند. ریزش پایگاه اجتماعی متحدان حزب الله موجب شد که ائتلاف 8 مارس اکثریت پارلمانی را از دست بدهد. اما این بدان معنا نیست که طیف رقیب حائز اکثریت شده است بلکه تعداد کرسی‌های جریان 14 آذار در حال حاضر 42 کرسی است. اما این رقم با توجه به احتمال ملحق شدن نمایندگان برآمده از اعتراضات اکتبر 2019 و نمایندگان مستقل دیگری که اکثرا رویکرد سیاسیِ مخالف حزب الله دارند، می‌تواند تغییر کند. در این دوره، اهل سنت مرجعیت واحدی نداشت و کاملا متشتت بود. از 27 کرسی مخصوص اهل سنت تعدادی نصیب متحدان حزب الله شد و برخی هم نصیب مخالفان آن و عده‌ای هم فعلا "مستقل" محسوب می‌شوند و احتمالا رقابت سختی میان 14 و 8 مارس برای کسب نمایندگان مستقل اهل سنت شروع شود. از پدیده‌های انتخاباتی در حوزه سنی‌ها باخت برخی چهره‌های قدیمی مطرح المستقبل (که مستقل شرکت کرده بودند) و همچنین فیصل عمر کرامی رئیس جریان "کرامت" متحد حزب الله بود.

از طیف 14 مارس، حزب مسیحی سمیر جعجع سرسخت‌ترین مخالف حزب الله و ایران نسبت به قبل کرسی‌های بیشتری (18 کرسی) کسب کرد که این مساله محصول شیفت انتخاباتی پایگاه اجتماعی جریان ملی آزاد به سمت حزب جعجع بود. کاهش پایگاه رای متحدان مسیحی حزب الله و برآمدن مخالفان مسیحی سرسخت آن، هم افت حمایت سیاسی مسیحی از آن را به دنبال دارد، هم تاثیر خود را در مساله انتخاب رئیس جمهور مسیحی آینده لبنان بر جای خواهد گذاشت و چون گذشته دیگر دست حزب الله و متحدان مسیحی‌اش برای انتخاب رئیس جمهوری نزدیک به خود باز نخواهد بود. البته در مقابل هم 14 آذار "فعلا" بدون اکثریت پارلمان نخواهد توانست شخص دلخواه خود را چون جعجع به ریاست جمهوری برساند. انتخاب رئیس جمهور در دور اول به دو سوم آرای مجلس و در دور دوم به اکثریت مطلق (65 رای) نیاز دارد.
دو نکته مهم:
1ـ نتایج انتخابات و اوضاع منطقه‌ای و بین‌المللی به گونه‌ای است که نه تنها کمکی به حل بحران‌های سیاسی و اقتصادی پیچیده این کشور کوچک اما تاثیرگذار در معادلات منطقه‌ای نمی‌کند، بلکه می‌تواند به تعمیق اختلافات و تنش‌ها و حتی حرکت در جهت خشونت داخلی منجر شود. اما با این وجود، احتمالا تنش‌های آتی در لبنان همچنان تحت کنترل و مدیریت شده باشد. آمریکا و غرب معطوف به شرایط بین الملل ناشی از جنگ اکراین به مدیریت تنش‌ها (نه حل آن) در جهت کاهش هدفمند آن‌ها و جلوگیری از خروج اوضاع از کنترل در خاورمیانه متمایل هستند.
2ـ نتایج انتخابات و نبود اکثریت و اقلیتی واضح تشکیل سریع دولت آتی لبنان را با مشکل روبرو می‌کند و احتمال تکرار وضعیتی شبیه به عراق در لبنان وجود دارد. به هر حال، تشکیل دولت به این آسانی نخواهد بود و دشوارتر از گذشته خواهد بود. تا ببینیم چه می‌شود.